Ότι μερικές φορές και οι άγνωστες ακόμα αναμεταξύ τους ψυχές αναγνωρίζονται την ώρα της εξόδου, όταν πρόκειται να δεχθούν όμοια είτε τα βασανιστήρια για τα πταίσματα, είτε τα βραβεία για τις καλές πράξεις:
Ο θάνατος Ιωάννου του Ούρσου.
Συμβαίνει αρκετά συχνά η ψυχή που πρόκειται να εξέλθει να αναγνωρίζει ακόμα και αυτούς, με τους οποίους πρόκειται να της ορισθεί η ίδια ουράνια μονή, λόγω ισότητας πταισμάτων ή και βραβείων. Ο άνδρας ευσεβούς ζωής γέρων Ελευθέριος, για τον οποίο διηγήθηκα πολλά στο προηγούμενο βιβλίο,1 αφηγήθηκε πως είχε στο μοναστήρι του έναν κατά σάρκα αδελφό του ονόματι Ιωάννη ο οποίος προείπε στους αδελφούς την έξοδό του από πριν από δεκατέσσερεις ημέρες.
Ενώ μετρούσε καθημερινά τις μέρες που κυλούσαν, τρεις μέρες πριν να κληθεί από το σώμα τον έπιασε πυρετός. Φθάνοντας λοιπόν στην ώρα του θανάτου, μετέλαβε των θείων μυστηρίων του Δεσποτικού Σώματος και Αίματος, φώναξε τους αδελφούς και τους παρήγγειλε να ψάλουν μπροστά του, ενώ αυτός τους αντιφωνούσε στιχολογώντας από μόνος του ένα τροπάριο για τον εαυτό του: «Ανοίξατέ μοι πύλας δικαιοσύνης˙ εισελθών εν αυταίς, εξομολογήσομαι τω Κυρίω. Αύτη η πύλη του Κυρίου, δίκαιοι εισελεύσονται εν αυτή».2
Ενώ οι παρευρισκόμενοι αδελφοί έψαλλαν μπροστά του, ξαφνικά έβγαλε μια μακρόσυρτη φωνή κραυγάζοντας: «Ούρσε, έλα». Και μόλις το είπε αυτό, βγήκε από το σώμα του τελειώνοντας την θνητή ζωή του. Απόρησαν οι αδελφοί, μη καταλαβαίνοντας τι ήταν αυτό που είχε φωνάξει ο αδελφός πεθαίνοντας. Με την τελείωσή του το μοναστήρι βυθίστηκε σε βαθιά λύπη.
Την τέταρτη μέρα προέκυψε για τους αδελφούς κάποια ανάγκη να αποστείλουν μερικούς σε ένα άλλο μακρινό μοναστήρι. Σαν πήγαν λοιπόν εκεί οι αδελφοί βρήκαν όλους τους μοναχούς της μονής σφοδρά λυπημένους. Τους λένε: «Τι έχετε και βουλιάξατε σε τόση θλίψη;» Απάντησαν εκείνοι: «Την ερήμωση αυτού του τόπου στενάζουμε: Ένας αδελφός, του οποίου η πολιτεία ήταν που μας κρατούσε σε αυτό το μοναστήρι, είναι σήμερα τέταρτη μέρα που πάρθηκε από το φως αυτού του κόσμου».
Με μεγάλο ενδιαφέρον οι επισκέπτες αδελφοί ρώτησαν πως τον έλεγαν. Τους απάντησαν: «Ούρσος». Εξέτασαν τότε επακριβώς την ώρα της κλήσεώς του, και έμαθαν πως βγήκε από το σώμα την ίδια στιγμή, που τον είχε φωνάξει ο Ιωάννης, ο δικός τους νεκρός.
Από αυτό το περιστατικός συνάγεται πως, επειδή υπήρξε ίση και των δύο η αξία, δόθηκε σε αυτούς το να ζήσουν από κοινού σε μία ουράνια μονή, μια και συνέβη να βγουν από κοινού μαζί από το σώμα.
Ο θάνατος Ευμορφίου και Στεφάνου.
Αλλά δεν θα παρασιωπήσω και αυτό που μου συνέβη να λάβω γνώση, όταν ακόμη ζούσα ως λαϊκός και έμενα εδώ στην πόλη μας στο σπίτι μου, το οποίο είχε περιέλθει σε μένα από την κληρονομιά του πατέρα μου,3 σχετικά με κάποιους γειτόνους μου: Ήταν μια χήρα εκεί κοντά σε μένα, που λεγόταν Γάλλα. Αυτή είχε έναν νεαρό γιο ονόματι Ευμόρφιο, όχι μακριά από τον οποίο κατοικούσε κάποιος Στέφανος, ο οποίος ανήκε στον αριθμό των οπτιόνων.4
Φθάνοντας ο Ευμόρφιος στα τελευταία του, φώναξε τον υπηρέτη του και του παρήγγειλε: «Πήγαινε γρήγορα και πες στον Στέφανο τον οπτίονα να έρθει σύντομα, γιατί να!, έτοιμο είναι το καράβι για να μας μεταφέρει στη Σικελία». Το παιδί πίστεψε πως παραφρόνησε και αρνιόταν να υπακούσει. Άρχισε τότε εκείνος έντονα να επιμένει, λέγοντας: «Πήγαινε, και ανάγγειλέ του αυτό που σου λέγω, δεν τρελάθηκα».
Το παιδί βγήκε έξω για να πάει στον Στέφανο. Ενώ βρισκόταν στη μέση της διαδρομής, συνάντησε πάνω στον δρόμο έναν άλλο, ο οποίος τον ρώτησε: «Πού πηγαίνεις;». Αποκρίθηκε: «Στάλθηκα από τον κύριό μου στον Στέφανο τον οπτίονα». Απευθείας εκείνος του λέει: «Από εκεί έρχομαι. Αυτήν την ώρα μπροστά μου τελείωσε». Γύρισε τότε ο υπηρέτης πίσω στον Ευμόρφιο τον κύριό του, μα τον βρήκε κι αυτόν ήδη τελειωμένο. Από αυτό το γεγονός, με βάση ότι ήρθε ο άλλος και συναντήθηκαν και από τη μέση της διαδρομής γύρισε πίσω, μπορούσε να συμπεράνει σύμφωνα με το μέτρο των αποστάσεων πως και οι δύο είχαν κληθεί μία και την αυτή στιγμή.
ΠΕΤΡΟΣ. Είναι πολύ τρομακτικό αυτό που λέγεις. Αλλά, σε παρακαλώ, γιατί εμφανίσθηκε καράβι στην εξερχόμενη ψυχή και γιατί ο μελλοθάνατος προείπε πως θα μεταφερθεί στη Σικελία;
ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ. Η ψυχή δεν έχει ανάγκη από μέσο μεταφοράς, αλλά δεν είναι άξιον απορίας που εμφανίσθηκε σε άνθρωπο ευρισκόμενο ακόμη στο σώμα ό,τι συνήθιζε να βλέπει με το σώμα: Ο σκοπός ήταν να του δοθεί με αυτό να εννοήσει, που επρόκειτο να μεταφερθεί πνευματικά η ψυχή του.
Το ότι έδωσε σημείο πως θα μεταφερόταν στη Σικελία, πώς αλλιώς μπορεί να ερμηνευθεί, παρά από το ότι περισσότερο από κάθε άλλο τόπο στα νησιά εκείνης της περιοχής άνοιξαν οι λέβητες και εξεμείται το πυρ των βασάνων;5 Σύμφωνα με όσα διηγούνται οι γνώστες των περιοχών, οι λέβητες ανοίγουν καθημερινά τους κόλπους τους και διευρύνονται. Καθώς πλησιάζει το τέρμα του κόσμου, όσο βέβαιο είναι πως όλο και περισσότεροι άνθρωποι συναθροίζονται εκεί για να κατακαυθούν, τόσο και φαίνονται οι τόποι εκείνοι των βασάνων να διανοίγονται όλο και πλατύτερα. Θέλησε να το δείξει αυτό ο Παντοδύναμος Θεός προς διόρθωσιν όσων ζουν στον κόσμον αυτόν, ούτως ώστε ο λογισμός των απίστων, ο οποίος δεν πιστεύει πως υπάρχουν οι βάσανοι του άδη, να βλέπει ορατούς τους τόπους των βασάνων, που εξ ακοής αρνείται να πιστεύσει.
Όμως το ότι οι εκλεκτοί ή οι κολασμένοι, των οποίων υπήρξε κοινή η αποτίμηση του έργου, οδηγούνται και σε κοινούς επίσης τόπους, θα μπορούσαν να μας το πληροφορήσουν οι λόγοι της Αληθείας Χριστού, ακόμη κι αν έλειπαν τα παραδείγματα. Πράγματι λέγει ο Ίδιος αναφερόμενος στους εκλεκτούς: «Εν τη οικία του πατρός μου μοναί πολλαί εισίν».6 Όντως, εάν δεν ήταν διαφορετική η ανταπόδοση του καθενός σε εκείνη την αιώνια μακαριότητα, θα υπήρχε μία μονή μάλλον παρά πολλές. Όμως υπάρχουν πολλές μονές, στις οποίες οι αγαθοί ευφραίνονται ξεχωριστά κατά τάξεις, αλλά και από κοινού μαζί με τους ίσους με αυτούς κατά την αξία. Ωστόσο όλοι οι εργάτες λαμβάνουν από ένα δηνάριο,7 κι ας είναι διανεμημένοι σε πολλές μονές. Γιατί αφενός μία είναι η μακαριότητα που δέχονται εκεί, αφετέρου όμως διαφορετική η ποιότητα της ανταποδόσεως, την οποία απολαμβάνουν για τα διαφορετικά έργα τους.
Η Αλήθεια Χριστός μάλιστα, εξαναγγέλλοντας την ημέρα της κρίσεώς Του, λέγει: «Τότε ερώ τοις θερισταίς˙ συλλέξατε πρώτον τα ζιζάνια και δήσατε αυτάς εις δέσμας προς το κατακαύσαι αυτά».8 Οι θεριστές λοιπόν άγγελοι δένουν τα ζιζάνια σε δέσμες για να τα κατακαύσουν, όταν οι όσιοι συντροφεύουν τους ίσους σε όμοιες βασάνους, ούτως ώστε να καίονται οι περήφανοι με τους περήφανους, οι φιλήδονοι με τους διληδόνους, οι φιλάργυροι με τους φιλάργυρους, οι ψεύτες με τους ψεύτες, οι φθονεροί με τους φθονερούς, οι άπιστοι με τους απίστους. Επομένως οι όμοιοι κατά τα πταίσματα οδηγούνται σε όμοιες βασάνους, και εφόσον είναι οι άγγελοι που τους κατευθύνουν για τους τόπους των ποινών, γι’ αυτό λέμε πως δένουν δέσμες ζιζανίων για να τις κατακαύσουν.
Περιηγήσεις στον άλλο κόσμο.
Αυτοί που φαίνονται σαν να εξήλθαν από το σώμα από κάποιο λάθος.
ΠΕΤΡΟΣ. Λαμβάνοντας ικανοποιητική απάντηση στην ερώτησή μου, ξεκαθαρίσθηκε η αιτιολογημένη λογική. Αλλά, σε παρακαλώ, πώς συμβαίνει και μερικοί σαν κατά λάθος να αρπάζονται από το σώμα; Ξεψυχούν, και μετά επιστρέφουν στο σώμα, κι ο καθένας τους λέγει ότι άκουσε να του λένε, πως δεν ήταν αυτός για τον οποίο είχε δοθεί η εντολή να παρθεί.9
ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ. Όταν γίνεται αυτό, Πέτρε, αν το καλοσκεφθείς, δεν πρόκειται για λάθος, αλλά για νουθεσία. Γιατί η θεϊκή αγαθότητα κατά μεγάλη δωρεά της ευσπλαχνίας Της οικονομεί, ώστε μερικοί ακόμη και μετά την έξοδο ξαφνικά ξαναγυρίζουν στο σώμα, και αρχίζουν τελικά να φοβούνται τις βασάνους του άδη, τώρα που τις είδαν, κι ας μην πίστευαν προηγουμένως, όταν τις άκουγαν.
Κλήση και ανάκληση του μοναχού Πέτρου.
Κάποιος Ιλλιρικιανός10 μοναχός, ο οποίος ζούσε μαζί μου στο μοναστήρι εδώ στην πόλη μας, συνήθιζε να μου διηγείται αυτό που έμαθε εκείνο τον καιρό, που διέτριβε ακόμα στην έρημο: Ένας μοναχός Πέτρος, καταγόμενος από την περιοχή της Ιβηρίας,11 ήταν προσκολλημένος σε αυτόν σε έναν τόπο απέραντης ερημίας, που ονομάζεται Εβάσα.12 Όπως έμαθε από διήγηση του ίδιου του Πέτρου, πριν εκείνος να αναζητήσει την έρημο, τον είχε προλάβει μια σωματική ασθένεια και πέθανε. Αμέσως όμως ξαναβρέθηκε στο σώμα του και πιστοποιούσε πως είχε δει τις τιμωρίες του άδη και τους αναρίθμητους τόπους των φλογών. Ακόμη διηγήθηκε πως είδε και μερικούς από τους ισχυρούς αυτού του αιώνος να κρέμονται μέσα στις φλόγες αυτές.
Εκεί που τον μετέφεραν για να τον βουτήξουν και αυτόν εκεί μέσα, ξαφνικά εμφανίσθηκε, όπως διαβεβαίωνε, ένας άγγελος με αστραποβόλο ιματισμό, ο οποίος εμπόδισε να τον βυθίσουν μέσα στο πυρ. Επιπλέον του είπε: «Βγες, και κοίταξε πως θα ζήσεις μετά από αυτό όσο γίνεται πιο προσεκτικά». Μετά από αυτήν την κουβέντα άρχισαν λίγο – λίγο να ξαναζεσταίνονται τα μέλη του και ξυπνώντας από τον ύπνο του αιώνιου θανάτου διηγήθηκε όλα όσα είχαν συμβεί γύρω του. Από τότε με τόσες αγρυπνίες και νηστείες συνέσφιγξε τον εαυτό του, ώστε το ότι είχε δει και φοβόταν τις βασάνους του άδη, κι αν ακόμα το αποσιωπούσε η γλώσσα, μιλούσε για αυτό η πολιτεία του. Όντως, κατά θαυμαστή δωρεά του Παντοδυνάμου Θεού δια του θανάτου του οικονομήθηκε το να μην πεθάνει.
Θάνατος και ανάσταση του Στεφάνου.
Αλλά επειδή η ανθρώπινη καρδιά έχει εξαιρετικά βαριάς μορφής σκληρότητα, η απλή και μόνη επίδειξη των ποινών δεν καθίσταται εξίσου ωφέλιμος για όλους. Ο ιλλούστριος13 Στέφανος, τον οποίον γνώρισες καλά, συνήθιζε να μου διηγείται για τον εαυτό του πως, όταν για κάποια υπόθεση διέτριβε στην Κωνσταντινούπολη, τον έπιασε μια ασθένεια του σώματος και πέθανε. Αναζήτησαν τότε γιατρό και μυροπώλη για να τον ανοίξουν και να τον σμυρνίσουν,14 αλλά την ημέρα εκείνη δεν έβρισκαν, κι έτσι την επακόλουθη νύκτα έμεινε το σώμα άταφο.
Αυτός διηγήθηκε στους τόπους του άδη και είδε πολλά, που πριν όταν τα άκουγε δεν τα πίστευε. Όμως όταν τον παρουσίασαν στον προκαθήμενο εκεί κριτή, εκείνος δεν τον δέχθηκε, αλλά είπε: «Δεν διέταξα αυτόν να φέρετε, αλλά τον Στέφανο τον σιδηρουργό». Αυτός αμέσως ξαναοδηγήθηκε στο σώμα, και ο σιδηρουργός Στέφανος, που κατοικούσε κοντά του, την ίδια ώρα ξεψύχησε. Έτσι έγινε παραδεκτό πως ήταν αληθινά τα λόγια που είχε ακούσει, εφόσον το απέδειξε η εκπλήρωση του θανάτου του Στέφανου.
Υποσημειώσεις.
1. Στο ΙΙΙ βιβλίο στο κεφάλαιο 33 και ακόμη στα 14, 1 και 21, 1. Επαναλαμβάνουμε πως ήταν ηγούμενος της μονής του αγ. Μάρκου στο Σπολέτο.
2. Ψαλμ. 117, 19-20.
3. Ο πατέρας του Γορδιανός του είχε αφήσει ένα σπίτι στην ΒΔ πλαγιά του Καιλιόυ λόφου στη Ρώμη, κοντά στην εκκλησία των αγ. Ιωάννου και Παύλου. Αυτός είναι ο οίκος που αργότερα μετέτρεψε σε μοναστήρι του αγ. Ανδρέου, όπου εμόνασε κι ο ίδιος.
4. Οπτίων (=βοηθός_, είναι ο υπασπιστής εκατοντάρχου ή χιλιάρχου.
5. Πρόκειται για την Αίτνα και τις ηφαιστειώδεις νήσους του Αιόλου (Λιπάρι), κεφ. 31, σημ. 9. Λέβητες εννοούσαν οι κρατήρες των ηφαιστείων.
6. Ιωάν. 14, 2
7. Ματθ. 20, 9-10
8. Ματθ. 13, 30.
9. Λέγοντας αυτά ο Πέτρος, κυρίως έχει στο νου του την ανάλογη ιστορία που διηγείται ο ιερός Αυγουστίνος για τον κουριάλιο Κούρμα, στο έργο του «Η φροντίδα για τους νεκρούς».
10. Δηλ. που καταγόταν είτε α) από το Ιλλυρικόν, Βυζαντινό θέμα που αντιστοιχούσε στα σημερινά παράλια Γιουγκοσλαβίας και Αλβανίας, είτε β) από κάποιο από τα πολλά παρόμοια τοπωνύμια της Ισπανίας στην περιοχή της Ταρραγονίας (στα ΒΑ παράλια).
11. Iberia, η σημερινή Ισπανία – Πορτογαλλία (Αντίθετα Hiberia είναι η Γεωργία).
12. Evasa, είναι η αρχαία νήσος Έβυσος, μία των Βαλεαρίδων νήσων, 90 χιλ. από την Ανατολική ακτή της Ισπανίας, η σημερινή Ίβιθα.
13. Βλ. ΙΙ, 26
14. Ως γνωστόν, η σμύρνα χρησιμοποιούνταν για την ταρίχευση νεκρών.
Από το βιβλίο: Βίοι αγνώστων Ασκητών: Αγίου Γρηγορίου, Πάπα Ρώμης, του επικαλουμένου Διαλόγου. Εισαγωγή-μετάφραση-σημειώσεις υπό Ιωάννου Ιερομ.
Εκδότης, Ιερά Σκήτη Αγίας Αννης – Αγιον Ορος. Ιούνιος 2020.
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.
