Η ναυμαχία της Σαλαμίνος είναι μια από τις καθοριστικότερες συγκρούσεις Ελλήνων και Περσών, που έγινε στις 28 ή 29 Σεπτεμβρίου του 480 π.Χ. στα στενά μεταξύ του νησιού της Σαλαμίνας και των ακτών της Αττικής. Μετά τις Θερμοπύλες , η μόνη αμυντική γραμμή για τους Έλληνες ήταν ο ισθμός της Κορίνθου. Ύστερα από τις συγκρούσεις στο Αρτεμίσιο, την εκκένωση της Αθήνας από τους κατοίκους της και την κατάληψη της από τους Πέρσες , ένα μέρος του ελληνικού στόλου (350 περίπου τριήρεις με 85.000 άνδρες), υπό την αρχηγία του Ευρυβιάδη του Λακεδαιμονίου, συγκεντρώθηκε στην Σαλαμίνα. Οι 180 τριήρεις ήταν Αθηναϊκές, υπό την αρχηγεία του Θεμιστοκλή. Ο Περσικός στόλος (1.200 πλοία με 300.000 άνδρες) αγκυροβόλησε στο Φάληρο.
Οι αρχηγοί του Ελληνικού στόλου συσκέφθηκαν για να αποφασίσουν τον καταλληλότερο τόπο να ναυμαχήσουν. Ο Θεμιστοκλής πρότεινε τα στενά της Σαλαμίνας, διότι ο Ελληνικός στόλος, μικρότερος από τον Περσικό, μπορούσε να ελιχθεί καλύτερα, οπότε δεν κινδύνευε να κυκλωθεί από τα εχθρικά πλοία. Η πλειοψηφία όμως των στρατηγών πρότεινε να διεξαχθεί η ναυμαχία στον Ισθμό, για να υπερασπιστούν την Πελοπόννησο και σε έσχατη περίπτωση, αν επικρατούσαν οι Πέρσες, να έχουν τη δυνατότητα να διαφύγουν.
Σε νέα σύσκεψη ο Θεμιστοκλής απείλησε ότι αν δεν ναυμαχούσαν στη Σαλαμίνα, ο Αθηναϊκός στόλος θα αποσυρόταν και οι αθηναίοι θα μετανάστευαν στη Σίρι της Κάτω Ιταλίας. Ο Ευρυβιάδης πείστηκε και άρχισαν οι ετοιμασίες, την επόμενη μέρα όμως, – την παραμονή της ναυμαχίας- οι γνώμες των στρατηγών διχάστηκαν:
Οι Αθηναίοι, Αιγινήτες και Μεγαρείς επέμεναν να ναυμαχήσουν στα στενά, ενώ οι πελοποννήσιοι προτιμούσαν τον Ισθμό. Τότε ο Θεμιστοκλής, επειδή φοβήθηκε μήπως επικρατήσει η δεύτερη γνώμη, έστειλε κρυφά στον Ξέρξη τον παιδαγωγό των παιδιών του Σίκκινο, με το μήνυμα ότι ο ελληνικός στόλος ετοιμαζόταν να διαφύγει, και πως αν ήθελε την νίκη, θα έπρεπε να επιτεθεί αμέσως. Ο Περσικός στόλος κινητοποιήθηκε αμέσως προκειμένου να πετύχει αιφνιδιασμό. Το μεγαλύτερο μέρος του περσικού στόλου είχε συγκεντρωθεί μεταξύ Ψυτάλλειας και Σαλαμίνος, ενώ τα υπόλοιπα πλοία είχαν κλείσει όλα τα πιθανά περάσματα.
Οι έλληνες όμως πληροφορήθηκαν τις κινήσεις του Περσικού στόλου μέσα στην νύχτα από τον Αριστείδη που με κόπο κατόρθωσε να περάσει ανάμεσα από τα εχθρικά πλοία, και από τον Τήνο Παναίτιο Σωσμένους που αυτομόλησε τους Πέρσες. Ενώ λοιπόν οι Πέρσες προσδοκούσαν να αιφνιδιάσουν τους έλληνες και να τους τρέψουν σε φυγή, μάταια τους περίμεναν όλοι την νύχτα.
Με την ανατολή του ηλίου άκουσαν τους ήχους της σάλπιγγας και τον πολεμικό παιάνα:
«ω παίδες Ελλήνων, ίτε,
ελευθερούτε πατρίδα ελευθερούτε δε παίδας ,
γυναίκας, Θεών τε πατρώων έδη ,
θήκας τε προγόνων.
Νυν υπέρ πάντων ο αγών.»
Η σύγκρουση έλαβε χώρα στις ακτές της Σαλαμίνος , όπου ο χώρος ήταν τόσο στενός, ώστε στο πρώτο μέτωπο τα περσικά πλοία που ήταν δυνατόν να παραταχθούν ήταν ισάριθμα με τα ελληνικά. Αυτά είχαν παραταχθεί ως εξής : το αριστερό άκρο καταλάμβαναν οι αθηναϊκές τριήρεις υπό τον Θεμιστοκλή, απέναντι από τους Φοίνικες, το δεξιό άκρο οι 16 σπαρτιατικές τριήρεις με τον Ευρυβιάδη απέναντι από τους Ίωνες. Δίπλα τους οι τριήρεις των Αιγινητών και στο ενδιάμεσο τα πλοία των άλλων ελληνικών πόλεων. Πρώτος επιτέθηκε ο Αθηναίος Αμεινίας ο Παλληνεύς.
Αμέσως τον ακολούθησαν και τα υπόλοιπα πλοία και η ναυμαχία γενικεύτηκε. Και οι δύο αντίπαλοι αρχικά πολεμούσαν με την ίδια γενναιότητα, γρήγορα όμως φάνηκε η υπεροχή του ελληνικού στόλου και της τακτικής του. Μέχρι το σούρουπο ο Περσικός στόλος είχε κατατροπωθεί και αναζήτησε καταφύγιο στο Φάληρο. Οι απώλειες του ήταν 200 πλοία, ενώ οι Έλληνες είχαν χάσει 40. Η αναλογία σε άνδρες ήταν πολύ μεγαλύτερη για τους Πέρσες, γιατί πολλοί δεν ήξεραν να κολυμπούν. Επιπλέον, εξοντώθηκε η περσική φρουρά της Ψυτάλλειας που την αποτελούσαν κυρίως επιφανείς Πέρσες και εκλεκτοί πολεμιστές. Η νίκη αυτή των Ελλήνων, αποτέλεσμα όχι μόνο της στρατηγικής σκέψεως και της ναυτικής δεινότητός τους, αλλά της ομοψυχίας και της γενναιότητός τους, σήμαινε την αρχή του τέλους για τα επεκτατικά σχέδια των Περσών κατά της Ελλάδος.
Στη Σαλαμίνα ιδρύθηκαν τάφοι με επιγράμματα για τους νεκρούς Σαλαμινομάχους κάθε πόλης. Στους Δελφούς στάλθηκαν πλούσια αφιερώματα και στους γενναιότερους δόθηκαν βραβεία. Η νίκη αυτή και η σημασία της υμνήθηκε από ποιητές, ρήτορες, Ιστορικούς, με σημαντικότερο έργο την τραγωδία του Αισχύλου «Πέρσαι», την πρώτη με ιστορικό θέμα.
Η/Υ ΠΗΓΗ
Ιστοχόρος του δήμου Σαλαμίνος.
Η Ναυμαχία της Σαλαμίνας έθεσε καθοριστικά την Ελευθερία και την Δημοκρατία ως αξίες της ανθρωπότητας.
του Αλέξανδρου Αλεξάκη.
Με την επικοινωνία μας ΑΥΤΉ, θα προσπαθήσουμε να συνδέσουμε την σημασία του πολιτισμού και της παράδοσης που εκφράζεται μέσα από ένα ιστορικό γεγονός στο οποίο ελάχιστα έχει δοθεί η απαιτούμενη αξία και σημασία του.
Απονέμοντας -μέσα από την φιλόξενη αυτή στήλη – την τιμή, κάνουμε μια αναδρομή μεταφέροντας ένα ελάχιστο μέρος της πεμπτουσίας του γεγονότος, η οποία μας οδηγεί στον παράγοντα ύπαρξης του ελληνικού πνεύματος, η οποία είναι απόρροια ενός ιστορικού γεγονότος, που σηματοδότησε έντονα και έβαλε την σφραγίδα του στο όραμα για την συνέχεια της ζωής και ανάπτυξης του Έθνους και της Πατρίδας μας.
Το ιστορικό γεγονός είναι…
Η Ναυμαχία της Σαλαμίνος. Στις 22 Σεπτεμβρίου ή κατ’ άλλους υπολογισμούς στις 28 – 29 του 480 π.Χ.
Εστιάζοντας στα γεγονότα σταχυολογούμε μερικές στιγμές, για να δείξουμε το μέγεθος της κρισιμότητας που πέρασε ο ελληνισμός, ο οποίος σημειωτέον θα είχε φτάσει στο έσχατο σημείο της εξαφάνισης του εάν η έκβαση της ναυμαχίας είχε λάβει άλλη τροπή.
Προεξέχουσα προσωπικότητα ο Θεμιστοκλής, Αθηναίος στρατηγός (526-461 π.Χ.) ο οποίος πράγματι είναι μια αποκάλυψη στην οποία, ίσως, δεν έχει απονεμηθεί ποτέ η ανάλογη τιμή, καθώς επίσης και σ’ αυτό το ιστορικό γεγονός το οποίο θα έπρεπε να εορτάζεται ως Εθνική Επέτειος, καθώς επίσης και ως εδραίωσης της Δημοκρατίας.
Ο Μνησίφιλος αφού έμαθε από τον Θεμιστοκλή την απόφαση των Ελλήνων να ναυμαχήσουν στον Ισθμό, τον συμβουλεύει να μεταπείσει τον Ευρυβιάδη και να γίνει ναυμαχία στην Σαλαμίνα, Λέγοντας του:
«Ασφαλώς, αν φύγουν τα πλοία από την Σαλαμίνα, δεν θα ναυμαχήσεις πια για την πατρίδα, γιατί καθ ένας θα φύγει στην πόλη του, ούτε ο Ευρυβιάδης, ούτε κανείς άλλος θα μπορέσει να τους κρατήσει, ώστε να μη διασκορπιστεί ο στόλος. Και η Ελλάς θα καταστραφεί από την απερισκεψία μας. Αλλά αν υπάρχει κάποιος τρόπος, πήγαινε και προσπάθησε να ανατρέψης τις αποφάσεις. Ίσως μπορέσεις να πείσης τον Ευρυβιάδη να αλλάξει γνώμη, ώστε να μείνει εδώ».
Το ελληνικό πνεύμα εμπλουτίζεται ή αποκαλύπτεται μετά από αυτό το γεγονός.
Και η ανθρωπότητα, ανιχνεύει την πηγή αυτού του πνεύματος και την αναζητά, γιατί οι αξίες του είναι πανανθρώπινες..
Η αυταπάρνηση γίνεται όραμα για τις επερχόμενες γενεές.
Τρόπος ζωής και η αξιοπρέπεια της με επίκεντρο τον Άνθρωπο.
Με το Ιστορικό αυτό γεγονός Έχουμε τον τονισμό στην προσήλωση των ιδεών και κυρίως στη θεμελίωση της αξίας της ανθρώπινης οντότητας, βάζοντας τα θεμέλια για την αναγνώριση της και την πορεία της στην Ζωή.
Την Ελευθερία, Που εκφράζεται με το πολίτευμα της Δημοκρατίας, Θέτει πλέον στο προσκήνιο ως είδος τόσο προσφιλές όσο και άρρηκτα συνδεδεμένο με την ίδια την πνευματική μας ύπαρξη, ορίζοντάς την σαφώς θυγατέρα της ίδιας της Φύσης.
Η Ελλάδα παίρνει την μορφή με την οποία την γνωρίζουμε. ‘Όχι την γεωγραφική της μέσα στην γεωμετρία της οριοθέτησης της, αλλά λαμβάνει έκταση και ζωγραφίζεται στον χώρο της Πνευματικής υπόστασης της ανθρωπότητας.
Ο άνθρωπος, εμπνέεται και αισθάνεται τους νόμους τις Φύσης με τους οποίους αντιλαμβάνεται ότι είναι ένα μ’ αυτήν και τους ερμηνεύει σύμφωνα με την ζωή του.
Θεμέλιο της φυσικής επιστήμης.
Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα στο οποίο θα αναφερθούμε.
λίγες δεκαετίες μετά τους Περσικούς πολέμους, Ο Δημόκριτος οραματίζεται το άτομο, και το ορίζει με την ακόλουθη έμφυτη ορθολογική επιστημονικότητα, η οποία ισχύει μέχρι σήμερα. «Το άτομο είναι το ελαχιστότατο τμήμα της ύλης». Η λέξη άτομο προέρχεται από τα: α-τομή και υποδηλώνει αυτό που δεν τέμνεται. Μ’ αυτήν την ελληνική λέξη αναφέρεται παγκοσμίως σε όλες τις γλώσσες αυτή η έννοια της φυσικής.
Και συνεχίζει ο Δημόκριτος: (παρακαλώ με προσοχή αναλύστε την ακόλουθη έννοια). «Ως βασική προϋπόθεση των ατόμων της ύλης θεωρείται το ότι αυτά κινούνται αενάως, άνευ ουδενός συγκεκριμένου σκοπού, και ότι είναι ελεύθερα και ανεξάρτητα.» Πρόκειται για σαφή επίδραση της φύσης και του τρόπου ζωής της εποχής του, την οποία χαρακτηρίζει ο τρόπος σκέψης, ο τρόπος ζωής και διακυβέρνησης της πολητείας (διακυβέρνηση που αφορά στην προκειμένη περίπτωση την Αθηναϊκή Δημοκρατία), η ωραιότητα μέσα από τις τέχνες, και ο βίος κοντά στη Φύση.
Αυτή η ανάπτυξη και η θεμελίωση των κανόνων της φυσικής συνεχίστηκε και μετέπειτα, στην διάρκεια των ελληνιστικών χρόνων, σε περιοχές όπου υπήρχε ειρήνη, όπως στην Αλεξάνδρεια και αλλού. η ανάπτυξη πάντως εξακολουθεί: Ερατοσθένης (275-194 π.Χ.), ανάπτυξη της βιβλιοθήκης της Αλεξανδρείας (ιδρύθηκε από τον Πτολεμαίο τον Φιλάδελφο το 283-247 π.Χ.) και η οποία καταστράφηκε από τον Ιούλιο Καίσαρα το 47 π.Χ.). στην Σάμο επίσης δρα ο Αρίσταρχος 310 π.Χ., στις Συρακούσες ο Αρχιμήδης 287 π.Χ.. Έτσι Ανοίγεται ο δρόμος απ’ όπου θα περάσουν γενεές όχι μόνο των Ελλήνων αλλά και άλλων λαών της Ευρώπης, κάνοντας τα διδάγματα του Χριστιανισμού, ο οποίος θα «έλθει» αργότερα, πλέον κατανοητά και ακόμη πιο οικία. Η δε Ευρωπαϊκή Αναγέννηση είναι φαινόμενο ακόλουθο και συνδεόμενο με αυτή την ιστορική εξέλιξη .
Ύστερα από πολλούς αιώνες στην Δύση κυριαρχεί η φυσιογνωμία του Άγγλου φιλοσόφου John Locke (1633-1702), του οποίου οι πραγματείες και τα συγγράμματα διαμόρφωσαν την πνευματική δομή της εποχής του. Στην πραγματεία του “Essay Concerning Human Understanding” χρησιμοποιεί την ίδια σκέψη του Δημοκρίτου και κάνει το αντίστροφο από ό,τι έκανε ο Δημόκριτος. Ενώ δηλ. ο Δημόκριτος ερμηνεύει την φύση σύμφωνα μ’ αυτό που ζει, ο Locke μεταφέρει τα της φύσης του ατόμου στην ζωή και προτρέπει τους ανθρώπους να ζήσουν σε μια πολιτειακή κατάσταση, στην οποία οι πολίτες πρέπει να είναι ελεύθεροι και ανεξάρτητοι. Μεταφέρω την ίδια φράση από το σύγγραμμα του Ακαδημαϊκού Φυσικοχημικού Γεωργίου Καραγκούνη στο έργο του «Προς την δύσιν η ατομική θεωρία της ύλης», η οποία ανακοινώθηκε την 15η Ιανουαρίου το 1985 στην συνεδρίαση της Ακαδημίας Αθηνών.
«…όπως τα άτομα των αερίων είναι μεταξύ των ίσα, ανεξάρτητα, και κινούνται ελευθέρως, ούτως και μεταξύ των ατόμων μιας κοινωνίας πρέπει να κυριαρχή η ελευθερία και η ισότης. Ο John Locke καλεί τους έχοντας την εξουσίαν όπως μη εφαρμόζουν ιδίους νόμους αλλά να εφαρμόζουν νόμους τους οποίους έχει προδιαγράψει η φύσις. Οι σκέψεις αυταί υποστηριζόμεναι υπό της προσωπικής του γοητείας, τα μέγιστα συνέβαλον εις την διαμόρφωσιν του πνευματικού κλίματος της εποχής εκείνης».
Εδώ λοιπόν βλέπουμε το αντίστροφο από ό,τι στον Δημόκριτο. Η φύση δηλαδή εμπνέει κανόνες πολιτειακής διακυβέρνησης, κάτι ανάλογο με τους έλληνες αλλά από την πλευρά πλέον της εφαρμογής των φυσικών νόμων στους ανθρώπους. Πρόκειται για την ίδια ακριβώς σύνδεση, ανθρώπου-φύση.
Εκτός όμως απ’ αυτήν την ανεκτίμητη προσφορά – παρακαταθήκη της ναυμαχίας της Σαλαμίνος, στο ιστορικό αυτό γεγονός περιέχεται και μια άλλη επίσης ευεργετική συνέπια. Πρόκειται για την καλλιέργεια του πολιτισμού, η οποία εκδηλώνεται μέσα από την τέχνη και συμπεριλαμβάνει ένα σύνολο επιστημών και επιτευγμάτων, όπως Τον Παρθενώνα και, την μέσω αυτού, συμβολή των ιδεών, σοφίας, ειρήνης, πολιτισμού και παράδοσης, που εκδηλώνονται ως σεβασμός προς μια θεότητα, την Αθηνά.
Η θεά Αθηνά, ως ιδέα, θεωρείται μέρος της θείας πρόνοιας. Βλέποντας, την προσφορά της φύσης την απέδωσαν σ’ αυτήν, υφαίνοντας την πολύ κοντά στην ανθρώπινη πλάση. Αποδίδεται σ’ αυτήν το ανεκτίμητου κάλλους δώρο που συμπεριλαμβάνεται από αρχαιοτάτων ετών μέχρι σήμερα στην διατροφή μας και αποτελεί την βάση της καλής υγείας:
Το ελαιόδενδρο, οι καρποί του και το ελαιόλαδο.
Ο Πολιτισμός και η παράδοση συνυπάρχουν, δείχνοντας με σαφή τρόπο την αφετηρία τους, την ίδια τη Φύση με το δώρο της, την Ελευθερία, η οποία Λαμβάνει από τον άνθρωπο την μορφή διαφόρων λατρευτικών οντοτήτων. Η θεά Αθηνά είναι τελικά μία απ’ αυτές. Πράγματι: στην αρχαιότητα η θεά Αθηνά κατείχε στις καρδιές των Ελλήνων, μια εξέχουσα θέση.
Αυτή είναι η ύφανση του πολιτισμού μας, ο οποίος δηλώνει την αφετηρία του στις παραδώσεις, οι οποίες φυλάσσονται ακοίμητες στην παιδεία και στις τέχνες, Θρησκεία…αξίες ζωής… Με αποτέλεσμα αυτής της διδασκαλίας οι πράξεις που συνθέτουν το όραμα της Ελευθερίας και της αξιοπρέπειας του Ανθρώπου, όπως τις δίδαξαν από ελληνικής πλευράς ο Πυθαγόρας, ο Ηράκλειτος, ο Πλάτων, ο Σωκράτης, και ολοκληρωμένα – αποκαλυπτικά μετέπειτα ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός.
Η Ναυμαχία της Σαλαμίνας καθόρισε και έβαλε την σφραγίδα της στον ελληνικό πολιτισμό, ο οποίος μετά απ’ αυτήν, προσέφερε στην ανθρωπότητα τις αξίες εκείνες που τον χαρακτηρίζουν, δηλ. Την αξιοπρέπεια στον άνθρωπο, την αγάπη σ’ αυτόν, και μάλιστα εκφρασμένη αργότερα στην αποκορύφωση της, που είναι η Προσωπική Θυσία.
Αλέξανδρος Αλλεξάκης
ΕΕΔΙΠ Ε.Μ.Πολυτεχνείου
Alexandros_alexakis@yahoo.gr
