Επιτρέπεται η ιχθυοφαγία κατά την Κυριακή των Βαϊων;
Το Σάββατο του Λαζάρου και η Κυριακή των Βαϊων ευρίσκονται έξω από την περίοδο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, που τελειώνει την Παρασκευή προ των Βαϊων, όπως χαρακτηριστικά λέγουν τα δύο γνωστά τροπάρια, που ψάλλονται κατά τον εσπερινό της ημέρας αυτής και αρχίζουν και τα δύο από την ίδια φράσι: «Την ψυχωφελή πληρώσαντες τεσσαρακοστήν…» (πρώτο στιχηρό και εις το «Και νυν» του «Κύριε εκέκραξα»). Έχουν δε και οι δύο ημέρες αυτές χαρμόσυνο και πανηγυρικό χαρακτήρα, αναστάσιμο το Σάββατο και δεσποτικής εορτής η Κυριακή, ευρίσκονται όμως μέσα στο πλαίσιο της όλης περιόδου των νηστειών. Όπως ξεύρομε, στις δεσποτικές και θεομητορικές εορτές, έστω και αν συμπίπτουν κατά την περίοδο των νηστειών, όπως π. χ. ο Ευαγγελισμός, ή σε νήστιμες ημέρες της εβδομάδος (Τετάρτη και Παρασκευή), γίνεται κατάλυσις ιχθύος. Αυτό ακριβώς συμβαίνει και με την Κυριακή των Βαϊων. Κατά τον Θεόδωρο μάλιστα τον Στουδίτη ιχθείς έτρωγαν και το Σάββατο του Λαζάρου για τον ίδιο λόγο (Διδασκαλία χρονική της Μονής του Στουδίου). Επίσης και το μοναχικό Τυπικό του Αγίου Σάββα και το Τριώδιο διατάσσουν κατά την Κυριακή των Βαϊων παράθεσι ιχθύων στην τράπεζα των μονών («και γίνεται μεγάλη παράκλησις τοις αδελφοίς: εσθίομεν γαρ ιχθύας»).
Αυστηρότερα όμως μοναχικά τυπικά απαγορεύουν την κατάλυσι ιχθύων κατά την Κυριακή των Βαϊων και επιτρέπουν μόνο κατάλυσι οίνου και ελαίου, περιορίζοντα την ιχθυοφαγία μόνο για την εορτή του Ευαγγελισμού. Αυτό διατάσσουν το Τυπικο της Μονής του Στουδίου, ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Νικόλαος στους στίχους του προς τον Αναστάσιο, τον ηγούμενο της Μονής Σινά, και τα Τυπικά των Μονών του Αγίου Όρους. Ως αιτιολογία της απαγορεύσεως της ιχθυοφαγίας, προβάλλεται από τα Τυπικά αυτά το ότι η Κυριακή των Βαϊων έχει μεν νικητήριο χαρακτήρα, αλλά συγχρόνως και προεόρτιο των αγίων παθών του Κυρίου. Αυτά τα Τυπικά ακολουθώντας και ο όσιος Νικόδημος ο Αγιορείτης στο «Πηδάλιό» του κατακρίνει την βρίσι ιχθύων κατά την Κυριακή των Βαϊων και θεωρεί τις σχετικές διατάξεις «νεωτερίσματα αιρετικών τη κοιλία χαριζομένων».
Όπως όμως είδαμε, υπήρχε και στην βυζαντινή εποχή και σ’ αυτά τα μοναστήρια, διπλή παράδοσις, η πιο ελαστική, που επέτρεπε την κατάλυσι ιχθύων κατά την εορτή των Βαϊων, και η αυστηροτέρα, που την απηγόρευε. Σήμερα γενικώς στον κόσμο έχει επικρατήσει η ιχθυοφαγία, ενώ στο Άγιον Όρος έχει επικρατήσει το αυστηρότερο τυπικό. Από αυτή την διπλή πράξι εμπνέεται και το γνωστό γνωμικό «μακάριος που θα φάγη και τις μακάριος που δεν θα φάγη» ψάρι κατά την Κυριακή των Βαϊων. Αυτό το απλοϊκό, αλλά σοφό γνωμικό, μπορεί να δώση και τον κανόνα στην περίπτωσί μας. Εφ’ όσον έχει επικρατήσει η ιχθυοφαγία και έχει το έρεισμά της στην παλαιά πράξι καλό είναι να μην επιβάλλωμε «άλλο βάρος», κατά την μετριοπαθή αποστολική τακτική (Πράξ. ιε’, 28. Αποκ. β’, 24), στον λαό, αφήνοντας για τους αυστηροτέρους και περισσότερο ζηλωτάς τα «βαρύτερα».
Από το βιβλίο του αειμνήστου Καθηγητού της Θεολογικής σχολής του Α.Π.Θ., Ιωάννου Μ. Φουντούλη: Απαντήσεις εις Λειτουργικάς απορίας. Τόμος Α’. ΣΤ’ έκδοσις.
Εκδόσεις της Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, Αθήναι, 1991.
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.
Παράβαλε και:
Κυριακή των Βαϊων: η Ευαγγελική περικοπή της Θ. Λ., ομιλία του Αγίου Ευλογίου, Πατριάρχου Αλεξανδρείας, εις την Κυριακήν των Βαϊων και εις τον πώλον.
Κυριακή των Βαϊων: το Αποστολικόν Ανάγνωσμα της Θ. Λ., διαβάτη στάσου, λόγος του αειμνήστου Μητροπ. Νικαίας Γεωργίου Παυλίδου.
Κυριακή των Βαϊων: Οι ζητωκραυγές, Υμνολογική εκλογή.
Αγίου Ρωμανού του μελωδού – Κοντάκιον εις τα Βαϊα.
Κυριακή των Βαϊων: Τα Λειτουργικά Αναγνώσματα της εορτής.
Λόγος εις την Κυριακήν των Βαίων – Αγ. Λουκά Αρχιεπ. Κριμαίας.
Του Οσίου πατρός ημών Γρηγορίου του Παλαμά – ομιλία ΙΕ΄ – εις την Κυριακήν των Βαϊων.
Του Οσίου Πατρός ημών Φωτίου του Μεγάλου – ομιλία εις τα Βαϊα και εις τον Λάζαρον.
Προς το Εκούσιον Πάθος – ηχογραφημένη ομιλία του καθηγητού Κωνσταντίνου Γρηγοριάδου (αρχείο ήχου, mp3).
Διδάγματα και γεγονότα από την έξοδο του Μεσολογγίου – Κωνσταντίνου Χολέβα (αρχείο ήχου, mp3).
Η ΗΡΩΗΚΗ ΕΞΟΔΟΣ ΤΟΥ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ «Τα μάτια μου δεν είδαν τόπον ενδοξότερον από τούτο το αλωνάκι» «ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ.»
Του Οσίου Πατρός ημών Ιωάννου του Χρυσοστόμου – λόγος στην αγία εορτή των Βαϊων.
Του Οσίου πατρός ημών Ιωάννου του Χρυσοστόμου – ομιλία ΞS’ εις το κατά Ιωάννην Ευαγγέλιον, Κεφ. ΙΒ, 9 – 24. (η Είσοδος του Κυρίου στα Ιεροσόλυμα).
Κυριακή των Βαϊων (videos).
