Οι Τρεις Ιεράρχες έλαμψαν με τη ζωη και δράσι τους στις κοινωνίες όπου έζησαν και δημιούργησαν, τον «χρυσούν αιώνα» της ιστορίας της Εκκλησίας μας. Διακρίθηκαν σε όλους τούς τομείς της κοινωνικής ζωής. Ασχολήθηκαν με όλα τα φλέγοντα θέματα, που απασχολούσαν τούς ανθρώπους της εποχής τους. Φρόντισαν για τη λατρευτική ζωη της Εκκλησίας. Πρωτοστάτησαν στα έργα της φιλανθρωπίας. Ανοιξαν δρόμους για τη διάδοσι του Ευαγγελίου στούς απίστους και ειδωλολάτρες. Διαμόρφωσαν τον Μοναχισμό. Υπερασπίσθηκαν με γενναιότητα την αλήθεια της Πιστεως έναντι των ποικιλωνύμων αιρετικών. Συνέβαλαν αποφασιστικά στη διατύπωσι των δογματικών διδασκαλιών και την κατήχησι των πιστών.
Μαζί όμως με όλες αυτές τις επιδόσεις τους, στις οποίες αρίστευσαν, επιδόθηκαν με ιδιαίτερη θερμότητα στον καλό αγώνα της παρακλήσεως και παρηγορίας των θλιβομένων. Εβλεπαν την πολλή και βασανιστική θλίψι, που ήταν εξαπλωμένη παντού, και είχαν καθημερινό μέλημα και αγώνισμά τους να ελαφρώνουν τούς πόνους και να παρηγορούν τούς θλιβομένους. Με ειδικές ομιλίες, με συχνές αναφορές στα κηρύγματά τους, με παραμυθητικές επιστολές και με προσωπική επικοινωνία με τούς πονεμένους ανθρώπους, επιτελούσαν το ιερό έργο της παρακλήσεως των θλιβομένων.
Η μελέτη των σχετικών κειμένων τους προκαλεί θαυμασμό για τον θεοφώτιστο τρόπο, με τον οποίο έχυναν βάλσαμο παρηγορίας στις θλιμμένες ψυχές. Σημειώνουμε μερικές από τις παρακλητικές φράσεις τους.
Κανείς από τούς Αγίους, γράφει σε μια επιστολή του ο Μεγας Βασίλειος, δεν πέρασε τη ζωη του με τρυφή και άνεσι, «αλλά πάντες δια μεγάλων θλίψεων πυρωθέντες, το δοκίμιον επεδείξαντο» (ΕΠΕ 3, 66). Με τούτο ήθελε να βοηθήση τούς θλιβομένους να μην απελπίζωνται, αλλά να αντιμετωπίζουν τις θλίψεις τους με υπομονή, όπως όλοι οι Αγιοι.
Κι αν δεν γνωρίζουμε τούς λόγους για τούς οποίους επιτρέπει να θλιβώμαστε ο Θεός, όμως να είμαστε απολύτως βέβαιοι, προσθέτει ο Φωστήρ της Καισαρείας, ότι μας «συμφέρει το γινόμενον», δηλαδή η θλίψι, διότι «αγαθότητι Δεσπότου διοικείται τα πάντα» (ΕΠΕ 3, 450). Ο Θεός, που έχει άπειρη αγάπη για τον καθένα μας, ρυθμίζει τα πάντα και τα πλέον θλιβερά, για το καλό μας.
Αυτός που νομίζει και λέγει, συνεχίζει ο ουρανοφάντωρ Βασίλειος, ότι δεν πρέπει να υποφέρη και να θλίβεται ο πιστός και ενάρετος Χριστιανός, «ουδέν έτερον λέγει, ή μη αρμόζειν τω αθλητή τον ανταγωνιστήν» (ΕΠΕ 5, 246). Οπως είναι απαραίτητος ο αντίπαλος σε κάποιον αθλητή, για να παρακινήται με την παρουσία του διαρκώς σε μεγαλύτερη άσκησι για καλύτερες επιδόσεις, έτσι και η θλίψι μας βοηθεί στον καλόν αγώνα, στην άθλησι της ευσεβείας, με προοπτική το βραβείο των ουρανών.
Υποφέρουν και βασανίζονται, γράφει σε μια επιστολή του και ο άγιος Γρηγόριος, και οι κοσμικοί άνθρωποι, χωρίς όμως να έχουν κανένα κέρδος από την θλίψι τους. Για μας τούς πιστούς όμως «και το πάσχειν έμμισθον, όταν δια τον Θεόν καρτερώμεν» (ΕΠΕ 7, 372). Μας περιμένει ανταμοιβή, όταν υπομένουμε καρτερικά στις θλίψεις μας, εμπιστευόμενοι στην αγάπη του Θεού.
Να συγκρίνουμε, προσθέτει, τα «λυπηρά» της παρούσης ζωής με τα «ηδέα», τα ευχάριστα της μελλούσης και θα διαπιστώνουμε πόσο κέρδος μας αναμένει, όταν αντιμετωπίζουμε με υπομονή τις θλίψεις μας (ΕΠΕ 7, 372).
Η «κακοπάθεια», γράφει ο ίδιος στον « Επιτάφιο» λόγο στον φίλο του Μεγα Βασίλειο, είναι «κρείττων ευημερίας πολλάκις». Πολλές φορές μια θλίψι και συμφορά αποδεικνύεται πιο ωφέλιμη από την ευημερία και άνεσι (ΕΠΕ 6, 218). Η θλίψι είναι «φιλοσοφίας καιρός», συμπληρώνει (ΕΠΕ 7, 108). Δινει την ευκαιρία να φιλοσοφήσουμε, να σκεφθούμε το νόημα και τον σκοπό της ζωής μας και του αιωνίου μέλλοντος.
Η θλίψι, έλεγε και ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, είναι «τεκμήριον» (απόδειξι) της «πολλής κηδεμονίας του φιλανθρώπου Θεού» προς εμάς (ΕΠΕ 4, 692).
Κανείς δεν ενώνεται με τον Χριστό, πρόσθετε, «τρυφών και καθεύδων… αλλ’ ὁ εν θλίψει και πειρασμώ» (ΕΠΕ 19, 26). Στον καιρό των θλίψεων, ο Θεός «ποθεινότερος φαίνεται». Τον ποθεί πιο πολύ η ευσεβής ψυχή, που πονεί και υποφέρει (ΕΠΕ 16 β, 116).
Είναι αδύνατον, συνέχιζε, «θλίψεως χωρίς… τον παρόντα βίον διελθείν». Είναι αδύνατον να ζήσης στην παρούσα ζωη χωρίς θλίψεις. «Ουκ ει συ του Παύλου βελτίων» (ΕΠΕ 22, 68). Δεν είσαι συ καλύτερος από τον Απόστολο Παύλο. Και αν ο Παύλος εδοκίμασε τόσες πολλές και μεγάλες θλίψεις, γιατί να μη πονέσης και υποφέρης και συ;
Με τις θλίψεις, συμπλήρωνε, «αφανίζονται και κατακαίονται ραδίως» οι αμαρτίες μας και λαμπρύνεται περισσότερο η αρετή μας. Ο «ισχυρός» γίνεται «ισχυρότερος» (ΕΠΕ 32, 66-70). Η θλίψι είναι το άριστον «φάρμακον ταπεινοφροσύνης» (ΕΠΕ 33, 214). Βοηθεί την ψυχή να ταπεινοφρονή και την ετοιμάζει για την αιώνια δόξα του ουρανού, την «διηνεκή και μεγάλην» (ΕΠΕ 36, 114).
Από το περιοδικό: «Η δράση μας», τεύχος Ιανουαρίου 2007.
Παράβαλε και:
30 Ιανουαρίου, μνήμη των τρειών Ιεραρχών και ανάμνησις της ευρέσεως της θαυματουργού εικόνος της Θεοτόκου εν Τήνω: λόγος πανηγυρικός, Υμνολογική εκλογή.
Οι Τρεις Ιεράρχαι – του αοιμνήστου καθηγητού, Ιωάννου Φουντούλη.
Η πρόταση των Τριών Ιεραρχών για την παιδεία της Ευρώπης – Πρωτοπρ. Γεωργίου Μεταλλυνού.
30 Ιανουαρίου, μνήμη των τριών Ιεραρχών – εγκώμια εις τους τρις Ιεράρχας.
Οι μητέρες των Τριών Ιεραρχών – Αρχιμ. Μελετίου Βαδραχάνη.
Οι τρεις Ιεράρχες (videos).
Εκκλησία και Εξουσία: πολιτειακές απόψεις των Τριών Ιεραρχών – Σεβ. Μητροπολίτου Αλεξανδρουπόλεως, Ανθίμου.
