ΠΟΛΛΟΙ ΜΕ ερωτούσαν και ερωτούν, τι είναι αυτό που με έκανε να αναζητώ «ίχνια ταφής» του Αλεξάνδρου στη Μακεδονία; Εν πρώτοις ήταν και είναι μια απορία: πώς είναι δυνατόν να μην έχει βρεθεί ένα επιβλητικό μνημείο του μεγαλύτερου στρατηλάτη των αιώνων στη γη που τον γέννησε και τον ανέθρεψε; Ούτε μια εντυπωσιακή μνημειακή κατασκευή που να θυμίζει στους νεωτέρους τα όσα έκανε στην Ασία αλλά και σ΄αυτή τη Βαλκανική; Είναι δυνατόν, η Ασία, η Αίγυπτος, η Λιβύη να είναι γεμάτες από Αλεξάνδρεια ίχνια και στη Μακεδονία ούτε ίχνος; Μας αρκούν τα ψηφιδωτά και μαρμάρινη κεφαλή της Πέλλας και το «κουτσάκι»1 της Βεργίνας; Μετά ήλθε ένα γεγονός που απασχόλησε την κοινή γνώμη για καιρό. Κατά την πενταετία 1987 – 1992 είχα τακτική και πυκνή συνεργασία με το περιοδ. «Πολιτικά Θέματα» του Κώστα Κύρκου. Στην περίοδο αυτή ακούστηκαν και γράφτηκαν πολλά για την ερευνητική μιας Ελληνίδας αρχαιολόγου στην όαση Σιάουα (Σίβα), όπου το περίφημο ιερό του Άμμωνος, το οποίο είχε επισκεφθεί ο Αλέξανδρος και στο οποίο ιερό- κατά την
άποψη της Ελληνίδος αρχαιολόγου –βρισκόταν ο εις μάτην αναζητούμενος τάφος του Αλεξάνδρου.
Διαφώνησα ευπρεπώς με τις απόψεις της κυρίας Σουβαλτζή, όπως επίσης διαφώνησα και μάλιστα διαμαρτυρήθηκα για το χοντροκομμένο, τον άγαρμπο τρόπο που απομακρύνθηκε από εκεί. Κατά βάση η σκέψη της κ. Σουβαλτζή είχε κάποια πειστικά στοιχεία. Ο Αλέξανδρος θεωρούσε πατέρα του τον Άμμωνα. Ήταν λογικό – κατά την τότε θρησκευτική λογική – να ταφεί κοντά στον πατέρα του. Ήξερα, όμως, ότι ο χώρος είχε ερευνηθεί. Συμβαίνει να έχω στην κατοχή μου ένα σπάνιο βιβλίο, τα «Αιγυπτιακά» ενός ΠΕΡΙΚΛΕΟΥΣ ΑΙΓΥΠΤΟΥ, που τα κείμενά του συλλέχθηκαν και πλουτίστηκαν και εκδόθηκαν «παρά του Π.Κ.Κ. ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ εν Κωνσταντινουπόλει εκ της τυπογραφίας Ι.Α. Κοσμέτου, διευθυνομένης υπό Ε. Πάνα» το έτος 1841. Ο μυστηριώδης συγγραφέας, πλην της τουρκικής, γνώριζε άριστα την αραβική και οπωσδήποτε τη γαλλική, υποθέτω και την αγγλική γλώσσα. Το βιβλίο του είναι μια πλήρης περιγραφή της Αιγύπτου (μέχρι Νουβίας), όπως ήταν κατά τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα, όταν μάλιστα διενήργησε ανασκαφές και ο Έλληνας αρχαιολόγος Ιωάννου
(αναφέρεται στο βιβλίο).
Για την όαση αυτή κάνουν λόγο ο ημέτερος Στράβων στο ΙΖ΄βιβλίο του και ο φυσικός Πλίνιος. Ο μυστηριώδης Περικλής Αιγύπτου παραπέμπει σε Άγγλο περιηγητή, που εξελληνισμένα ονομάζει Βρόβνο. Ο εν λόγω Βρόβνος έφθασε «δια μιας κατασκίου οδού» σ΄έναν τόπο «καλούμενο Πιρπέ». Εδώ βρήκε μια τεράστια οικοδομή «αξία προσοχής». Το μήκος του κτηρίου ήταν 32 πόδια, το πλάτος 15 και το ύψος 18. «Το έξωθεν των τοίχων ήταν πλήρες αναγλύφων (…) παριστάντων πομπείαν τινά, τα δε μεταξύ διαστήματα ήσαν πλήρη ιερογλυφικών χαρακτήρων». Κατά τον ίδιο τρόπο ήταν στολισμένος όλος ο χώρος. Όπως εξηγεί ο Έλληνας συγγραφέας, «Περπέ ή Περπά, σημαίνει Ναόν» (σ. 498). Ακολούθως, γίνεται αναφορά στο Γάλλο πρόξενο Δροβέτη (πρόκειται για τον διάσημο αρχαιολόγο και αρχαιοκλέφτη Ντροβέτι που βρήκε στη Νεκρόπολη των Θηβών τον «Πάπυρο του Τουρίνου») που εξερεύνησε το χώρο αυτό και βρήκε όλα τα κτίσματα «κατοικούμενα την σήμερον υπο Αράβων» (σ. 505). Τίποτε περί Αλεξάνδρου.
Ο ίδιος συγγραφέας, ο Περικλής Αιγύπτου, στις σελίδες 461 – 479, αναφέρεται στην Αλεξάνδρεια, την κάποτε και την τότε (της εποχής του) ˙ μνημονεύει τον αρχιτέκτονα Δεινοχάρη 2, ως σχεδιαστή της πόλεως κατ΄εντολή του Αλεξάνδρου, αλλά για τάφο ή μνημείο του Αλεξάνδρου ουδένα λόγον ποιείται. Αν, όντως, τάφος υπήρχε, έπρεπε τουλάχιστον από αυτόν τότε να είχε επισημανθεί.
Πολύ αργότερα από τον παλαιοπώλη Γεράσιμο Χαλκιόπουλο, στενώτατο φίλο μου, που είχα αγοράσει πλήθος βιβλία σχετικά με την Αίγυπτο, προμηθεύτηκα, πλην του υλικού για τον Καβάφη, και τα βιβλία του σπουδαίου Έλληνα αρχαιολόγου Τάσου Νερούτσου βέη (1826 – 1892)3. Ο Νερούτσος, μετά από λαμπρές σπουδές στο Μόναχο πήγε στην Αίγυπτο και αφιερώθηκε σε αρχαιολογικές έρευνες και μελέτες. Το σύγγραμμά του «L΄ancienne alexandrie», που εκδόθηκε στο Παρίσι το 1888, εθεωρείτο μέχρι πρόσφατα κλασσικό. Αλλά, έχοντας έρωτα από μαθητής με την αιγυπτιολογία, διάβασα πολλές φορές το βιβλίο του Νερούτσου «Αρχαιολογικαί ανασκαφαί και ευρήματα εν Αιγύπτω», που εκδόθηκε στην Αθήνα το έτος 1873. Στο βιβλίο αυτό γίνεται αναφορά στις ανασκαφικές έρευνες του Λέψιους, του Λένορμαν και πολλών άλλων. Για τον τάφο του Αλεξάνδρου υπήρχαν, πέρα από τις αναφορές κάποιων συγγραφέων, και λαϊκές παραδόσεις. Ο Δανός, όμως, περιηγητής Φρ. Νόρντεν γράφει το 1737 ότι «τάφος του Αλεξάνδρου δεν φαίνεται πλέον. Και κάθε λαϊκή παράδοση έχει
λησμονηθεί».
Ένας άλλος περιηγητής γράφει το 1774 ότι αυτό που του έδειξαν σαν τάφο του Αλεξάνδρου ήταν η σαρκοφάγος του Αμυρταίου της 28ης Δυναστείας, που βρίσκεται στο περίφημο τζαμί Ατταρίν, τον πρώην ναό του Αγίου Αθανασίου. Αυτό που ένας ξεναγός μου έδειξε σαν σαρκοφάγο του Αλεξάνδρου μέσα σε μια υγρή σπηλαιώδη σύραγγα προ 25 ετών ήταν – κατά την άποψή μου – ναός του Μίθρα.
Με βάση τις γνώσεις αυτές, υποστήριξα τότε στα «Πολιτικά Θέματα», ότι αφού δεν βρέθηκε τάφος του Αλεξάνδρου, παρά τις επανειλημμένες και πιο προωθημένες (μέχρι και υποβρύχιες έρευνες) τάφος του Αλεξάνδρου στην Αίγυπτο, ίσως πρέπει να τον αναζητήσουμε στη Μακεδονία. Εμφανίστηκε τότε ένας τύπος που μας είπε ότι τον είχε βρει και ότι θέλει επαφή με την κυβέρνηση για να τον αποκαλύψει. Αν ενθυμούμαι καλά ο αείμνηστος φίλος μου Τάκης Φωτέας, συνεργάτης των «Πολιτικών Θεμάτων», τον έφερε σε επαφή με τον τότε υπερυπουργό Αγαμέμνονα Κουτσόγιωργα, που, από τον ενθουσιασμό του, ξεστόμισε μια ηχηρή φράση που μπορεί να λέγεται σε στενό κύκλο αλλά δεν γράφεται. Ο εν λόγω όμως «ανακαλυπτής», κατά την περιγραφή του «τάφου», μου έδωσε την εντύπωση κατεργαράκου: άλλωστε ζητούσε ένα τεράστιο ποσό για την αποκάλυψη. Προσωπικά δεν είχα άλλη επαφή μαζί του. Ούτε ξέρω πώς έκλεισε η υπόθεση.
Για μένα όμως μόλις άνοιξε. Με τη σύζυγό μου, από την ίδια ημέρα του γάμου μας, καθιερώσαμε το έθιμο μια φορά το χρόνο να επισκεπτόμαστε και να περιερχόμαστε την Μακεδονία. Συχνά και τέσσερεις φορές, τη χρονιά. Κυρίως επισκεπτόμαστε χώρους μαχών και αρχαιολογικών ανασκαφών. Σε μία επίσκεψή μας στον τάφο των Λευκαδίων, είχαμε την εξαιρετική τύχη να γνωρίσουμε ένα μοναδικό αρχαιοφύλακα, τον αείμνηστο Κώστα Λιάμπα, που είχε κάνει την ιστορία της Μακεδονίας αγία κοινωνία. Από αυτόν έμαθα περισσότερα απ΄όσα είχα διαβάσει σε βιβλία. Διατήρησα αλληλογραφία μαζί του μέχρι το θάνατό του. Τώρα με τη σεβάσμια σύζυγό του ανταλλάσσουμε ευχετήριες κάρτες. Στον υπέροχο αυτό άνθρωπο, που μου αποκάλυψε πλήθος μυστικά και ανεξερεύνητους ακόμη χώρους, διατύπωσα την υποψία μου για μια ενδεχόμενη μεταφορά της σορού του Αλεξάνδρου στην Μακεδονία. Ο Κώστας Λιάμπας συμμερίσθηκε με ενθουσιασμό την άποψή μου, έθεσε στη διάθεσή μου τις γνώσεις του και με παρότρυνε να συνεχίσω.
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. «Κουτσάκια» λέγανε στη Σμύρνη τα αγαλματάκια ή τα κουκλάκια.
2. Αλλού αναφέρεται ως Δείναρχος.
3. Ο Νερούτσος γεννήθηκε και πέθανε στην Αθήνα. Κληροδότησε την πολύτιμη βιβλιοθήκη του στην Εθνική Βιβλιοθήκη.
Από το βιβλίο «Η περιπέτεια της Αμφίπολης», του Σαράντου Ι. Καργάκου, το οποίο κυκλοφορήθηκε την Κυριακή 7 Δεκεμβρίου του 2014, από την εφημερίδα, Realnews.
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.
Παράβαλε και:
Η προσωπική εμπλοκή μου στην περιπέτεια της Αμφίπολης – Σαράντου Ι. Καργάκου.
Η περίπτωση της Ολυμπιάδος – Σαράντου Ι. Καργάκου.
Η παρουσία του Ερμή – Σαράντου Ι. Καργάκου.
Ο Βρασίδας και η Αμφίπολη – Σαράντου Ι. Καργάκου.
Η ταφομανία και ο τάφος του Περσέα – Σαράντου Ι. Καργάκου.
