Είναι πανάρχαια ευλαβική συνήθεια των χριστιανών, η προσκύνηση του Παναγίου Τάφου του Χρίστου και των Άγιων Τόπων. Από πόθο και ευλάβεια, με κόπους, θυσίες και κινδύνους, πήγαιναν πολλοί έστω και μία φορά στην ζωή τους, να προσκυνήσουν τα μέρη που έζησε και περπάτησε ο Χριστός.
Πήγαιναν προετοιμασμένοι όσο το δυνατόν, καθαροί και εξωμολογημένοι. Άλλοι έκαναν την θυσία να πηγαίνουν με τα πόδια. Άλλοι μετέφεραν χρήματα και ευλογίες στα προσκυνήματα. Άλλοι εργάζονταν αφιλοκερδώς για ένα εξάμηνο στα εκεί μοναστήρια και προσκυνήματα ως κτίστες και εργάτες. Προσκυνούσαν σ’ όλα τα πανάγια προσκυνήματα, βαφτίζονταν στον Ιορδάνη ποταμό και έπαιρναν μαζί τους το Άγιο φως και διάφορες ευλογίες, όπως σταυρουδάκια, σάβανα, κεριά, κ.α.
Όταν επέστρεφαν στο χωριό όλοι οι κάτοικοι με τον ιερέα τους υποδέχονταν έξω από το χωριό, χτυπούσαν την καμπάνα και με πομπή τους συνώδευαν μέχρι την Εκκλησία. Για την ευλογία που αξιώθηκαν να προσκυνήσουν στους Άγιους Τόπους, τους έδειχναν σεβασμό και τους άλλαζαν και το όνομα, προσθέτοντας το τιμητικό Χατζής. Π.χ ο Γιάννης ο Χατζής. Το όνομα αυτό το κληρονομούσαν και τα άλλα μέλη της οικογενείας. Η γυναίκα του Χατζή ήταν «Χατζέσκα» η «Χατζίνα» ή «Χατζανά» (οι ηλικιωμένες) και τα παιδιά και τα εγγόνια του ήταν «Χατζούδες». Ο ιερέας, όταν μνημόνευε τα ονόματα των Χατζήδων, πρόσθετε και το προσκυνητής η προσκυνήτρια. Π.χ. Ερμιόνης προσκυνητρίας.
Οι Χατζήδες με το προσκύνημα τους δεν άλλαζαν μόνο το όνομα τους αλλά και την ζωή τους. Αφιερώνονταν περισσότερο στην Εκκλησία με πιο τακτικό εκκλησιασμό, νηστείες, προσευχές, εξομολόγηση και θεία Κοινωνία αλλά περισσότερο απ’ όλα πρόσεχαν να είναι δίκαιοι. Απέφευγαν πάρα πολύ την αδικία. Το χαρακτηριστικό τους ήταν ότι σ’ όλη τους την ζωή δεν έπιαναν ζυγαριά να ζυγίσουν, για να μην αδικήσουν στο ζύγι. Ακόμη και τα παιδιά τους δεν ζύγιζαν. Ζύγιζαν οι άλλοι και αυτοί γύριζαν το κεφάλι τους να μην βλέπουν, αδιαφορώντας για το ενδεχόμενο να αδικηθούν. Μάλιστα στο ζυγισμένο σιτάρι άνοιγαν το τσουβάλι και έβαζαν και δυό χούφτες επί πλέον. Ή, όταν κάτι αγόραζαν, πάντα πλήρωναν κάτι παραπάνω από το κανονικό.
Κάποτε σ’ ένα χωριό ένας καρβουνιάρης περνούσε με το κάρρο του, πουλώντας κάρβουνα. Πήγε ένας να αγοράση. Λέγει ο καρβουνιάρης: «Τα κάρβουνα εσύ θα τα ζύγισης, επειδή εγώ είμαι Χατζής και δεν ζυγίζω». Του άπαντα και ο άλλος: «Και εγώ δεν ζυγίζω. Και εγώ είμαι χατζής». Έτσι περίμεναν στον δρόμο μέχρι που πέρασε ο πρώτος περαστικός και ζύγισε εκείνος τα κάρβουνα.
Το προσκύνημα των Χατζήδων έδειχνε την αγάπη και την ευλάβεια τους προς τον Χριστό, αποτελούσε σταθμό στην ζωή τους, συγχρόνως δε και αφετηρία για καινή και πνευματική πολιτεία. Η ενθύμηση του προσκυνήματος συντηρούσε και έτρεφε, όπως το λάδι την φλόγα του καντηλιού, την αγάπη τους προς τον Χριστό και την Παναγία, των οποίων αξιώθηκαν να προσκυνήσουν τον τόπο όπου έζησαν και πάτησαν τα άχραντα πόδια Τους.
Από το βιβλίο «Ασκητές μέσα στον κόσμο», τόμος Α’, και την ενότητα: «Θαυμαστά και διδακτικά περιστατικά».
Κεντρική διάθεση βιβλίου: Ιερόν Ησυχαστήριον «Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος», Μεταμόρφωσις Χαλκιδικής, 2008.
