Απόσπασμα της μελέτης της Μαρίας Σωτηροπούλου, Δρ. θεολογίας, με τίτλο: «Οι προ των εορτών νηστείες της Ορθοδόξου Χριστιανικής Εκκλησίας»
«Η νηστεία δε γε των αποστόλων, δια την τούτων τιμήν. Και δικαίως, ότι πλείστων αγαθών δι’ αυτών ηξιώμεθα• και ότι νηστείας ούτοι και υπακοής άχρι θανάτου και εγκρατείας εργάται ώφθησαν ημίν και διδάσκαλοι. Kαί Λατίνοι τούτο και άκοντες μαρτυρούσι, δια νηστείας εν ταις μνήμαις αυτών τιμώντες αυτούς»(118).
Η νηστεία των αγίων Αποστόλων κάνει την εμφάνισή της τον ΣΤ’ αιώνα(119) και, όπως όλες οι νηστείες, έτσι και αυτή η νηστεία έχει ένα συγκεκριμένο λόγο, για τον οποίο εθεσπίσθη: Για τους ανθρώπους εκείνους, στους οποίους ανατέθη από τον Χριστό το μεγάλο έργο διαδόσεως της διδασκαλίας Του, το οποίον και επραγμάτωσαν με κόπους, θλίψεις και μαρτύριον, αλλ’ επιπροσθέτως με την εφαρμογή του τριπτύχου των αρετών: Νηστεία, εγκράτεια, υπακοή(120)..
Ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, βεβαίως, δεν τονίζει τόσον την τιμήν στο πρόσωπον των Αποστόλων, όσον την νηστείαν, την οποία έκαναν, προτού εισέλθουν στο αποστολικό τους κήρυγμα(121).
Πριν αρχίσουν, συνεπώς, το έργον της κηρύξεως του Ευαγγελίου οι Απόστολοι, μετά την Πεντηκοστήν, ενήστευσαν. Ο Ευαγγελιστής Λουκάς γράφει στις Πράξεις:
«Λειτουργούντων δε αυτών τω Κυρίω και νηστευόντων είπε το Πνεύμα το Άγιον: αφορίσατε δη μοι τον Βαρνάβαν και τον Σαύλον εις το έργον ο προσκέκλημαι αυτούς.
Τότε, νηστεύσαντες και προσευξάμενοι και επιθέντες αυτοίς τας χείρας, απέλυσαν» (Πραξ. 13, 2-3). Και ο Μ. Αθανάσιος λέγει: «Τη εβδομάδι μετά την αγίαν Πεντηκοστήν, ο λαός, νηστεύσας, εξήλθε περί το κοιμητήριον εύξασθαι»(122).
Είναι, συνεπώς, βέβαιον, ότι η αναφορά της νηστείας των αγίων Αποστόλων γίνεται με παράλληλη αναφορά στην εβδομάδα της Πεντηκοστής, η οποία δεν νηστεύεται για να φανή ότι, μετά την ευφροσύνη που έζησαν οι άνθρωποι κατά την επιδημία του αγίου Πνεύματος, ήρχιζε και πάλιν η νηστήσιμος περίοδος, όπως την έζησαν και οι Απόστολοι. Και στις Αποστολικές Διαταγές παρατηρείται σαφώς αυτή η νηστεία: «Μετά ουν το εορτάσαι υμάς την Πεντηκοστήν, εορτάσατε μίαν εβδομάδα και μετ’ εκείνην νηστεύσατε μίαν. Δίκαιον γαρ και ευφρανθήναι επί τη εκ Θεού δωρεά, και νηστεύσαι μετά την άνεσιν»(123). Επιπροσθέτως, αυτή η νηστεία, μαζί με την νηστεία του σαρανταημέρου των Χριστουγέννων, αναφέρεται και εις τον ΙΘ’ κανόνα του αγίου Νικηφόρου του Ομολογητού(124). Συνεπώς, και κατ’ αυτήν την νηστεία η Τετάρτη και Παρασκευή δεν επιτρέπουν λάδι και ψάρι(125). Εάν δε η κυριώνυμος ημέρα είναι Τετάρτη η Παρασκευή, γίνεται κατάλυση ιχθύος και ελαίου(126).
Σημειωτέον, όπως μας πληροφορεί ο Αναστάσιος Αντιοχείας, ότι η λεγομένη νηστεία των αγίων Αποστόλων ενηστεύετο μέχρι της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Εξεκόπη όμως «δι’ οικονομίαν» από τους αγίους Πατέρες για δύο λόγους: Πρώτον, διότι «περιέπιπτε» σε εθνικές νηστείες Αρμενίων, Ιακωβιτών κ.λπ. και δεύτερον, «δια την ολιγωρίαν και το απρόθυμον των ανθρώπων». Αποτέλεσμα ήταν να ορισθή νηστεία από της Δευτέρας των αγίων Πάντων μέχρι της εορτής των αγίων Αποστόλων, Για να διακοπή την ημέρα αυτή, και να γίνη πάλιν νηστεία «απ’ αρχής Αυγούστου…, άχρι της κοιμήσεως της Θεοτόκου»(127).
___________________________
118. Συμεών Θεσσαλονίκης, Απόκρισις ΝΔ’, PG 155, 901Α.
119. Βλασίου Φειδά, Εκκλησιαστική Ιστορία, σελ. 952. Η 29η Ιουνίου είναι η εορτή των αγίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου• δεδομένου ότι δεν εμαρτύρησαν στο ίδιο έτος (ο μεν Πέτρος εμαρτύρησε κατά την 20ην Ιουλίου του έτους 64 μ.Χ., ο δε Παύλος το έτος 67), παραδίδεται ότί η 29η είναι ημέρα της μετακομιδής των λειψάνων των δύο Αποστόλων, η οποία «μετά τινας δεκαετηρίδας… εθεωρήθη εορτή του μαρτυρίου αυτών» (Αρχιμ. Βασιλείου Στεφανίδου, Εκκλησιαστική Ιστορία, Αθήναι 1959, σελ. 316).
120. Συμεών Θεσσαλονίκης, Απόκρισις Ν’, PG 155,196ABC. Αποστόλους, καθώς τινές λέγουσιν, όχι δια την του αγίου Πνεύματος κάθοδον, αλλά προηγουμένως.
121. «Την των αγίων Αποστόλων καλουμένην, γινομένην όχι δια τους αγίους μεν και κυρίως δια την προλαβούσαν επταήμερον άνεσιν(=η μη νηστεία της εβδομάδος της Πεντηκοστής)…, επομένως δε και κατά λόγον συμβεβηκότα, διατί οι θείοι Απόστολοι ενήστευσαν και ούτως επέμποντο εις το κήρυγμα» (Πηδάλιον, σελ. 93, σημ. 2).
122. Μ. Αθανασίου, Απολογία περί φυγής αυτού, 6, PG 25, 652.
123. Αποστολικαί Διαταγαί, V, 20, 14, SC 329, σελ. 282.
124. Με αφορμή την αναφορά του ΙΘ’ κανόνος της εν Γάγγρα Συνόδου, ο οποίος αναθεματίζει εκείνους που, χωρίς να είναι ασθενείς, καταλύουν με διάφορες προφάσεις τις παραδεδομένες νηστείες, ο άγιος Νικόδημος συνιστά να φυλάσσουν οι ιστοί εκτός της νηστείας της Μ. Τεσσαρακοστής (και, βεβαίως, της Τετάρτης και της Παρασκευής της εβδομάδος) τις άλλες τρεις νηστείες: α) Του σαρανταημέρου των Χριστουγέννων, β) των αγίων Αποστόλων και γ) την του Αυγούστου, εις τιμήν της Θεοτόκου (Πηδάλιον, σελ. 93, σημ. 2).
125. Βλ. Θεοδώρου Στουδίτου, Διδασκαλία…, 6, PG 99, 1697Α.
126. Βλ. Θεοδώρου Στουδίτου, Διδασκαλία…, 6, PG 99, 1701Β.
127. Αναστασίου Αντιοχείας, Περί των αγίων τριών Τεσσαρακοστών, PG 89, 1397BC.
πηγή: ΘΕΟΛΟΓΙΑ, τόμος 76, τεύχος 1, Αθήναι 2005 και
Μυριόβιβλος
Η/Υ ΠΗΓΗ
ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ: 11.6.2012
