Αφότου ο Μέγας Κων/νος μετέφερε τον αυτοκρατορικό του θρόνο στη νέα πρωτεύουσα του κράτους του Κων/πολη (ή Νέα Ρώμη) έχασε σταδιακά τη συμπάθεια των πιστών της Ρώμης. Και παρότι κατά τον 6ο αιώνα αναγνώρισαν και αυτοί την αγιότητά του από την ενωμένη τότε εκκλησία, αργότερα αφαίρεσαν τ’ όνομά του από το αγιολόγιο της εκκλησίας και τον κατέστησαν στόχο της πολεμικής τους. γνώριζαν, ωστόσο, ότι τ’ όνομά του ασκούσε τεράστια γοητεία και επιβολή στο χριστιανικό κόσμο Ανατολής και Δύσης και κάποιος κληρικός της παπικής αυλής, με πρωτοβουλία του ή με την έμπνευση των στελεχών αυτής, συνέταξε (διάβαζε: πλαστογράφησε) έγγραφο ως δήθεν έδικτο του Μ. Κων/νου, με το οποίον γίνονταν μεγάλες παραχωρήσεις προς τον πάπα Σίλβεστρο και στους διαδόχους του. Το έγγραφο αυτό συντάχτηκε στη Ρώμη μεταξύ των ετών 752 και 778 μ. Χ., αλλά οι συντάκτες του αφήνουν να εννοηθεί ότι συντάχτηκε από τον Κων/νο λίγο μετά την κατάληψη της Ρώμης (313 – 315 μ. Χ.) και ονομάστηκε «Δωρεά του Κων/νου», λατινιστί «Donatio Constantini».
Για πρώτη φορά έκανε λόγο για το έγγραφο αυτό ο πάπας Ανδριανός (771 – 795 μ. Χ.) σε γράμμα του προς τον Καρλομάγνο, από το οποίο ζητούσε να του αναγνωρίσει και να του αποδώσει όλα τα προνόμια και τα δικαιώματα που περιλαμβάνονταν στη Δωρεά το Μ. Κων/νου.
Κεραυνός εν αιθρία! Μέχρι τότε κανείς ποτέ δεν είχε κάνει λόγο για την ύπαρξη κάποιας Διαθήκης ή Δωρεάς του Κων/νου. Και κανείς δεν αμφισβήτησε την «αποκαλυφθείσα Δωρεά».
Αλλά ας δούμε που βασίστηκε η χάλκευση εκείνου του περιβόητου εγγράφου και ποιο είναι το περιεχόμενό του.
Οι εμπνευστές του, μελετώντας το γνωστότατο μύθο ίασης του Κων/νου από λέπρα, έκαναν τη σκέψη ότι ο αυτοκράτορας, αφού είχε θεραπευτεί από την ανίατη ασθένειά του χάρη στο Σίλβεστρο, οπωσδήποτε θα του χρωστούσε μεγάλη ευγνωμοσύνη, κατασκεύασαν την πλαστή Δωρεά του Κων/νου προς το Σίλβεστρο και τους διαδόχους του, στην οποία κατέγραψαν ό,τι επιθυμούσε η ψυχή του πάπα! Οι μεγαλοφυείς πλαστογράφοι χάλκευσαν αριστοτεχνικά ένα τέλειο έδικτο, γραμμένο, όπως διέδωσαν, από το ίδιο το χέρι του αυτοκράτορα Μεγάλου Κων/νου και που είχε και την υπογραφή και τη βούλλα του!
Σύμφωνα με τη χαλκευμένη αυτή Δωρεά ο Κων/νος, μεταφέροντας τη διοίκηση της αυτοκρατορίας στην Ανατολή, έκανε προς τον επίσκοπο της Ρώμης Σίλβεστρο ασύλληπτες παραχωρήσεις. Δώριζε, τάχα με τη συναίνεση της Συγκλήτου αλλά και του λαού σ’ αυτόν και τους διαδόχους του ως τη Δευτέρα παρουσία, το παλάτι του Λατερανού, το διάδημα, το λώρο, το ωμοφόριο, που περικλείει το βασιλικό τράχηλο, την πορφυρή χλαμύδα, τον ερυθρό χιτώνα, τα ερυθρά πέδιλα, το αυτοκρατορικό σκήπτρο, τις σφραγίδες και τα κοσμήματα της βασιλικής μεγαλειότητας, το βασιλικό διάδημα το χρυσό στεφάνι, το στολισμένο με αμίμητα μαργαριτάρια «εις αίνεσιν του Θεού και εις τιμήν του αγίου και κορυφαίου των Αποστόλων», όλα τα βασιλικά ενδύματα, καθώς και τη δυνατότητα να φορούν όλα αυτά ο πάπας Σίλβεστρος και οι διάδοχοί του. Παραχωρούσε επίσης όλα τα αξιώματα, το πρωτείο στους εκκλησιαστικούς θρόνους της Αλεξάνδρειας, της Αντιόχειας, των Ιεροσολύμων και της Κων/πόλεως (που ακόμα δεν είχε καν ιδρυθεί!!) και γενικότερα σ’ όλες της εκκλησίες της οικουμένης. Του παραχωρούσε ακόμα όλες τις χώρες της Δυτικής αυτοκρατορίας, λαούς και ηγέτες, καθώς και τη δυνατότητα να διαθέτει το στέμμα στους κατά την κρίση του καταλληλότερους, κ.λ.π., κ.λ.π. Ενώ οι βασιλείς και ηγεμόνες, που θα λάβαιναν από τα χέρια του πάπα το στέμμα, θα αναλάμβαναν την προστασία του παπικού θρόνου και ορισμένες άλλες ακόμα υποχρεώσεις έναντι του πάπα, μεταξύ των οποίων ήταν και αυτή: Οι βασιλείς και ηγεμόνες όφειλαν να φιλούν το πόδι του πάπα και σ’ ορισμένες επίσημες στιγμές να εκτελούν και καθήκοντα ιπποκόμου του: όντας έφιππος εκείνος, οι βασιλείς όφειλαν να κρατούν το χαλινάρι του αλόγου του και να το οδηγούν για ένα διάστημα!
Τα ψεύδη της «Δωρεάς» είναι πολλά, μεγάλα και καταφανή, αλλά κανείς για τους οκτώ επόμενους αιώνες δεν ασχολήθηκε με την εξακρίβωση της εγκυρότητάς της. Κανείς δεν ασχολήθηκε ή, το πιθανότερο, δεν τόλμησε να μιλήσει για τα τόσα κραυγαλέα και οφθαλμοφανή ψεύδη της! Οι πάντες την αποδέχτηκαν όχι τόσο ως έκφραση μιας μεγάλης ευγνωμοσύνης, όσο ως τη στερνή επιθυμία ενός μέγιστου της ιστορίας. Η μεγαλοσύνη λοιπόν του Κων/νου και όχι η ανύπαρκτη ευγνωμοσύνη σήκωσε ως Άτλαντας αυτή την τεράστια προσφορά και την έκανε αποδεκτή σε λαούς για οχτώ ολόκληρους αιώνες.
Σημειωτέον ότι κάποιοι βασιλείς, μετά τη γνωστοποίηση της «Δωρεάς», πειθάρχησαν στο κρύφιο παπικό κέλευσμα και κάποιοι από αυτούς κράτησαν το χαλινάρι του αλόγου του πάπα πριν από τον 11ο αιώνα, άλλ’ αργότερα αυτό έγινε πολλές φορές.
Ο παπικός θρόνος επί των παπών Νικολάου Α’ (858 – 867) και Ιωάννη Η’ (872 – 882) πρόβαλλε την εξουσία του και επί των ηγεμόνων της δύσεως και διεκδίκησε την επιβολή της παπικής αυθεντίας σε ολόκληρη την οικουμένη, κατά τέτοιον τρόπο, ώστε ο πάπας Νικόλαος Α’ να συμπεριφέρεται ωσάν να ήταν ο κύριος όλου του κόσμου.
Ο πάπας Νικόλαος Β’ (1059),ερμηνεύοντας την εξαιρετικά βολική «εντολή της Δωρεάς» φόρεσε βασιλικό στέμμα! Ο πάπας Βονιφάτιος Η’ (1294 – 1303) φόρεσε διπλό στέμμα, το ένα πίσω στο άλλο, για να δηλώσει έτσι τη διπλή εξουσία του, πολιτική και εκκλησιαστική! Άλλος πάπας αργότερα φόρεσε τριπλό στεφάνι!
Στη «Δωρεά» οι πανούργοι δημιουργοί της δεν παραλείπουν να δημιουργήσουν και τη δική τους δικαιολογία, για την οποία έγινε η μεταφορά του αυτοκρατορικού θρόνου στην Κων/πολη, έτσι ώστε να γίνουν απόλυτα πειστικοί, αλλά και να ενισχύσουν τους επιδιωκόμενους σκοπούς τους: Γράφουν δηλαδή ότι η μεταφορά της βασιλείας στην Ανατολή έγινε, διότι θεωρήθηκε άδικο να έχει την έδρα του ο επίγειος βασιλιάς, εκεί που είναι η αρχική ιερατεία και η κεφαλή της θρησκείας!..
Η πλαστότητα του εγγράφου αποκαλύφτηκε επιτέλους κατά τον 15ο αιώνα. Οριστικές αποδείξεις περί της πρωτοφανούς εκείνης πλαστότητας έδωσε πρώτος ο Νικόλαος Κουζανός το 1430, αλλά οι αποκαλύψεις του Loewnro Valla δέκα χρόνια αργότερα δημιούργησαν πραγματικό σάλο, τον οποίο οι παπιστές δεν μπόρεσαν να ελέγξουν για πολύ καιρό ακόμα, και η μεγαλύτερη απάτη των αιώνων ήλθε στο φως.
Γράφηκε πως ο λόγος για τον οποίο κάποιος πάπας ή άνθρωποί του χάλκευσαν αυτό το καταπληκτικής εμπνεύσεως, αλλά αμφισβητήσιμης ευφυίας ως προς την ασφαλή τεκμηρίωση διάταγμα, ήταν να εμποδίσουν τους επελαύνοντες τότε Φράγκους κατακτητές να κάνουν πρωτεύουσά τους τη Ρώμη! Άμεσος στόχος, ωστόσο, των παπών ήταν ν’ αποκλείσουν τις παρεμβάσεις των Βυζαντινών αυτοκρατόρων στα της δυτικής εκκλησίας, και ν’ ανακτήσουν τις επισκοπές της νότιας Ιταλίας, που ο Λέων ο Γ’ Ίσαυρος είχε προσαρτήσει στο πατριαρχείο Κων/πόλεως. Μα απώτερος και κυριότερος σκοπός τους ήταν η επέκταση της κυριαρχίας του πάπα, άσβεστο όνειρο και πόθος κάθε πάπα ανά τους αιώνες. Και επειδή δεν είχαν άλλο τρόπο να το επιτύχουν, μεταχειρίστηκαν την απάτη και την παραχάραξη της ιστορίας.
Ύστερα από την αποκάλυψη της πλαστότητάς της η εν λόγω «Δωρεά» έλαβε το ιστορικό της όνομα «Ψευδοκωνσταντίνειος Δωρεά».
Ο ιστορικός Δοσίθεος καταγράφει στη Δωδεκάβιβλό του όλα τα ψεύδη της κάλπικης δωρεάς στα δέκα έξι επιχειρήματά του. Σταχυολογούμε τα πιο κραυγαλέα από αυτά:
α) Η Σύγκλητος της Ρώμης, για την οποία το πλαστό αυτό έδικτο γράφει ότι ο Κων/νος είχε τη συναίνεσή της, ποτέ δε θα συναινούσε σε μια τέτοια δωρεά σε χριστιανό επίσκοπο, καθότι ήταν ειδωλολατρική για πολλές δεκαετίες ακόμα. Σε ότι αφορά και τη συναίνεση και του λαού, την οποία επικαλείται, κανείς ποτέ αυτοκράτορας δε ρώτησε για τίποτε το λαό.
β) Αναφέρει το έγγραφο ότι ο Κων/νος παραχωρεί το πρωτείο στον πάπα έναντι και του πατριαρχείου της Κων/πόλεως. Αλλά κα το έτος το 315 μ. Χ. που αναφέρεται στο έγγραφο ως χρόνος συντάξεώς του από τον Κων/νο, ούτε πατριαρχείο Κων/πόλεως ούτε και Κων/πολις υπήρχε! Ούτε ο όρος «πατριαρχείο» είχε δημιουργηθεί! Αλλά οι ιστορικοί αυτοί αναχρονισμοί δεν είναι οι μοναδικοί στο εν λόγω κείμενο.
γ) Αν ο Κων/νος είχε παραχωρήσει τη Ρώμη, την Ιταλία και τις λοιπές χώρες της δυτικής αυτοκρατορίας, δε θα έστελνε ως αυτοκράτορα εκεί ένα από τα παιδιά του (τον Κωνστάντιο, που τελικά άλλαξε το μερίδιό του με τον Κώνστα).
δ) Κανείς από τους ιστορικούς εκείνης της εποχής που έχουν γράψει για διάφορους πάπες δεν αναφέρει λέξη γι’ αυτή τη δωρεά.
ε) Στις πολλές διαφορές που ανέκυψαν όλ’ αυτά τα χρόνια μέχρι τον 8ο αιώνα μεταξύ του πάπα και των πατριαρχών της Ανατολής, ποτέ κανένας πάπας δεν επικαλέστηκε τον εν λόγω έγγραφο.
στ) Σε καμιά οικουμενική σύνοδο δεν έγινε ποτέ νύξη για το έγγραφο αυτό.
ζ) Στο έγγραφο αναφέρεται ότι ο Κων/νος έσυρε το άλογο του Σιλβέστρου από το χαλινάρι και ζητάει από τους βασιλείς και ηγεμόνες να επαναλαμβάνουν την κίνησή του. Άλλ’ αυτό δεν έγινε ποτέ από τον Κων/νο.
Άλλ’ ας αφήσουμε να διηγηθεί τα ουσιαστικότερα σημεία της «Δωρεάς» ο Μελέτιος Αθηνών (1661 – 1714) στην Εκκλησιαστική του ιστορία:
«Πραγματικός τύπος, λατινιστί Pragmatica Confititytio, είναι ένα προνόμιον, είτε χρυσόβουλον γεγραμμένον ιδιοχείρως παρά του Μ. Κων/νου, δια του οποίου προσφέρει τω Σιλβέστρω επισκόπω Ρώμης μίαν τιμήν υπερβολικήν. Τον καθιστά άκρον εξουσιαστήν επάνω εις τας Επισκοπάς της Αντιοχείας, Αλεξανδρείας, Ιεροσολύμων και Κων/πόλεως, σημείωνε και Κων/πόλεως, και εις πάσας τας Εκκλησίας της Οικουμένης˙ ο Κων/νος, συν πάσιν τοις εαυτού σατράπαις, συν πάση τη Συγκλήτω, συν πάσι τοις Αρίστοις, και παντί τω λαώ τω τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία υποκειμένω, χαρίζουσι τω Σιλβέστρω πάντα της Αυτοκρατορίας παράσημα, και την πόλιν Ρώμην και την Ιταλίαν και την Γαλλίαν πάσαν, και των Δυτικών μερών τας επαρχίας, τας τρεις Γαλλίας, τας δύο Ισπανίας, την Γερμανίαν, την Βρετανίαν και πάντας τόπους και πόλεις, και πολλά οπού περιέχει αυτός ο πραγματικός τύπος, αυτό το προνόμιον, τα οποία σιωπώ δια βραχυλογίαν.
Τοιούτον εστάθη ένα μεσον, και σχεδόν βέβαιον, δια να ιδώσιν οι Παπισταί πάσαν την Ευρώπην, και τον κόσμον άπαντα υπό τους πόδας αυτών, και τους βασιλείς γονυπετώς δεομένους να λάβωσι το βασίλειον το ιδικόν τους, με εκείνας τας συμφωνίας, οπού ήρεσε τω Αγίω Πατρί τω Οκουμενικώ βασιλεί.
Άλλ’ εφανερώθη τέλος πάντων το ψεύδος, διότι πρώτον μεν είναι βέβαιον από τον Ρ’ εκείνον βιβλ. α, κεφ. ια’ και άλλους συγγραφείς πως ο Σίλβεστρος ετελεύτησε πέντε χρόνους πριν ο Κων/νος βαπτισθή εις Νικομήδειαν, ή αν και εβαπτίσθη εις Ρώμην παρά του Σιλβέστρου τω τιζ’ (317) ως λέγει ο Νικηφόρος βιβλίω ζ’ κεφ. λγ’ και άλλοι, τότε βέβαια Κων/πολις ουκ ήν. Εις την Pragmatica Conftitutione όμως, ο Κων/νος τη τετάρτη ημέρα αφού εβαπτίσθη, χαρίζει τω Σιλβέστρω την υπεροχήν επάνω του πατριαρχικού θρόνου της Κων/πόλεως, ποίας Κων/πόλεως; Σύμμαχος Έπαρχος Ρώμης, εις μίαν επιστολήν προς τους αυτοκράτορας Ουαλεντιανόν, Θεοδόσιον και Αρκάδιον, παρακαλεί εξ ονόματος της Συγκλήτου ίνα μη ποιήσωσί τι εναντίον της εθνικής θρησκείας της πόλεως, λοιπόν η Σύγκλητος της Ρώμης ευρίσκετο εις την ειδωλολατρίαν, και δεν είχε δεχθή την χριστιανικήν πίστιν, και όμως ο Κων/νος ομού με την σύγκλητον χαρίζουσι τω Σιλβέστρω τας της ηγεμονίας παράσημα. Πριν της τελευτής του Κων/νου, οι δύο του υιοί Κώνστας και Κωνστάντιος, ήσαν κεκηρυγμένοι καίσαρες, και μετά την τελευτήν του πατρός έλαβεν ο καθ’ εις το μερίδιον της κληρονομίας κατά την πατρικήν διαταγήν, και όμως εις τον Πραγματικόν τύπον ο Κων/νος χαρίζει τω Σιλβέστρω και τοις εαυτού διαδόχοις τόσα βασίλεια. Εισί πολλαί άλλαι αιτίαι, δι’ ων απεδείχθη το ψεύδος του πραγματικού τύπου, τας οποίας σιωπώ, όστις δε βάλλεται ας αναγνώση τας Μαγδερβουρκικάς εκατονταετηρίδας, και Μακάριον Αγκύρας, Μαρσίλιον εκ Παταυίας, Λαυρέντιον Βάλα, Αντωνίνον Αρχιεπίσκοπον Φλωρεντίας, Κεσανόν Καρδινάλην, Αινέαν Σίλβιον, Ιερώνυμον Παύλον Καταλάνον και Ραφαήλ Βολατερανόν».
Οι πάπες της Ρώμης, μετά την μετακίνηση του αυτοκρατορικού θρόνου στην Κων/πολη, όπως γράφηκε παραπάνω, αφαίρεσαν από το αγιολόγιο της ενωμένης ως τότε εκκλησίας του Χριστού το όνομα του αγίου Ισαποστόλου Κων/νου του Μεγάλου και προστέθηκαν στους κατηγόρους του, αλλά την πλαστή Δωρεά που έφερε τ’ όνομά του, την αποδέχτηκαν σιωπηλά για οκτώ ολόκληρους αιώνες, διότι υπηρετούσε τους κυριαρχικούς σκοπούς τους, όντας βέβαιοι πως όλοι, λαοί και ηγέτες, θα υπάκουσαν στη θέληση του μέγιστου των αυτοκρατόρων, του οποίου το όνομα και η ιστορία ασκούσε ακατανίκητη πάνω τους δύναμη. Και στην εκτίμησή τους αυτή δε λάθεψαν. Επί οκτώ αιώνες κανείς δεν αμφισβήτησε την προέλευση του εγγράφου και την αξία του.
Με τη «Δωρεά του Κων/νου» οι πάπες διαμόρφωσαν πράγματι στους χριστιανούς της επιρροής τους μιαν ιδεοληψία περί ανωτερότητας της ιερατικής εξουσίας του πάπα έναντι της κοσμικής των βασιλέων και κατόρθωσαν για οκτώ ολόκληρους αιώνες να επηρεάζουν ή και να ποδηγετούν την κοσμική εξουσία, σύμφωνα με τις διαθέσεις τους. Χαρακτηριστικό ότι οι διάδοχοι του Καρόλου του Μεγάλου στέφονταν βασιλείς από τον πάπα σύμφωνα με την πλαστή αυτή «Δωρεά» και κανείς δεν εθεωρείτο βασιλιάς, αν δεν είχε στεφθεί από τον πάπα!
Άλλ’ αυτή η ψευδο- Κωνσταντίνεια Δωρεά δεν είναι μόνο αντιχριστιανική και καταδικαστέα ως πράξη δόλου και απάτης. Και οι στόχοι της, που αποβλέπουν στον έλεγχο της κοσμικής εξουσίας, είναι απαράδεκτοι, διότι αντιβαίνουν στο χριστιανικό πνεύμα και στη Διδασκαλία του Χριστού και νοθεύουν τα μηνύματα του Ευαγγελίου.
Γι’ αυτό η ψευδο – Κωνσταντίνεια Δωρεά γράφει ο Βασίλειος Στεφανίδης ότι καμιά άλλη νοθεία στην παγκόσμια ιστορία δεν συντελέστηκε με τόση τέχνη και καμιά άλλη δεν είχε τόσο μεγάλα αποτελέσματα, ώστε η ιεροσύνη να τεθεί υπεράνω της κοσμικής εξουσίας, αλλά και υπεράνω της ίδιας της ιεροσύνης να τεθεί ο πάπας.
Μεγαλοφυής πράγματι και η σύλληψη και η σύνταξη αυτού του καταπληκτικού εγγράφου, αλλά και γεμάτου από χονδροειδή και αποκαλυπτικά λάθη, από βλακώδεις αναχρονισμούς και οφθαλμοφανείς ανακρίβειες! Απόδειξη πως ο πολυμήχανος «σύμβουλος» των νοθευτών της ιστορίας του αγίου και Ισαποστόλου Κων/νου όχι μονάχα έβαλε την ουρά του, αλλά και, κατά τη γνώριμη τακτική του, τους εξέθεσε στον αιώνα τον άπαντα!..
Από το βιβλίο: Μέγας Κωνσταντίνος : Κατηγορίες και αλήθεια, του Κωνσταντίνου Καραστάθη. Αθήναι, Απρίλιος του 2012 Εκδόσεις «ΑΘΩΣ».
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.
