Τον Μάρτιο του 1906 ο Μητροπολίτης Δράμας έλαβε άδεια από την Ιερά σύνοδο του οικουμενικού πατριαρχείου για να πραγματοποιήσει επίσκεψη στους αγίους τόπους στα Ιεροσόλυμα.1
Διακαής πόθος του αγίου ήταν να μεταβεί και να προσκυνήσει τον τόπο «εν ω έστησαν οι πόδες του Κυρίου και εν ω ετελεσιουργήθη της φρικτής υπέρ ημών οικονομίας το μέγα μυστήριον».2
Αφορμή για το προσκύνημα αυτό στάθηκε μια πατριαρχική και συνοδική εγκύκλιος που καλούσε τους αρχιερείς του οικουμενικού θρόνου να διενεργήσουν εράνους στις επαρχίες τους, με σκοπό τη συλλογή χρημάτων για την ενίσχυση της αγιοταφικής αδελφότητας.3 Ο Χρυσόστομος, παρά το εκτεταμένο έργο ανοικοδόμησης εκκλησιών, σχολείων και άλλων κοινωφελών ιδρυμάτων στη μητροπολιτική του περιφέρεια, συγκέντρωσε ένα σημαντικό για την εποχή χρηματικό ποσό. Ταυτόχρονα, διοργάνωσε πολυήμερο ταξίδι στο οποίο θα συμμετείχαν επιφανείς πρόκριτοι από την πόλη και την επαρχία Δράμας, με σκοπό να συνδράμουν και με την παρουσία τους το πατριαρχείο Ιεροσολύμων.
Για είκοσι περίπου μέρες ο Μητροπολίτης Δράμας και η συνοδεία του περιόδευσαν στους αγίους Τόπους. Ο Χρυσόστομος αντλούσε δύναμη από τα ιερά προσκυνήματα και ανανεωνόταν πνευματικά, σε μια περίοδο της ζωής του που το είχε τόσο πολλή ανάγκη. Προσκύνησε και λειτούργησε στον Πανάγιο Τάφο στα Ιεροσόλυμα, εκεί όπου ετάφη και αναστήθηκε ο Κύριος. Μετέβη στο Σπήλαιο της Βηθλεέμ, όπου εγεννήθη ο Χριστός. Στο όρος Θαβώρ, όπου μετεμορφώθη και στο όρος των Ελαιών, όπου ανελήφθη ο Κύριος. Επισκέφθηκε τη Γεθσημανή, όπου κοιμήθηκε η Θεοτόκος. Τη Βηθανία, όπου αναστήθηκε ο Λάζαρος. Την Κανά της Γαλιλαίας και τον Ιορδάνη ποταμό. Ο Μητροπολίτης βρέθηκε στα μέρη εκείνα, όπου ως ιεροκήρυκας είχε περιγράψει με ακρίβεια, παλμό και ιερό δέος τα μεγαλεία του Θεού.
Μα πολύ περισσότερο, στον φρικτό Γολγοθά ο άγιος δοκίμασε τη μεγαλύτερη συναισθηματική και πνευματική φόρτιση. Ο Σταυρός του Κυρίου ενέπνεε τον μαρτυρικό ιεράρχη. Σε όλη την ιερατική διακονία του ο Χρυσόστομος ύμνησε το Πάθος και τον Σταυρό του Κυρίου, σαν να προετοιμαζόταν για τον Γολγοθά και το μαρτύριο που θα δοκίμαζε και ο ίδιος στο τέλος της ζωής του.
Κατά τη διάρκεια του προσκυνήματος, ο Μητροπολίτης είχε επαφές με την ηγεσία του πατριαρχείου Ιεροσολύμων, στην οποία εξέθεσε τους αγώνες και τις θυσίες του Ελληνισμού της Μακεδονίας για εθνική και πνευματική επιβίωση.
Επιστρέφοντας από τους αγίους Τόπους, το πλοίο που μετέφερε τον Μητροπολίτη Δράμας και τους υπόλοιπους προσκυνητές στάθμευσε στο λιμάνι του Πειραιά. Από εκεί ο Χρυσόστομος θα επιβιβαζόταν σε αυστριακό ατμόπλοιο που θα τον μετέφερε στη Θεσσαλονίκη. Ωστόσο, επειδή οι ακτοπλοϊκές γραμμές από Πειραιά προς Θεσσαλονίκη είχαν ένα δρομολόγιο την εβδομάδα, ο άγιος μετέβη στην Αθήνα μέχρι την αναχώρησή του.
ΑΘΗΝΑ 1906. Ο Μητροπολίτης Δράμας επισκέπτεται για πρώτη φορά την πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους. Βρίσκεται στην άλλοτε ένδοξη Αθήνα, την κοιτίδα του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Στον τόπο όπου η τέχνη και η φιλοσοφία έφτασαν στο απόγειο της ανθρώπινης έκφρασης και δημιουργίας. Εκεί, όπου η ανάπτυξη της αρχαίας ελληνικής γραμματείας απέδωσε γλυκούς και εύχυμους καρπούς, τα διαχρονικά και ανεπανάληπτα κείμενα των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων και παιδαγωγών, στα οποία μαθήτευσαν γενιές ανθρώπων στο διάβα των αιώνων. Ευρισκόμενος ο Χρυσόστομος στον χώρο που γέννησε αυτόν τον πνευματικό πλούτο, θυμάται τα χρόνια των σπουδών του στη Θεολογική σχολή της Χάλκης, όπου διδάχθηκε το βάθος της ελληνικής σοφίας και σκέψης και γνώρισε το μεγαλείο της αρχαίας Ελλάδας.
Στην Αθήνα ο ιεράρχης διέμεινε στο Μετόχι του Παναγίου Τάφου που βρίσκεται στην περιοχή της Πλάκας, στους πρόποδες της Ακρόπολης. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Αθήνα προσπάθησε να αποφύγει συναντήσεις και δημόσιες εμφανίσεις που θα προκαλούσαν πρόβλημα τόσο στον ίδιο όσο και στο πατριαρχείο, καθώς την περίοδο αυτή οι σχέσεις της Αθήνας με την υψηλή πύλη βρίσκονταν σε διπλωματική κρίση λόγω της ελληνοβουλγαρικής σύγκρουσης στα εδάφη της Μακεδονίας.
Ωστόσο, τη μέρα άφιξης του Χρυσοστόμου στην Αθήνα (14 Απριλίου 1906), η πόλη βρισκόταν σε εορταστικό κλίμα, λόγω της διοργάνωσης των ολυμπιακών αγώνων του 1906, η τελετή έναρξης των οποίων είχε λάβει χώρα πέντε μέρες νωρίτερα στο κατάμεστο αναμαρμαρωμένο Παναθηναϊκό στάδιο.
Δέκα χρόνια μετά την επιτυχημένη και λαμπρή διοργάνωση των πρώτων σύγχρονων ολυμπιακών αγώνων του 1896, η Αθήνα φιλοξενούσε και πάλι το κορυφαίο αυτό αθλητικό γεγονός. Η διεθνής αθλητική διοργάνωση έλαβε χώρα τον Απρίλιο του 1906 στην Αθήνα, σε χρονική περίοδο μεταξύ δύο ολυμπιάδων˙ των Ολυμπιακών αγώνων του 1904 (αγίου Λουδοβίκου ΗΠΑ) και του 1908 (Λονδίνου), γι’ αυτό και έμειναν στην ιστορία ως Μεσολυμπιακοί αγώνες ή Μεσολυμπιάδα του 1906.
Αναμφίβολα, στη διάρκεια του ταξιδιού του στα Ιεροσόλυμα, ο Χρυσόστομος γνώριζε για την επικείμενη τέλεση των ολυμπιακών αγώνων στην Αθήνα. Συνεπώς, το πέρασμά του από την πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους στόχευε στο να παρακολουθήσει και ο ίδιος είτε την τελετή έναρξης είτε μέρος του προγράμματος των αγώνων. Ευρισκόμενος τις μέρες εκείνες στην Αθήνα, ο ιεράρχης δεν θα μπορούσε να χάσει την ευκαιρία να παρακολουθήσει κάποια από τα αγωνίσματα που διεξήχθησαν στο στάδιο, το οποίο, μαζί με τον λόφο του Αρδηττού και τους πέριξ δρόμους, κατέκλυαν καθημερινά χιλιάδες Αθηναίοι και ξένοι επισκέπτες.
Μια μέρα των αγώνων, μεταξύ 15 και 18 Απριλίου, ο Χρυσόστομος έφθασε στο Παναθηναϊκό στάδιο και χωρίς να φέρει τα διακριτικά της ιδιότητάς του, αρχιερατικό εγκόλπιο και ποιμαντορική ράβδο, αλλά ως απλός ρασοφόρος, χάθηκε στο πλήθος των θεατών. Κάποια στιγμή, οι θεατές που βρίσκονταν κοντά στον άγιο αναγνώρισαν στο πρόσωπο του ρασοφόρου κληρικού τον μητροπολίτη Δράμας. Τότε συνέβη κάτι το εντυπωσιακό. Το πλήθος άρχισε να τον επευφημεί και να τον αποθεώνει. Σε λίγα λεπτά ανακοινώθηκε από τον τηλεβόα το σταδίου η παρουσία του μακεδονομάχου μητροπολίτης Δράμας Χρυσοστόμου, ενώ πενήντα και πλέον χιλιάδες θεατές άρχισαν να ζητωκραυγάζουν και να χειροκροτούν τον θρυλικό ιεράρχη της Μακεδονίας.4 Η παρουσία του αγίου είχε προκαλέσει ένα παραλήρημα ενθουσιασμού στους Αθηναίους πολίτες2 και κυρίως στους Έλληνες ομογενείς φιλάθλους και αθλητές από την Κρήτη, την Κύπρο, τη Σμύρνη και τη Θεσσαλονίκη.
Να σημειωθεί πως την ίδια συγκινητική υποδοχή είχε επιφυλάξει το κοινό και στους Έλληνες αθλητές από τη Μακεδονία, τόσο κατά την άφιξή τους στην Αθήνα, όσο και κατά την είσοδό τους στο Παναθηναϊκό στάδιο. Την ημέρα έναρξης των αγώνων, εισερχόμενοι οι Μακεδόνες αθλητές στον χώρο του σταδίου για την καθιερωμένη παρέλαση ζητωκραύγαζαν με δάκρυα στα μάτια:
-Ζήτω η Ελλάς!
-Ζήτω η Ελληνική Μακεδονία!
Το στάδιο τότε σείστηκε από τις επευφημίες και τα χειροκροτήματα των χιλιάδων θεατών, οι οποίοι, στη θέα των αλύτρωτων αδελφών, απάντησαν κατασυγκινημένοι:
-Ζήτω η Μακεδονία!
-Ζήτω οι αδελφοί μας!5
Το περιστατικό αυτό της αποθέωσης των Μακεδόνων αθλητών και του μητροπολίτη Δράμας στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1906 δεν ήταν ένα τυχαίο γεγονός. Την περίοδο αυτή η αθηναϊκή κοινή γνώμη ήταν ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένη από τις θυσίες του Ελληνισμού στη Μακεδονία, κάτι που εν πολλοίς οφείλεται στον θάνατο του Παύλου Μελά ενάμιση χρόνο πριν.
Ταυτόχρονα με το γεγονός αυτό, που είχε συγκλονίσει το πανελλήνιο, είχαν φτάσει από καιρό στην ελεύθερη Ελλάδα τα μηνύματα από τη δράση του Μητροπολίτη Δράμας στην Ανατολική Μακεδονία. Είναι βέβαιο πως η μεγαλειώδεις και αναπάντεχη αυτή υποδοχή που επεφύλαξε το αθηναϊκό κοινό στον Χρυσόστομο, γέμιζε τον ιεράρχη με θάρρος και ελπίδα. Ωστόσο, δεν είχε καταφέρει να περάσει απαρατήρητος, γεγονός που θα προκαλούσε το πρώτο ρήγμα στις σχέσεις του με τις οθωμανικές αρχές όσο και με το οικουμενικό πατριαρχείο.
Υποσημειώσεις.
1. ΕΑ ΚΣΤ (1906) 122, 156
2. Το αρχείον, τ. Α’, σ’. 86
3. ΕΑ ΚΕ (1905) 73-75 & ΕΑ ΚΣΤ (1906) 253- 255
4. Καλαφάτης, ό. π., σ’. 18 – Πρβλ. Πολίτη, ό. π., σ’. 36
5. Εμπρός ημερήσια εθνική εφημερίς, αριθμ.
Από το βιβλίο του Αθανασίου Μπιλιανού: Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος. Από τον Μακεδονικό Αγώνα στη Μικρασιατική καταστροφή.
Εκδόσεις ΑΡΜΟΣ, Αθήναι, Σεπτέμβριος 2021.
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.
