Τα Παναθήναια ήσαν η μέγιστη εορτή των Αθηνών. Διεκρίνοντο εις μεγάλα και μικρά Παναθήναια. Τα μικρά εωρτάζοντο κατ’ έτος, τα μεγάλα ανά παν τέταρτον έτος και διήρκουν περισσοτέρας ημέρας από τα μικρά.
Τας πρώτας ημέρας της εορτής των μεγάλων Παναθηναίων εγίνοντο διάφοροι μουσικοί, γυμνικοί και ιππικοί αγώνες. Εις τους μουσικούς αγώνας απηγγέλλοντο τα ποιήματα του Ομήρου. Και ηγωνίζοντο μεταξύ των αυληταί, κιθαρισταί και αοιδοί και έψαλλον με συνοδείαν αυλού ή κιθάρας. Οι γυμνικοί αγώνες περιελάμβανον τα αγωνίσματα του δρόμου, της πάλης, του παγκρατίου, του πεντάθλου. Εις τους αγώνας αυτούς ηγωνίζοντο χωριστά οι άνδρες, οι έφηβοι και οι παίδες. Οι ιππικοί ήσαν αγώνες ίππων μετ’ αναβάτου ή ίππων, οι οποίοι έσυρον άρματα.
Εκτός τούτων αναφέρονται ακόμη και οι εξής αγώνες: η πυρρίχη, δηλαδή όρχησις με όπλα, και η λαμπαδηδρομία, ήτοι δρόμος ανδρών, οι οποίοι εκράτουν ανημμένας λαμπάδας. Αναφέρεται και ο αγών ευανδρίας, κατά τον οποίον εκάστη των δέκα φυλών παρουσίαζε μερικούς γέροντας˙ και ενίκα εκείνη η φυλή, ήτις επεδείκνυε τους θαλερωτέρους και ακμαιοτέρους.
Τα βραβεία, τα οποία ελάμβανον οι νικηταί, ήσνα στέφανοι, χρήματα και έλαιον από τας ιεράς ελαίας της Αθηνάς, αι οποίαι ήσαν εις τον χώρον της Ακαδημίας, πλησίον του Κολωνού.
Την άλλην ημέραν προσέφερον οι Αθηναίοι με μεγάλην πομπήν τον πέπλον, τον οποίον ύφαινον ευγενείς παρθένοι των Αθηνών, λεγόμεναι εργαστίναι. Η προσφορά αυτού ήτο ο κύριος σκοπός της εορτής των Παναθηναίων. Δια τούτο εφέρετο εις την Ακρόπολιν με μεγάλην τελετήν.
Την ημέραν εκείνην οι Αθηναίο όλοι και πολλοί ξένοι συνηθροίζοντο εις το έξω Κεραμεικόν (πλησίον της Αγίας Τριάδος) και εκεί παρετάσσοντο εις τάξιν. Την πομπήν διηύθυνον ιδιαίτεροι άρχοντες, λεγόμενοι ιεροποιοί. Ελάμβανον δε μέρος εις αυτήν και οι άλλοι άρχοντες των Αθηνών, ιερείς και ιέρειαι, μάντεις δια τας θυσίας και κήρυκες, οι οποίοι εφρόντιζον δια την τάξιν. Οι περισσότεροι εκ των πολιτών ηκολούθουν ως οπλίται. Έφερον δηλαδή ασπίδα και λόγχην. Οι πλουσιώτεροι ηκολούθουν έφιπποι και μεταξύ τούτων ήσαν οι λαμπρότεροι και αριστοκρατικώτεροι νέοι των Αθηνών. Απ’ αυτούς συνεκροτείτο το ιππικόν της πόλεως. Τους πεζούς ωδήγουν οι στρατηγοί και οι ταξίαρχοι και τους ιππείς οι φύλαρχοι και οι ίππαρχοι. Άλλοι τέλος ήρχοντο καθήμενοι επί των πομπικών ζυγών, δηλαδή αρμάτων, εκ των οποίων πολλά είχον διαγωνισθή εις τους ιππικούς αγώνας των προηγουμένων ημερών.
Εις την πομπήν έλάμβανον μέρος και αι κανηφόροι, ευγενείς Αθηναίοι παρθένοι, αι οποίαι έφερον κάνιστρα και άλλα σκεύη χρήσιμα εις τας θυσίας. Από τους ξένους ηκολούθουν οι θεωροί, ήτοι οι αντιπρόσωποι ξένων πόλεων, ιδίως των αποικιών και των συμμάχων. Μέγα μέρος της τελετής απετέλουν τα ιερεία, ήτοι οι βόες και τα πρόβατα, που προωρίζοντο δια τας θυσίας. Οι Αθηναίοι προσέφερον εκατόμβην (θυσίαν εκατόν βοών). Αι αποικίαι και αι πόλεις των συμμάχων ήσαν υποχρεωμέναι να στέλλουν μίαν αγελάδα και δύο πρόβατα εκάστη.
Η πομπή αύτη ανεχώρει από τον Κεραμεικόν και δια του Διπύλου εισήρχετο εις τον δρόμον. Ο δρόμος ήτο πλατεία οδός, η οποία ωδήγει εις την Αγοράν (μεταξύ Θησείου, στοάς Αττάλου και Αρείου Πάγου), και από την Αγοράν ανέβαινεν εις την Ακρόπολιν. Ο πέπλος της Αθηνάς έως εκεί εφέρετο κρεμάμενος ως ιστίον από τας κεραίας πλοίου,το οποίον εκινείτο επί τροχών. Όταν έφθανον εις την είσοδον της Ακροπόλεως, κατεβιβάζετο ο πέπλος και εφέρετο εις τον ναόν. Τα ζώα, βόες και πρόβατα, ανέβαινον επίσης εις την Ακρόπολιν και εκεί εθυσιάζοντο. Και τότε ο κήρυξ μεγαλοφώνως ηύχετο υπέρ της σωτηρίας και υγείας των Αθηναίων και των συμμάχων των. Κατόπιν τα κρέατα διεμοιράζοντο εις τους πολίτας και η εορτή ετελείωνε δια γενικής ευωχίας, κατά την οποίαν έπινον από μεγάλα ποτήρια, λεγόμενα Παναθηναϊκά.
«Η Ακρόπολις των Αθηνών»
Χρήστος Τσούντας (Διασκευή).
Από το Αναγνωστικό της ΣΤ’ τάξεως του Δημοτικού σχολείου.
Εν Αθήναις 1964
Οργανισμός Εκδόσεως Σχολικών Βιβλίων
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.
