Αυτή είναι μία ιστορία, η οποία αλληγορικά αναφέρεται στα πέντε αισθητήρια και στον διάβολο και στα πάθη. Οι πέντε βασιλιάδες είναι τα πέντε αισθητήρια, τα οποία ως τον δωδέκατο χρόνο της παιδικής ηλικίας, λόγω ελλείψεως της διακρίσεως και της ατελείας του λογικού, απολαμβάνοντας τις αισθητές ηδονές, τις δίνουν ως φόρο στον Ασσύριο διάβολο και στους τρεις βασιλιάδες που είναι μαζί του, δηλαδή στα τρία αρχικά και καθολικά πάθη, την λήθη, την άγνοια και την ραθυμία˙ μόλις όμως το λογικό αρχίση και αποκτά την ικανότητα της διακρίσεως του καλού και του κακού και μάλιστα της ζημίας που παθαίνει, τότε τα πέντε αισθητήρια εμποδίζονται από το λογικό και δεν θέλουν να πληρώσουν τον φόρο στον εχθρό, δηλαδή δεν θέλουν να απολαμβάνουν τις επιθυμητές τους ηδονές τότε ο εχθρός προξενεί πόλεμο μεγάλο, πολεμώντας και σκανδαλίζοντας προς την συνηθισμένη τους ηδονή και νικά τα αισθητήρια αυτά˙ αλλά ο καταγόμενος από το σπέρμα Αβραάμ Ιησούς Χριστός, όταν κλιθή για βοήθεια, ακούει, έρχεται και δυναμώνοντας το λογικό μέσω της χάριτός του, τα απελευθερώνει μέσω αυτού από την τέλεια νίκη του εχθρού.
Να πως εξηγεί αυτήν την ιστορία και εκείνος ο μέγας και σοφώτατος Νείλος: «Εμείς εμείς όμως απ’ αυτή την ιστορία διδασκόμαστε τον πόλεμο των αισθήσεων προς τα αισθητά. Ο καθένας μας από τη γέννησι μέχρι τα δώδεκα έτη, επειδή δεν έχει καθαρή τη διάκρισι, παραδίνει χωρίς να εξετάση τις αισθήσεις του στα αισθητά σαν σε αφεντικά να τα υπηρετούν σε ό,τι διατάζουν. Παραδίνει την όρασι στα ορατά˙ την ακοή στις φωνές τη γεύσι στους χυμούς την όσφρησι στις οσμές και την αφή στα αισθητά που έχουν την ιδιότητα να την κινούν˙ δεν μπορεί να διακρίνη κανένα εμπόδιο λόγω νηπιακής ηλικίας. Όταν όμως ο λογισμός πρόκειται να δυναμώση και αρχίση να αισθάνεται την βλάβη, ευθύς σκέφτεται επανάστασι και αποφυγή μιας τέτοιας δουλείας, και αν είναι δυνατός και πραγματοποιήση την γνώμη του, μένει για πάντα ελεύθερος, ξεφεύγοντας από πικρούς αφέντες. Αν όμως έχη την κρίσι πιο ασθενή για την προσπάθειά του, πάλι παραδίνει νικημένος στην εξουσία των αισθητών τις αισθήσεις» (Λόγ. ασκητ. Φιλοκ. Σελ. 191).
Το να νικά κανείς τον εαυτό του αποτελεί μεγάλη νίκη.
Μη σκεφθής όμως ότι αυτή η νίκη είναι ασήμαντη και μικρή˙ γιατί αλήθεια αγαπητέ μου, μεγαλύτερη νίκη είναι το να νικήσης ένα σου πάθος και μια ηδονή των αισθήσεών σου, παρά το να νικήσης εκατό εχθρούς˙ είναι ενδοξώτερο τρόπαιο το να χύσης θεληματικά λίγο ιδρώτα και μια ρανίδα αίματος για την αγάπη του Θεού και να νικήσης μια κακή σου επιθυμία σε πείσμα του διαβόλου, παρά το να χύσης ποταμούς αιμάτων για να νικήσης ολόκληρα στρατεύματα˙ πιο ένδοξος θρίαμβος θεωρείται το να υποτάξης τις αισθήσεις και όλο το σώμα σου στον ηγεμόνα νου σου, παρά το να καθυποτάξης ευρύχωρα βασίλεια. Γι’ αυτό και ο βασιλιάς Αλέξανδρος, όταν κάποτε καλοτυχιζόταν από κάποιους που νίκησε όλη την οικουμένη, απάντησε συνετά: «Όλες οι νίκες θα είναι μάταιες, αν δεν μπορέσω να νικήσω τον εαυτό μου»˙ γιατί πολλοί μολονότι νίκησαν τους εχθρούς τους και υπέταξαν πόλεις και χώρες, νικήθηκαν κατόπιν ελεεινά από τα άτοπα πάθη και τις βρωμερές επιθυμίες της σάρκας˙ και ενώ έγιναν κύριοι του κόσμου, έγιναν αλλοίμονο! Δούλοι των παθών τους.
Γι’ αυτό σωστά είπε κάποιος Πατέρας: «Αυτή είναι η πιο σπουδαία νίκη, το να νικάς τον εαυτό σου». Και ο Ισίδωρος ο Πηλουσιώτης λέει: «Δίκαια δεν ονομάζεται τροπαιούχος αυτός που νικά τους εξωτερικούς βαρβάρους, αλλά αυτός που διευθύνει τον εσωτερικό πόλεμο των ηδονών˙ γιατί πολλοί, μολονότι νίκησαν εκείνους, κυριεύθηκαν από αυτά τα πάθη αισχρά και ελεεινά (Επιστολή αροζ’ προς Γερμανό κόμη),
Αυτοί που δεν νικούν στο αόρατο πόλεμο είναι τιποτένιοι.
Εάν λοιπόν στέκεσαι ανδρείος σε αυτόν τον αόρατο πόλεμο του εχθρού προς τις αισθήσεις σου και πολεμάς και πολεμώντας νικάς, γνώριζε ότι οι άγγελοι θα σε υπηρετήσουν και θα σε στεφανώσουν ως νικητή˙ έτσι σε πληροφορεί και ο θείος Ισίδωρος λέγοντας: «Οι άγγελοι μετά τον αγώνα θα σε διακονήσουν όχι υπηρετώντας σε δουλικά (γιατί αυτό πρέπει μόνο στον Θεό), αλλά στεφανώνοντάς σε ως νικητή» (Επιστολ. οε’ Ιωάννη ερημίτη). Εάν όμως από μικροψυχία καταπέσης και φανής νικημένος (πράγμα το οποίο μακάρι να μη γίνη!), όχι μόνο πρόκειται να γίνης επίχαρμα για τον εχθρό, όχι μόνο πρόκειται να προξενήσης λύπη και ονειδισμό στον Χριστό και θα στερηθής τους ουράνιους στεφάνους, αλλά και σύμφωνα με τους ανθρώπινους νόμους θα αποβής ασήμαντος.
Γιατί υπήρχε νόμος στους Μακεδόνες, που έλεγε ότι όποιος στρατιώτης δεν σκότωσε έναν εχθρό, να φορά αντί για στρατιωτική ζώνη, ένα χαλινάρι˙ και παρόμοια, φαινόταν φονιάς, όποιος σκότωνε έναν πολίτη σε λογομαχία και όποιος δεν ήθελε να φονεύση έναν ξένο εχθρό από μικροψυχία. Και οι Έλληνες είχαν νόμο να είναι χωρίς φήμη και όνομα ο στρατιώτης που έφερνε το όπλο του χωρίς σημάδι νίκης και το σπαθί του χωρίς αίμα των εχθρών˙ και όποιος έχανε το όπλο του, αυτός ήταν, γενικά για όλους, άνθρωπος πολύ κακής φήμης. Γι’ αυτό και οι Σπαρτιάτες εξώρισαν τον συμπατριώτη τους, τον ποιητή Αρχίλοχο, μόνο γιατί έγραψε (και όχι έπραξε) στα ποιήματά του ένα στίχο που έλεγε: «Είναι προτιμώτερο να στερηθώ το όπλο, παρά την ζωή».
Από το βιβλίο: Συμβουλευτικό Εγχειρίδιο ή περί φυλακής των πέντε αισθήσεων, του Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου.
Εκδότης: Συνοδία Σπυρίδωνος Ιερομονάχου, Νέα Σκήτη, Αγίου Ορους. Μάιος 2013. Επιμέλεια: Ιερομόναχος Βενέδικτος (Αγιορείτης).
Η/Υ επιμέλεια: Σοφίας Μερκούρη.
