151. Εκείνος που μισεί τον έλεγχον, παραμένει θεληματικώς εις το πάθος, δια το οποίον ελέγχεται. Εκείνος που αγαπά τον έλεγχον πάθους του, ενδέχεται να ταράσσεται, αλλά χωρίς να θέλη.
152. Μην επιδιώκης να μαθαίνης τας πονηρίας και τας κακίας των ανθρώπων, διότι διαμορφούται η ψυχή σου με αυτά που ακούεις.
153. Εάν ακούσης κακούς λόγους, μην οργισθής κατ’ αυτού που τους είπεν, αλλά κατά του εαυτού σου. Διότι αφού είναι πονηρά η ακοή, πονηρός φαίνεται και εκείνος που ομιλεί.
154. Εάν κανείς ευρεθή εις κύκλον ματαιολογούντων ανθρώπων, να θεωρήση υπεύθυνον τον εαυτόν του δια τα απρεπή λόγια των. Διότι έστω και αν αυτός δεν ήθελε να τα ακούση, όμως ώφειλε να τα ακούση από παλαιόν χρέος του, κατά το δίκαιον του πνευματικού νόμου.
155. Εάν κάποιος σε επαινή υποκριτικώς, περίμενε να ακούσης κατηγορίας από τον ίδιον εν καιρώ.
156. Τας θλίψεις και τους πειρασμούς του παρόντος, να τους υπολογίζης ως ανταλλαξίμους με τα άφραστα αγαθά του μέλλοντος και ουδέποτε θα χαυνώση τον αγώνα σου η αμέλεια και ο κάματος.
157. Όταν επαινέσης ως αγαθόν κάποιον, διότι σε ευηργέτησε με υλικά πράγματα και δεν ευχαριστήσης τον Θεόν, ως πέμψαντα αυτά δια του ανθρώπου, αργότερα αυτός ο ίδιος θα σου φανή ως κακός.
158. Κάθε αγαθόν, προς ωφέλειαν του ανθρώπου, στέλλεται από τον Θεόν, κατ’ οικονομίαν, δηλαδή να αντλήση πνευματικόν κέρδος ο άνθρωπος. Και αυτοί, δια των οποίων στέλλονται τα αγαθά, είναι υπηρέται αγαθών πραγμάτων.
159. Τας εναλλαγάς των καλών με τα κακά και αντιστρόφως, να τας δέχεσαι με λογισμόν ήρεμον, ότι έρχονται όλα από την αγάπην του Θεού προς όφελος της ψυχής. Έτσι δε ο Θεός θα ανατρέπη την ανωμαλίαν εκ των εναλλαγών.
160. Η αταξία, η εναλλαγή και η ανωμαλία των ανθρωπίνων λογισμών, προκαλούν την εναλλαγήν, την αταξίαν και την ανωμαλίαν των ανθρωπίνων πραγμάτων. Ούτω, λοιπόν, ο Θεός, θεραπεύει τας εκουσίους αταξίας των λογισμών, δια των ακουσίων εναλλαγών καλών και κακών.
161. Τα αισθητά, είτε αρεταί είτε κακίαι, είναι γεννήματα των αναλόγων νοερών καταστάσεων. Και τα καλά και τα κακά, κατά δικαίαν κρίσιν Θεού, φέρουν εν εαυτοίς τον έπαινον και το όνειδος.
162. Από την καρδίαν που ζη φιληδόνως, βλαστάνουν ακάθαρτοι λογισμοί. Και όπως, από τον καπνόν που αναδίδεται, καταλαβαίνομεν το καιόμενον είδος, έτσι και από την ποιότητα των λογισμών εννοούμεν το είδος του πάθους της ψυχής.
163. Αγωνίζου να παραμένης εν νήψει μέσα εις τον νουν σου και ούτω θα δύνασαι να υπομένης τους πειρασμούς με ευκολίαν. Εάν, εξερχόμενος από τον χώρον του νου σου, μετεωρίζεσαι εδώ κι εκεί, περίμενε θλίψεις και πειρασμούς, τους οποίους υπόμενε γενναίως.
164. Να εύχεσαι να μη σου έλθη πειρασμός (όχι, βεβαίως, πειρασμός πίστεως, αλλά συνήθης, δοκιμαστικός και παιδαγωγικός). Όταν όμως έλθη, να τον δεχθής, όχι ως ξένον και άδικον, αλλά ως οφειλόμενον εις σε και από αιτίας ιδικάς σου.
165. Προσπάθησε να ελευθερώσης τον νουν σου από κάθε λογισμόν πλεονεξίας και τότε θα δυνηθής να ίδης τας ποικίλας μεθόδους του σατανά, δια των οποίων απατά τους ανθρώπους.
166. Εκείνος που νομίζει, ότι γνωρίζει όλας τας μεθοδείας του διαβόλου, χωρίς να το καταλάβη, παρουσιάζει τον εαυτόν του τέλειον. (Διότι μόνον οι τέλειοι ημπορούν να γνωρίζουν τας διαβολικάς μεθόδους).
167. Όταν ο νους απομακρυνθή από όλας τας σωματικάς φροντίδας, τότε βλέπει, κατά την αναλογίαν της καθαρότητάς του, τας πανούργους τέχνας των δαιμόνων.
168. Εκείνος που δουλικώς ακολουθεί τους αμαρτωλούς λογισμούς του, εκτυφλούται υπ’αυτών. Και τας μεν αμαρτίας, εις τας οποίας τον εξωθούν οι λογισμοί, βλέπει, τας αιτίας όμως των αμαρτιών του, που είναι οι λογισμοί δεν δύναται να ίδη, λόγω της τυφλώσεως.
169. Υπάρχει περίπτωσις, που ο άνθρωπος, ενώ εξωτερικώς φαίνεται, ότι εκπληρώνει μίαν εντολήν του Κυρίου, εις την πραγματικότητα όμως ενεργεί υπό πάθους. Ούτω δε δια των πονηρών λογισμών του καταστρέφει μίαν αγαθήν πράξιν.
170. Ελκόμενος, μόλις εν αρχή, υπό μιας επιθυμίας προς το κακόν, μη λέγη στον εαυτόν σου, ότι δεν θα με νικήση η επιθυμία. Διότι κατά το μέτρον, που σε παρέσυρε, ήδη ηττήθης.
171. Κάθε καλόν ή κακόν γίνεται αρχίζει από έναν λογισμόν. Και κατ’ ολίγον τρεφόμενος με λογισμούς και μικράς κινήσεις της καρδίας, αυξάνεται, λαμβάνει ύπαρξιν και γίνεται πράξις.
172. Η μέθοδος της κακίας, εκ της φύσεώς της, είναι ένα πολύπλοκον δίκτυον. Και εκείνος που θα πιασθή ολίγον, εάν δεν δώση σημασίαν και αμελήση, θα περισφιχθή απ’ όλα τα μέρη.
173. Μη ζητής από εμπάθειαν και αστοργίαν να μαθαίνης τας δυστυχίας των ανθρώπων των εχθρικώς προς σε διακειμένων. Διότι αυτοί που ευχαριστούνται να ακούουν αυτάς, τρυγούν πικρούς καρπούς της κακής προαιρέσεώς των.
174. Μη νομίζης ότι κάθε θλίψις, που έρχεται εις τους ανθρώπους, οφείλεται εις τας αμαρτίας των. Υπάρχουν δίκαιοι, οίτινες υφίστανται πολλούς πειρασμούς. Διότι η Γραφή λέγει˙ «ασεβείς και άνομοι εκδιωχθήσονται» (Ψαλμ. λστ’, 28). Επίσης λέγει˙ «οι ευσεβώς θέλοντες ζην εν Χριστώ διωχθήσονται» (Β’ Τιμ. γ’, 12).
175. Κατά τον καιρόν που πάσχεις από θλίψεις, πρόσεξε να διακρίνης την προσβολήν του λογισμού της ηδονής, που σου προσφέρεται. Επειδή δε η ηδονή, πάσης μορφής, μετριάζει τον πόνον, γίνεται υπό του ανθρώπου ευπαράδεκτος.
Συνεχίζεται. …
Από το βιβλίο: «Πάντα πώλησον, Μάρκον αγόρασον».
Εκδόσεις: Ιερό Ησυχαστήριον Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά. Κουφάλια Θεσσαλονίκης. Γ’ έκδοσις, 1999.
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.
