Από τότε που οι άνθρωποι είχαν αρχίσει να εξαπλώνονται ανά την υδρόγειο, συναισθάνθηκαν την επιθυμία του διαλόγου, της κοινής συμμετοχής σε ποικίλες δραστηριότητες, της συλλογικότητας, αλλά πιο πολύ, την ανάγκη να ανήκουν σε σύνολα. Η ανάγκη αυτή δεν ήταν τυχαία, γιατί αποδεδειγμένες επιστημονικές μελέτες, καθώς και το 3ο βασικό σκαλοπάτι της πυραμίδας στη θεωρία «Ηierarch of needs»1 του Αbraham Maslow, μας διαβεβαιώνουν πως εκ φύσεως φέρουμε στο DΝΑ (γενετικός κώδικας) μας το ένστικτο της κοινωνικότητος.
Η απαρχή του φαινομένου της συνύπαρξης εκπορεύτηκε πρώιμα από τα συνεκτικά κύτταρα της μικρογραφίας της κοινωνίας, που δεν είναι άλλα από τις οικογένειες. Σε μεταγενέστερα στάδια, οι άνθρωποι με τη μόνιμη εγκατάστασή τους κατά ομάδες σε πρωτόγονους συνοικισμούς, άρχισαν να κατανοούν πως με ευρύτερους τρόπους συνεργασίας, προέκυπταν σπουδαία επιτεύγματα, όπως λόγου χάρη η διασφάλιση της επιβίωσής τους, η ανάπτυξη των τεχνών και του πνευματικού επιπέδου, ειδικότερα όταν δειλά-δειλά οι πρώτοι πολιτισμοί του παρελθόντος πραγματοποιούσαν τα νηπιακά τους βήματα ως κοινότητες, μέσω της καθιερώσεως του θεσμού των πόλεων. Τη σημασία της επικοινωνίας μέσα στις πόλεις, αναδεικνύει και η άποψη του Αριστοτέλη• « Επειδή πάσαν πόλιν ορώμεν κοινωνίαν τινά ούσαν και πάσαν κοινωνίαν αγαθού τινός ένεκεν συνεστηκυΐαν…, Αυτή δ’ εστίν η καλουμένη πόλις και η κοινωνία η πολιτική»². Δηλαδή ο φιλόσοφος θεωρεί ως σπουδαίο αγαθό τη δυνατότητα συλλογικότητας των ατόμων.
Ενώ όμως ο,τι κατορθώνουμε οφείλεται κατά κύριο λόγο στην ενότητα, σήμερα διαγράφεται έντονο το χάσμα της ασυνεννοησίας μεταξύ των ανθρώπων. Αν και στην εποχή μας παρατηρείται ραγδαία άνθηση της τεχνολογίας και των γνώσεων, οι γεωγραφικές αποστάσεις εκμηδενίστηκαν, τα ηλεκτρονικά μέσα επικοινωνίας εγκαθιδρύθηκαν (διαδίκτυο, τηλεφωνία, τεχνητοί δορυφόροι κ.λ.π.), εντούτοις ατονούμε στην υπέρβαση των εμποδίων στούς τομείς της αλληλοπεριχώρησης και της καταλύσεως των διαχωριστικών τειχών, που εμποδίζουν τις κάθε είδους διαπροσωπικές σχέσεις, για τις οποίες όλοι μιλουν και ειδήμονες διακηρύττουν στο όνομα της τόσο πολυσυζητημένης παγκοσμιοποίησης. Θεμελιώδεις αρετές, όπως η ελευθερία, η ευημερία, η ισότητα, η ειρήνη, η αλληλεγγύη, διέρχονται σφοδρή κρίση, επειδή ακριβώς δεν εννοούμε να συνειδητοποιήσουμε τα εγωπαθή κίνητρα των πράξεών μας. Δεν είμαστε σε θέση να διαλύσουμε το «πολικό ψύχος» που μας κυκλώνει και να αποποιηθούμε ορθολογιστικά την έκταση των συνόρων του ατομικισμού μας. Γι’ αυτό και βρισκόμαστε αιχμάλωτοι στη νοσηρότητα του προσωπικού «εγώ» μας.
Η διάβρωση της επικοινωνίας λόγω της έξαρσης του συμπλέγματος του εγωκεντρισμού, το οποίο διασπά την ακεραιότητα των συνόρων, είναι εμφανής, παράλληλα όμως υπάρχουν κάποιες προϋποθέσεις για λύσεις. Η «επανάσταση» του φεμινισμού που ξεκίνησε προκειμένου να αποκαταστήσει την ισότητα των γυναικών επί παραδείγματι, αργότερα διαστρεβλώθηκε σε ανερμάτιστη ιδέα, που συχνά στρέφεται ενάντια στις ίδιες, υπό την μορφή σύγχρονων ανασφαλειών και γενικά κατά του ανθρώπου. Από πλευράς ανδρών επίσης, το καταδυναστευτικό ουσιαστικά φέρσιμό τους, προκειμένου να επιβληθούν ως οι ανώτεροι κυρίαρχοι, αποτέλεσαν αφορμές οξύνσεων κοινωνικών προβλημάτων. Έτσι έχουμε εξαρθρωμένες πολλές οικογένειες, με θύματα στα συντρίμμια του γάμου τα παιδιά τους, διότι η «απελευθερωμένη μητέρα» θυσίασε την οικογένεια χάριν της ανέλιξης καριέρας: ενώ Έχουμε επίσης αλκοολικούς συζύγους, που εξασκούν βία στην οικογένεια. Συναντούμε εξάλλου το εμπόριο της λευκής σαρκός, την αντικειμενοποίηση της γυναίκας, τα άτομα με συμπτώματα κατάθλιψης ή παρόμοιες ψυχολογικές νόσους. Αυτά είναι ορισμένα αποτελέσματα τέτοιων διαξιφισμών. Η γενεσιουργός αιτία του προβλήματος, βασικά, βρίσκεται στη λανθάνουσα επί αιώνες προσέγγιση από μέρους των δύο. Επειτα η έλλειψη προσδιοριστικού συμβιβασμού, όσον αφορά στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της ιδιομορφίας και τούς καταμερισμούς των ρόλων της ταυτότητας των δύο φύλων, είχε ως επακόλουθο τη συμπεριφορά τους ως «άσπονδων εχθρών».
Το κεφάλαιο του ρατσισμού είναι και αυτό ελαττωματικό προϊόν ιμπεριαλιστικής πολιτικής, επειδή στην περίοδο της κατοχύρωσης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, εξακολουθούμε να συζητούμε για τριτοκοσμικές «υπανάπτυκτες» (λόγω πολιτικών σφαιρών επιρροής και σκοπιμοτήτων) κοινότητες. Ετσι, λόγω υπεροπτικού εθνικισμού, από κράτη τα οποία θεωρούν ότι υπερέχουν των άλλων εθνών ως σύγχρονες Αριες φυλές και που μεσολαβούν διακρατικά κατά το δοκούν ως «ειρηνοποιοί», οι ανίσχυρες χώρες υπομένουν τον αβάσταχτο ζυγό των κάθε είδους πολιτικών συμφερόντων εις βάρος τους, με τις γνωστές συνέπειες της προσφυγοποίησης, των κατακτητικών προελάσεων, του άδικου αιματοκυλίσματος των λαών, των λιμών…
Ο ακατάσχετος στιγματισμός που διακρίνει τούς ανθρώπους από το χρώμα της επιδερμίδας τους, διαδραμάτισε καθοριστικό φορέα μίσους, διχόνοιας, σκλαβιάς, φοβερών αντιδικιών, απότοκα από τις εργασιακές συνθήκες, και πολλάκις της απανθρωποποίησης των ανθρώπων, κυρίως των μαύρων. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις μορφών, που αντιτάχθηκαν σε τέτοιες παροξυσμικές ατασθαλίες σε προηγούμενα χρόνια, υπήρξαν ουκ ολίγες (Μahatma Gandhi, Nelson Mandela κ.α.), ανάμεσά τους και η παρουσία του πάστορα Μartin Luther King Jr. Η αυθεντική του ομιλία «Ι have a dream» (« Εχω ένα όνειρο»), και ίσως μία από τις σπουδαιότερες ομιλίες που συγγράφηκαν κατά τον 20ο αιώνα, έχει περάσει στην Ιστορία ως ορόσημο κατά των φυλετικών διακρίσεων. Η αγόρευση έλαβε χώρα στις 28 Αυγούστου του 1963 ενώπιον ενός πλήθους 200.000 ανθρώπων (λευκών και μαύρων), κάτω από το άγαλμα Lincoln Memorial στην Washington D.C. Στην αγόρευση αυτή ο ίδιος κήρυξε την ισότητα και αντιστρατεύθηκε στις διακρίσεις… «for all of God’s children…»³ («…για όλα τα παιδιά του Θεού…»). Μεταξύ των άλλων είπε: « Αρνούμαστε να πιστέψουμε πως η τράπεζα της δικαιοσύνης έχει χρεωκοπήσει… ότι οι πόροι της είναι ανεπαρκείς στα αξιοσημείωτα χρηματοκιβώτια της ευκαιρίας… Εχω ένα όνειρο, πως μια μέρα στούς κόκκινους λόφους της Γεωργίας (Η.Π.Α.) τα παιδιά των πρώην σκλάβων θα μπορούν να παρακάθονται μαζί στο τραπέζι της αδελφοσύνης»³. Εδώ πάλι διατυπώνεται το παράπονο της καταφρόνησης, αφού η παραπληροφόρηση, η μερική άγνοια και ο αθρόος φόβος, οδήγησαν στην εχθρότητα πολλών προς το υγιές διαφορετικό.
Εν κατακλείδι, η εγωπάθεια δείχνει να αποτελεί πράγματι ουσιαστικό μέρος της αντίθεσης που μας διατηρεί σε απόσταση ακοινωνησίας. Ο διάλογος μοιάζει με μακροσκελή και κουραστικό μονόλογο, κανένας δεν ακούει κανένα, καθένας τα δικά του. Σχεδόν παντού πνέει ο ναρκισσισμός, η εθελοτυφλία σε ο,τι μας βολεύει και ο φανατισμός που διαποτίζει τη ματαιοδοξία μας. Κι όμως η μοναξιά είναι αίσθηση που φοβίζει, διότι τότε η λογική θα έθετε σε λειτουργία την «υπνωτισμένη» συνείδηση, η οποία θα γινόταν σημείο αναφοράς και κριτικής απέναντι στα λάθη μας και τότε, οι Ερινίες θα μας μαστίγωναν αλύπητα με τύψεις. Εγωϊσμός είναι η ατομική είτε η συλλογική αποτυχία αναγνώρισης ότι και αυτοί που βρίσκονται γύρω μας είναι άνθρωποι, πως και εκείνοι έχουν ανάγκες και αισθήματα. Το κέντρο του κόσμου είναι κυκλικό, η δικαιοδοσία μας τερματίζεται στην αφετηρία της δικαιοδοσίας του άλλου, επειδή ο χειρότερος εχθρός δεν είναι παρά ο ίδιος ο ασυνείδητος άνθρωπος.
Νectareous
Φοιτητής Κοινωνιολογίας
Από το περιοδικό: «Η δράση μας», τεύχος Αυγούστου – Σεπτεμβρίου 2007.
