ΑΛΛ΄ΑΣ πιάσουμε πάλι το νήμα από το σημείο που το κόψαμε. Έλεγα ότι
μεταφέρθηκαν στη Μακεδονία. Πιθανώς κατ΄απαίτηση δική του που πάντα είχε πνευματική τροφή την Ιλιάδα, στην οποία, όπως και στην Οδύσσεια, κυριαρχεί το «νόστιμον ήμαρ». Αλλά περισσότερο πιθανό θεωρώ ότι η μεταφορά έγινε κρυφά με απαίτηση της Ολυμπιάδος. Είχε περισσότερα δικαιώματα ο Πτολεμαίος, για να τον πάρει αυτός, από την ίδια του τη μάνα; Η Ολυμπιάς, δεν ήταν μια τυχαία γυναίκα. Ήταν μαινάς ˙ φίλαρχη και φιλόδοξη. Υπεραγαπούσε το γυιό της. Αυτή έσπειρε μέσα του το σπόρο της θεϊκής ιδιότητας. Ήταν δυνατόν γυναίκα ωσάν αυτή, να βρίσκεται επί δύο χρόνια το σώμα του Αλεξάνδρου ταριχευμένο στη Βαβυλώνα και να μην πάει να το δει; Να νεκροφιλήσει το σπλάχνο της; Κι όταν το μεγαλοπρεπές φορείο μετέφερε το λείψανο ( ή ό, τι μπορούσε να μεταφερόταν σαν λείψανο), πώς και δεν μπήκε σε ένα πλοίο και να πάει στην Αλεξάνδρεια και να του δώσει τον τελευταίο ασπασμό; Μια απλή Ηπειρώτισσα θα πήγαινε κολυμπώντας. Κι αυτή μια κόρη Ηπειρώτη βασιλιά, που με το όνομα Μυρτάλη (αυτό ήταν το πραγματικό της όνομα) από παιδούλα πήγαινε στα Καβείρεια μυστήρια της Σαμοθράκης, πώς τώρα, δεν τόλμησε να κάνει ένα μικρό ταξίδι ως την Αλεξάνδρεια; Πώς άντεξε να μη δει το γυιό της – έστω νεκρό -, αυτή που τον θήλασε με φωτιά και τον έκανε να πιστεύει ότι είναι θεός;
Στα ερωτήματα αυτά θα αντιταχθεί το επιχείρημα ότι βρισκόταν σε διάσταση με τον Αντίπατρο και το γυιό του Κάσσανδρο1. Μόνο που ο Αντίπατρος, τον οποίο ο Αλέξανδρος σκόπευε να τον αντικαταστήσει με τον Κρατερό, πέθανε το 313 π.Χ., αλλά στο πόδι του δεν άφησε τον θερμόαιμο γυιό του Κάσσανδρο αλλά ένα στρατηγό του, τον Πολυπέρχοντα, ο οποίος είχε σαν «αποκούμπι» την Ολυμπιάδα. Αλλά μετά το θάνατο του Αλεξάνδρου στην Ασία, δεσπόζουσα μορφή ήταν ο στρατηγός Περδίκκας, που για να έχει την εύνοια της Ολυμπιάδος χώρισε την γυναίκα του, που ήταν κόρη του Αντιπάτρου και νυμφεύθηκε την Κλεοπάτρα, κόρη της Ολυμπιάδος. Τότε είναι που η Ολυμπιάς έφερε στη Μακεδονία τη Ρωξάνη και το παιδί της, τον Αλέξανδρο Δ΄. Μήπως μαζί με αυτούς η Ολυμπιάς πήρε και κάτι άλλο; Πάνω σε ποιο θεϊκό σύμβολο θα εδραίωνε τη βασιλεία του εγγονού της;
Για να μην πλατειάζουμε: ο Πτολεμαίος πήρε το λείψανο του Αλεξάνδρου παρά τη διαταγή του Περδίκκα. Ο Περδίκκας ετοίμασε στρατό για να επιτεθεί κατά του Πτολεμαίου αλλά δολοφονήθηκε στη σκηνή του από τον Σέλευκο. Απορώ: πώς η Ολυμπιάς δεν απαίτησε το λείψανο του Αλεξάνδρου από τον Πτολεμαίο; Βέβαια κατά διαταγή του Κασσάνδρου η Ολυμπιάς εκτελέστηκε με λιθοβολισμό. Αλλά πότε; Το 314 π.Χ. Δηλαδή 9 χρόνια μετά το θάνατο του γυιού της. Όσο για τη Ρωξάνη και τον Αλέξανδρο Δ΄, αυτοί εκτελέστηκαν στην Αμφίπολη από έναν αξιωματικό του Κασσάνδρου τον Γλαυκία. Έχει διατυπωθεί η άποψη ότι πιθανώς στον ανασκαπτόμενο χώρο να βρίσκεται ο τάφος της Ρωξάνης και του γυιού της. Ποιος όμως θα φρόντιζε για τέτοια μεγαλοπρεπή ταφή; Ο Κάσσανδρος μπορεί για λόγους πολιτικούς να νυμφεύθηκε την αδελφή του Αλεξάνδρου Θεσσαλονίκη αλλ΄ούτε αυτός ούτε η Θεσσαλονίκη είχαν έγνοια για τους κληρονόμους του Αλεξάνδρου.
Ειπώθηκε ότι μπορεί να είναι και τάφος του Κασσάνδρου. Τα ευρεθέντα στοιχεία δεν του ταιριάζουν. Εξ άλλου οι δύο γυιοί του, που τον διαδέχθηκαν, ο Φίλιππος Δ΄και ο Αντίπατρος Β΄, μόνο για τάφο του πατέρα δεν είχαν μυαλό. Ο πρώτος πέθανε 17 ετών και ο άλλος πέρασε μια ζωή μέσα σε συγκρούσεις και πολιτικές ίντριγκες.
Η Ολυμπιάδα, και πριν το θάνατο του γυιού της, αξιοποιώντας την αρχιτεκτονική ιδιοφυΐα του Δεινάρχου (αυτός έκανε τα σχέδια της Αλεξάνδρειας και τον τάφο του Ηφαιστίωνος στη Βαβυλώνα), πιθανώς να είχε ετοιμάσει χώρο υποδοχής και για την ίδια και για το γυιό της.
Όλα αυτά βέβαια είναι υποθέσεις. Αλλά πάντα, όσο κι αν απορρίπτεται, η υπόθεση βρίσκεται μέσα στη σκέψη των ιστορικών – και όχι μόνον αυτών. Για όλους τους τομείς του επιστητού ισχύει η Ξενοφάνειος αρχή: «Δοκός δ΄επί πάσι τέτυκται» (Αποσπ. 100). Δηλαδή για όλα υπάρχουν υποθέσεις. Που έστω κι αν δεν επαληθεύονται, πλουτίζουν την ανθρώπινη σκέψη. Και οι μεγαλύτερης υποθέσεις, σε όγκο και σε ύψος της μεγάλης αιγυπτιακής πυραμίδας, έχουν γίνει στο χώρο της αρχαιολογίας. Ας περιορισθώ μόνο στον εντοπισμό της ομηρικής Ιθάκης, στα περί καταστροφής του Μινωικού πολιτισμού σε σχέση με το ηφαίστειο της Θήρας, στο δεύτερο τύμβο του Μαραθώνος, όπου διαπρεπής αρχαιολόγος και δάσκαλός μου ανακάλυψε τον «μικρότερο ήρωα της ιστορίας», στη θεωρία του εξκουργκανισμού και στη χρονολόγηση της επιγραφής του Δισπηλιού. Αφήνω πια κάποιους τολμηρούς ισχυρισμούς – ούτε καν υποθέσεις – ξένων ερευνητών, όπως αυτή που διατυπώθηκε προ πολλών ετών και συγκλόνισε τον κόσμο της αρχαιολογίας, ότι τάχα τα ανάκτορα της Κνωσού είναι… νεκροταφείο! Αλλ΄όταν ο δικός μας Γιάννης Σακελλαράκης τόλμησε να διατυπώσει κάποια θεωρία περί ανθρωποθυσίας σ΄ένα ιερό σπήλαιο της Κρήτης, τα επιστημονικά όρνεα του εξωτερικού έπεσαν πάνω του να τον κατασπαράξουν.
Η επαφή μου με την Αμφίπολη
ΚΑΠΟΙΟΙ ΜΟΥ καταλόγισαν αμαρτία να΄χω κι εγώ μίαν άποψη σχετικά με τον τάφο του Αλεξάνδρου ή – περισσότερο πιθανό – κενοτάφιο που από χρόνια πολλά τοποθετώ – όχι μόνο από διαίσθηση – στην Αμφίπολη. Και μάλιστα εκεί όπου είχε στηθεί ο περιώνυμος Λέων. Ο Λέων υπήρξε ο πρώτος «πειρασμός» που ερέθιζε το πνεύμα μου από τον παλιό καιρό, από τη θηρευτική περίοδο της ζωής μου όταν νεαρός κυνηγός περιέτρεχα το χώρο γύρω από αυτόν. Πάντως, μετά πάσης ειλικρινείας διαβεβαιώ ότι δεν αγόρασα κανένα νόμισμα από τα τότε προσφερόμενα από τους χωρικούς, παρότι ήξερα ότι η Αμφίπολη είχε έξοχα νομίσματα, επειδή ανέδειξε ένα σπουδαίο νομισματογλύφο, τον Ζωίλο (όχι τον Ομηρομάστιγα), που είναι ίσως ο μόνος στην κυρίως Ελλάδα που «υπέγραφε» τα νομίσματά του (οι μεγάλοι νομισματογράφοι των Συρακουσών, όπως ο Κίμων, ο Ευαίνετος κ.α., είχαν χαράξει πάνω στις νομισματικές δημιουργίες τους και το δικό τους όνομα).
Πάντως από την αρχή, για να διαλυθεί κάθε σκιά καχυποψίας, εδήλωσα σε όλα τα «μίντια» ότι δεν αφίσταμαι από τη Φωκυλίδεια αρχή που αναγράφεται σε όλα σχεδόν τα ιστορικού περιεχομένου βιβλία μου: «Ταύτα μεν εγώ ˙ ει δε τις άλλως, πλατεία κέλευθος» (= Εγώ ταύτα φρονώ ˙ αν κάποιος άλλος φρονεί αλλιώς, ο δρόμος είναι πλατύς). Μπορεί κι αυτός τη γνώμη του να πει ˙ όχι να λοιδορεί. Αν τώρα κάποιοι νομίζουν ότι αμάρτησα, ας κάνουν αίτηση στον Πλούτωνα να με πάρει στον Άδη!
Το ψηφιδωτό
ΩΣ ΠΡΟΣ αυτό το ψηφιδωτό, θα ΄θελα να προσθέσω κάτι που είπα πριν ολοκληρωθεί ο καθαρισμός του. Όλοι σχεδόν μιλούσαν για νεκρό. Αγωνία: Ποιος ήταν ο στεφανηφόρος νεκρός; Σε μια ωριαία τηλεοπτική συνέντευξη που έδωσα στον κ. Αιμίλιο Λιάτσο αλλά και σε τηλεφωνική επικοινωνία που είχα με το Ρ/Φ σταθμό του «Real», διατύπωσα την απορία: πόθεν συνάγεται ότι πρόκειται περί νεκρού; Και περιπαικτικά είπα: «Είναι δυνατόν ο νεκρός να πηγαίνει στον Άδη με προτεταμένο πέος2, ωσάν λίγο προ του θανάτου, να είχε πάρει «βιάγκρα» σαν εκείνον τον τυμβογέροντα αρχοντοχωριάτη που πήγε στην Βουλγαρία προ ετών να δοκιμάσει τη σεξουαλική του αλκή και πήρε από πριν τρία «βιάγκρα», με αποτέλεσμα να τα «τεζάρει» πάνω στην τρίτη πράξη και να τον φέρουν νεκρό στην Ελλάδα αλλά με υψωμένο το… κοντάρι!». Ήταν σαφές ότι επρόκειτο περί του Πλούτωνος που συνόδευε την Περσεφόνη, οδηγούμενος από τον πολυπράγμονα Ερμή. Μετά τον καθαρισμό αποδείχθηκε όντως ότι επρόκειτο περί της Περσεφόνης!
Η αποκάλυψη του ψηφιδωτού γέννησε τόσο σε μένα όσο και σε πολλούς άλλους αρκετές σκέψεις αλλά και ερωτήματα. Ήταν προφανές ότι η τεχνοτροπική κατασκευή παρέπεμπε στα ψηφιδωτα της Πέλλας. Πιθανώς, οι ίδιοι τεχνίτες να εργάστηκαν και στην Πέλλα και στην Αμφίπολη. Η σύνθεση όμως μας οδηγεί και στην τοιχογραφία της Βεργίνας. Από την πρώτη στιγμή σε συνέντευξη που έδωσα στον κ. Β. Σρόιτερ του «Άλφα» υπεστήριξα (το είχε υποστηρίξει πριν ο αρχαιολόγος κ. Φάκλαρης) ότι έχουμε μια αντιγραφή του τεραστίου σε μέγεθος πίνακα του μεγάλου ζωγράφου Νικόμαχου. Την «Αρπαγή της Περσεφόνης» την πήραν στα χρόνια της κυριαρχίας τους οι Ρωμαίοι και την τοποθέτησαν στο ναό του Καπιτωλίου. Έκαναν δηλαδή και αυτοί τη δική τους αρπαγή.
Είχα όμως μια ένσταση στα περί καθόδου της Περσεφόνης στον Άδη. Άποψή μου είναι ότι πρόκειται περί… ανόδου! Και μάλιστα σε μια ιδιαίτερη στιγμή που, χαριτολογώντας, ονόμασα «κομπίνα του Πλούτωνος». Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή: Την ωραία Κόρη, την Περσεφόνη, έκλεψε ο Πλούτων, την ώρα που αυτή μάζευε λουλούδια σ΄ένα λιβάδι μαζί με τις φίλες της. Η μάνα της, η Δήμητρα, θεά της βλαστήσεως, έφαγε τον κόσμο να την βρει. Ο ήλιος, που τα βλέπει όλα, την πληροφόρησε για την αρπαγή. Θυμωμένη η Δήμητρα μεταμφιέσθηκε σε γρια κι έφθασε στην Αττική, αρχικά στο Θορικό του Λαυρίου και ακολούθως στην Ελευσίνα, όπου φιλοξενήθηκε από τον βασιλιά της Κελεό και όπου ίδρυσε τα Ελευσίνια Μυστήρια. Καλό θα είναι οι αρχαιολόγοι να κάνουν ένα συσχετισμό με τα Ελευσίνια Μυστήρια, διότι η Αμφίπολη ουσιαστικά ήταν αθηναϊκό κτίσμα και λεγόταν «Αθήνα της Μακεδονίας». Επιβάλλεται κι άλλος συσχετισμός με τη λατρεία της Βραυρωνίας Αρτέμιδος, διότι στο νόμισμα της Αμφίπολης έχει εντυπωθεί σαν έμβλημα μια λαμπάδα σαν αυτές που κρατούσαν οι Αθηναίοι στις λαμπαδηδρομίες κατά τις εορτές προς τιμήν της θεάς.
Αλλά ας επανέλθουμε στη Δήμητρα, που για να κάνει στον Δία εκβιασμό, ως θεά της βλαστήσεως, απαγόρευσε στη γη να βγάλει καρπό. Μοιραία κόπηκαν και οι προσφορές, ένα είδος αρχαίου ΦΠΑ, προς τους θεούς. Και τότε ο Δίας διέταξε τον Ερμή να επαναφέρει την Περσεφόνη ξανά στη γη. Ο Ερμής, θεός για όλες τις δουλειές, κατέβηκε στον Άδη για ν΄ανεβάσει την Κόρη στον Πάνω Κόσμο. Αλλά την πλάνεψε ο Πλούτων. Λίγο πριν τον εγκαταλείψει, της έδωσε τρεις κόκκους ροιάς (= ροδιού) και έτσι τη δέσμευσε με «συμβόλαιο» γάμου. Μοιραία ο Δίας αναγκάσθηκε να βρει μια λύση. Όρισε τα ακόλουθα: η Κόρη να μείνει εννέα μήνες με τον άνδρα της και τρεις μήνες με τη μητέρα της. Το ανέβασμά της στη γη έφερνε την άνοιξη, το άνθισμα και το κάρπισμα των φυτών. Έτσι ξεκίνησαν, πιθανώς πρώτα από το Θράσιο Πεδίο της Ελευσίνας, οι τελετές Μάνας και Κόρης, που ήσαν τελετές καρποφορίας. Σφόδρα πιθανό η Αμφίπολη, ένας από τους σιτοβολώνες των Αθηνών, να είχε ειδικό λατρευτικό τέμενος για τις δύο θεές και σφόδρα πιθανό ο ανασκαπτόμενος χώρος να ήταν τόπος λατρείας των δύο θεαινών. Επίσης, σφόδρα πιθανό θεωρώ ότι το μωσαϊκό δεν δείχνει τη σκηνή της καθόδου αλλά τη σκηνή της πρώτης ανόδου, κατά τη στιγμή που ο Πλούτων, έδωσε στην Κόρη τους καρπούς ροδιού κι αυτή, ξεχνώντας τη συμβουλή της μητέρας της, τους έφαγε.
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Το στρατηγό Αντίπατρο είχε αφήσει ως Επίτροπο του θρόνου στη Μακεδονία ο Αλέξανδρος, όταν έφυγε για την Ασία. Τον Κάσσανδρο κατηγόρησε η Ολυμπιάς ως υπεύθυνο για το θάνατο του Αλεξάνδρου.
2. Κάποιοι στο διαδίκτυο θέλησαν να μου καταλογίσουν αγραμματοσύνη, επειδή στην εκπομπή του Real είπα αιδοίον, και όχι πέος. Ας μη βιάζονται. Αιδοίος στα αρχαία Ελληνικά σημαίνει σεβαστός. Αιδοίον γενικά είναι το γεννητικό μόριο. Γιατί λέμε «αιδοιοδείκτης»; Ο Ηρόδοτος (Β, 51) γράφει ότι οι Αθηναίοι πρώτα εικόνισαν τον Ερμή γυμνό με προτεταμένο αιδοίο. Ας προστεθεί ότι «θαλάσσιον αιδοίοιν» λέγεται κάποιο φυτό.
Από το βιβλίο «Η περιπέτεια της Αμφίπολης», του Σαράντου Ι. Καργάκου, το οποίο κυκλοφορήθηκε την Κυριακή 7 Δεκεμβρίου του 2014, από την εφημερίδα, Realnews.
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.
