«Πορεύθητι προς τον λαόν τούτον»
Δεν είναι άγνωστο γεγονός στην ιστορία της Εκκλησίας, άνθρωποι που διάλεξαν το μοναχικό βίο και τη ζωή στο μοναστήρι ή ακόμη και την έρημο, να καλούνται από το Θεό, με διάφορους τρόπους να υπηρετήσουν την Εκκλησία ως ποιμένες. Εξαγνισμένοι πλέον από την άσκηση και την προσευχή κατέρχονται στον κόσμο για να δώσουν τη δική τους μαρτυρία. Αυτό συνέβη και με τον π. Αθανάσιο. Μετά από 25 χρόνια εγκαταβίωσης στην Αγ. Λαύρα, αποχωρεί, κυρίως για λόγους υγείας. Ο ίδιος διηγείτο ότι είχε πάθει πλευρίτιδα.
-Ήμουν τόσο άσχημα, που όποιοι με έβλεπαν έλεγαν πως είμαι φυματικός.
Το υγρό κλίμα της Αγ. Λαύρας δεν βοηθούσε καθόλου. Αναζητώντας καλύτερο κλίμα έρχεται στην Αθήνα, την 1η Ιουλίου 1931. Το μετόχι της Σιμωνόπετρας στο Βύρωνα, αφιερωμένο στην Ανάληψη του Χριστού, γίνεται το στέκι του, όπου εφημερεύει. Το μετόχι ήταν σπουδαίο πνευματικό κέντρο. Εκεί κατέφευγαν όλοι οι φιλακόλουθοι, παραδοσιακοί και φιλοαθωνίτες. Την ίδια εποχή κατέρχεται από το Άγ. Όρος και ο έτερος μεγάλος γέροντας και πνευματικός, ο π. Ιερώνυμος Σιμωνοπετρίτης. Οι δύο γέροντες φαίνεται ότι συνδέθηκαν με δυνατή πνευματική φιλία. Και το έργο τους μοιάζει σε πολλά σημεία. Βίοι παράλληλοι.
Ο π. Αθανάσιος, ήδη στην αρχή της εδώ διαμονής του αρρώστησε από βρογχοπνευμονία, που τον ταλαιπώρησε αρκετούς μήνες. Το 1932 για ένα τετράμηνο υπηρέτησε στη Γλυφάδα, από την οποία είχε πολύ καλές αναμνήσεις. Διηγείτο ο ίδιος:
-Εγνωρίσθην με πνευματικά πρόσωπα και διήλθον εποχήν των πρώτων χριστιανικών χρόνων εν σχέσει με τας αναστροφάς των.
Έπειτα επέστρεψε και πάλι στο Βύρωνα. Σ’ όλο αυτό το διάστημα δεν παρέλειπε το κήρυγμα, το οποίο άφηνε άριστες εντυπώσεις στο εκκλησίασμα.
Αρχές Φεβρουαρίου του 1933 εγκαθίσταται στο Βιλλιαρί, ή Αγία Σωτήρα, όπως την ξέρουν οι πολλοί, κοντά στη Μάνδρα, στον παλιό δρόμο Αθηνών – Θηβών. Στην περιοχή αυτή χτίστηκε ναός αφιερωμένος στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος, με αφορμή την εύρεση της αγίας εικόνας της Μεταμορφώσεως, στις αρχές του αιώνα μας. Ο π. Αθανάσιος εγκαταστάθηκε σ’ ένα από τα παρακείμενα κελλιά, και παρέμεινε τρία χρόνια. Όλο αυτό το διάστημα λειτουργούσε, κήρυττε, εξομολογούσε. Αλλά και δεν ξέχασε τη μοναχική του ιδιότητα. Άλλωστε η περιοχή ήταν ήσυχη και ερημική. Προσευχόταν , έκανε τις καθιερωμένες ακολουθίες, και τις ελεύθερες ώρες του καταρτιζόταν, μελετώντας τα εκκλησιαστικά κείμενα στο κελλί του, ή το καλοκαίρι κάτω από τα δέντρα. Οι κάτοικοι της περιοχής, καθώς και οι περαστικοί, του έτρεφαν ιδιαίτερη εκτίμηση. Στο πρόσωπό του αναγνώρισαν τον αληθινό ποιμένα. Το μικρό αυτό ποίμνιο θα είναι ουσιαστικά το πρώτο που θα ευτυχήσει να χαρεί αυτά τα τρία χρόνια τη χαρισματική παρουσία του.
«Επί την λυχνίαν»
Το όμορφο προάστιο των Αθηνών, το Μαρούσι, θα είναι ο επόμενος σταθμός στη ζωή του π. Αθανασίου, αλλά και η δεύτερη μεγάλη του αγάπη μετά την Αγία Λαύρα. Κατάσπαρτο το Μαρούσι από πανέμορφα μικρά εκκλησάκια, που τα έχτισαν στα χρόνια της Τουρκοκρατίας οι ευλαβείς κάτοικοί του και τα ευλαβούνται μέχρι σήμερα. Οι Άγιοι Ταξιάρχες, η Μεταμόρφωση, ο Άγιος Δημήτριος, ο Άγιος Αθανάσιος, ο Άγιος Ελευθέριος, ο Άγιος Θωμάς, η Αγία Ελεούσα, ο Άγιος Ιωάννης Πέλικας με τις ωραιότατες τοιχογραφίες, και πολύ κοντά η Παναγία η Νερατζιώτισσα, χτισμένη το 1610 με τοιχογραφίες του 17ου και 18ου αιώνα και γλυπτά βυζαντινά. Ένας κατανυκτικός ναός που ανήκει στο ΤΑΚΕ.1 Η Νερατζιώτισσσα, ή Παναγία Οδηγήτρια, θα ευτυχήσει να έχει εφημέριο τον π. Αθανάσιο εικοσιεπτά ολόκληρα χρόνια, χρόνια δίσεκτα, χρόνια μεγάλης φτώχειας, θλίψεων, δοκιμασιών.
Από την Αγ. Σωτήρα, ο τότε Μητροπολίτης Αττικής Ιάκωβος Βαβανάτσος, θα τον τοποθετήσει στη Νερατζιώτισσα. Στις 30 Οκτωβρίο 1936 ο λύχνος τίθεται «επί την λυχνίαν». Εγκαταστάθηκε σ’ ένα από τα κελλιά που υπήρχαν. Και την επομένη μέρα, το Σάββατο 31 Οκτωβρίου, θα ξεκινήσει τη διακονία του τελώντας την πρώτη θεία Λειτουργία. Η Νερατζιώτισσα σε λίγα χρόνια θα γίνει πασίγνωστη. Ένα κέντρο πνευματικό, λειτουργικό, φιλανθρωπικό. Πλήθη ανθρώπων θα περάσουν για να λειτουργηθούν, να εξομολογηθούν, να παρηγορηθούν, να πάρουν κατευθύνσεις ζωής.
Τα πρώτα χρόνια θα έχει συμπαράσταση τον αξιόλογο ιερομόναχο π. Πανάρετο Δουληγέρη. Προερχόταν από την Ι. Μονή Μεγάλου Σπηλαίου και για τρία χρόνια (1903 – 1906) διετέλεσε ηγούμενος της Ι. Μονής Πεντέλης. Άνθρωπος ενάρετος, εξαίρετος πνευματικός και φλογερός ιεροκήρυκας, που αγωνίστηκε ιδιαίτερα κατά των αιρετικών, που λυμαίνονταν το ποίμνιο της Εκκλησίας. Έμεινε για κάποιο διάστημα σε κελλί της Νερατζιώτισσας και βοήθησε σημαντικά τον π. Αθανάσιο στα πρώτα βήματα της εδώ διακονίας του. Γράφει ο αρχιμ. Χρυσόστομος Μουστάκας το περιοδικό Κιβωτός (Μάρτιος 1954):
«Εις το κελλίον τούτο εφησύχαζεν επί εξαετίαν ο μακάριος ιερκήρυξ και αγνός αγωνιστής της Εκκλησίας του Χριστού αρχιμανδρίτης Πανάρετος Δουληγέρης, φίλος επιστήθιος του πατρός Αθανασίου.
Ήτο δε ο Πανάρετος Δουληγέρης ιδιάζων λαοφιλής τύπος ιερωμένου. Διεκρίνετο δια την εγκράτειαν και αγνότητά του, προσέτι δε δια την φλογεράν αγάπην του προς την Ορθόδοξον Εκκλησίαν και προς την Ελληνικήν Πατρίδα. Περιήρχετο ως ασκητής τας κωμοπόλεις και τα χωρία της Ελλάδος και εκήρυττε συνήθως εις τας πολιτείας, ανερχόμενος μάλιστα επί ανωφλίων ή και επί δένδρων.
Τας Κυριακάς και τας εορτάς, λίαν πρωί, μετέβαινεν εις τας λαϊκάς αγοράς και δια του κηρύγματός του διέλυε τους πραγματευτάς και τους ωδήγει εις την εκκλησίαν. Ο μεγαλύτερος ζήλος και ο πόθος του πατρός Δουληγέρη ήτο η ενότης της Εκκλησίας. Μέχρι των γηρατείων του επεσκέπτετο τους ορθοδόξους Συλλόγους των Αθηνών και με απαράμιλλον δύναμιν λόγου, ομοιάζοντος προς νεανικήν κραυγήν, επεκαλείτο την αγάπην του Χριστού και έλεγεν: ¨Αδελφοί, κινδυνεύομεν. Άλλ’ η ενότης μας θα φέρη την δόξαν¨».
Την εποχήν εκείνη το Μαρούσι, αλλά και όλη η Αττική, δεν φαίνεται να έχει κάποια πνευματική ζωή. Η εκκλησιαστική κατάσταση, οι θεολογικές σπουδές κ.λπ. είναι διαποτισμένες από το Δυτικό πνεύμα. Οι καθηγητές σπουδάζουν στα Δυτικά πανεπιστήμια και μεταφέρουν το δυτικό πνεύμα στους φοιτητές και μέλλοντες ποιμένες. Οι πατέρες της Εκκλησίας, η ησυχαστική παράδοση, ο μοναχισμός είναι περιφρονημένα. Οι εξαιρέσεις ελάχιστες. Επόμενο είναι οι άνθρωποι να παραμένουν ακατήχητοι, ανυποψίαστοι, «εκλελυμένοι και ερριμμένοι ως πρόβατα μη έχοντα ποιμένα».
Η παρουσία του π. Αθανασίου έφερε μία πνευματική αναγέννηση στο Μαρούσι. Η κ. Ε.Ι., πνευματικό παιδί του γέροντα, μας είπε: «Όταν ήλθε στο Μαρούσι, υπήρχε νέκρα πνευματική. Τον έστειλε ο Θεός και ήταν για όλους μας μεγάλη ευλογία. Σε λίγο καιρό η Νερατζιώτισσα γέμιζε ασφυκτικά. Μάλιστα στην αρχή αντιμετώπισε δυσκολίες. Πρώτα άρχισαν να μαζεύονται οι γυναίκες του Μαρουσιού. Και πολλοί από τους άνδρες τους θύμωσαν. Τα έβαλαν μαζί του. Ο π. Αθανάσιος φερόταν διακριτικά. Παρότρυνε τις γυναίκες να πηγαίνουν και στις ενορίες τους. Τελικά με την αγάπη του και τη σύνεσή του μετέστρεψε το κλίμα. Έρχονταν πλέον και οι άνδρες, έφερναν και τα παιδιά τους. Ασκούσε τεράστια επίδραση με την αγάπη, την ταπείνωση και την απλότητά του».
Υποσημειώσεις.
1. ΤΑΚΕ: Ταμείον Ασφαλίσεως Κληρικών Ελλάδος.
Από το βιβλίο: Ιερομόναχος Αθανάσιος Χαμακιώτης, 1891-1967. Του Αρχιμ. (και νυν Μητροπ. Αργολίδος) Νεκταρίου Αντωνοπούλου.
Εκδόσεις, Ακρίτας. Αθήναι 1998.
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.
