Πολλές πόλεις της Ελλάδας φιλονικούν για το πού άρχισε η Επανάσταση του 21 και πολλές διεκδικούν την τιμή ότι σ’ αυτές έπεσε το πρώτο τουφέκι. Η αλήθεια είναι ότι υπάρχει μεγάλη σύγχυση, γιατί πολλά περιστατικά και εχθροπραξίες προς τους Τούρκους πριν απ’ την 25η Μαρτίου, τα θεώρησαν πολλοί προσω¬πικά και τοπικά γεγονότα ή ληστείες. Μερικά όμως απ’ αυτά τα γεγονότα ήταν πράγματι η σπίθα που άναψε τη φωτιά του 21. Ποια όμως ήταν αυτά και ποιο το πρώτο απ’ αυτά; Στεκόμαστε στις μαρτυρίες που βρίσκουμε στα απομνημονεύματα των αγωνι¬στών και όσα σχετικά έγραψαν οι ιστορικοί.
Ο Π. Πατρών Γερμανός γράφει: «Επειδή εκείνας τας ημέρας συνέπεσε να αναχωρήσει εκ Κα¬λαβρύτων δια την Τριπολιτσάν ένας Τούρκος, Λαλιώτης Σεϊδής λεγόμενος, ομού και ο Νικόλαος Ταμπακόπουλος, τούτους παραφυλάττοντες μερικοί στρατιώται Καλαβρυτινοί εις ταις Κατζάναις τούς εκτύπησαν, και οι μεν επρόλαβον και έφυγον, το πράγμα τους όλο το εκυρίευσαν οι στρατιώται. Την επιούσαν ημέραν εκίνησεν ο Αρναούτογλου, βοεβόδας των Καλαβρύτων, δια την Τρι¬πολιτσάν. Ηκολούθησεν και εις αυτόν τον ίδιον. Και ο μεν φεύγων επανήλθεν εις τα Καλάβρυτα, του εφόνευσαν δε δύο αν¬θρώπους του και επήραν όλο το πράγμα. Συγχρόνως άλλοι Καλα¬βρυτινοί εφόνευσαν δύο σπαχήδες Τριπολιτσιώτες εις τα χωρία του Λιβαρτζιού και πάλι άλλοι εις τον Φενεόν τους γυφτοχαρατζήδες…»
Ο Σπύρος Τρικούπης γράφει: «Της Κερπινής ο επίσημος προύχοντας γερο-Ασημάκης Ζαΐ¬μης έκανε το γιόμα του στο χωριό, 15 του Μάρτη. Τον παραστέκανε δύο παλιοί Κλέφτες, στο σπίτι του πιστοί.
— Τι χαμπάρια; τους ρώτησε.
— Αύριο περνάει για την Τριπολιτσά, με γρόσια αφεντικά (χρήματα του δημοσίου) ο σπαής (εισπράχτορας) Σεϊδής Λαλιώ¬της, κι αν είναι με τη γνώμη της αφεντιάς σου, να τον βαρέσουμε και να πάρουμε τα γρόσια για το Γένος.
Ο Ζαΐμης, πιο λιγόλογος κι από τους αρχαίους Σπαρτιάτες, τους κοίταξε καλά-καλά στα μάτια, έδειξε το τάσι, πήρε, ήπιε, έ¬κανε το σταυρό του κι είπε:
— «Στην υγειά της πατρίδας…στην ευχή μου, παιδιά».
Οι Κλέφτες αυτοί ήταν ο Χονδρογιάννης κι ο Πετιώτης. Πή¬γαν και φύλαξαν στη θέση «χελωνοοττηλζά» να σκοτώσουν το Λα¬λιώτη Σεϊδή. Ο Αρναούτογλου, όταν το έμαθε τρομαγμένος γύρι¬σε στα Καλάβρυτα».
Ακόμα ο Τρικούπης γράφει πως Κλέφτες με αρχηγό το Νικό¬λαο Σουλιώτη εφόνευσαν τους γυφτοχαρατζήδες στο Αγρίδι και τρεις ταχυδρόμους που πήγαιναν γράμματα στον πασά της Τριπολιτσάς. Ο Αρναούτογλου κλείστηκε με όλους τους Τούρκους και τις οικογένειες τους σε τρεις πύργους στα Καλάβρυτα. Τότε ο Χαρα¬λάμπης μάζεψε τους Κλέφτες της περιοχής και μαζί με τους Πετμεζάδες πολιόρκησαν τους πύργους και τους πήραν. Αυτό έγινε στις 21 ή 22 του Μάρτη. Την ίδια μέρα έμπαιναν οι Έλληνες και στην Πάτρα, όπως γράφει ο Π. Πατρών Γερμανός: «βλέποντες δε οι Πατραίοι Έλληνες ότι πλέον δεν επιδέχε¬ται θεραπείαν το πράγμα, τας μεν φαμελιάς των έβγαλαν έξω της Πάτρας, έγραψαν δε εις τα Νεζερά προς το Π. Πατρών και Νικό¬λαος Λόντος, ο Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος και άλλοι τινές να προφθάσει εις βοήθειαν ότι κινδυνεύει η πόλις.,.Την δε επιούσαν…έχοντες περίπου πεντακόσιους στρατιώτες και εμβήκαν εις τας Πάτρας κι ευθύς έγινε στενότατη πολιορκία των Τούρκων εις το φρούριο…»
Τις ίδιες όμως μέρες φτάνει στη Μάνη ο Παπαφλέσσας και ε¬πισκέπτεται τον Πετρόμπεη. Με δάκρυα στα μάτια τον αγκαλιάζει και ο μπέης δακρυσμένος τού λέει: «Αδελφέ μου, είμαι δικός σου. Έχεις από με ό,τι θέλεις, ό,τι θέλει η Πατρίς». Και ύστερα ο Παπαφλέσσας αποσύρεται στο μοναστήρι του Προφήτη στην Καλαμάτα. Και αφού τα ετοίμασε όλα, σηκώθηκε η σημαία της Επανάστασης στις 22 Μαρτίου, όπως λένε οι παρακά¬τω μαρτυρίες:
Ο Φραντζής: «Εις Καλάμας υψώθη η ελληνική σημαία δια του Πέτρου Μαυρομιχάλη και λοιπών οπλαρχηγών την 22 Μαρτίου 1821».
Ο Θ. Κολοκοτρώνης: «Το κίνημα μας έγινεν εις τας 22 Μαρ¬τίου εις την Καλαμάταν. Εις τας 23 επιάσαμεν τους Τούρκους…»
Πηγές:
1. I. Ζαμπέλιου: «Τά Λευκαδικά έπί της Ελληνικής Επαναστάσεως» πε¬ριοδικό «Αρμονία» τ. Γ 1902.
Φωτιάδη: «Ιστορία…» τόμ. 2 σελ. 38.
Θ. Κολοκοτρώνη: «Απομνημονεύματα – Τερτσέτη Άπαντα», τόμ. Α’ σελ. 98.
Σ. Τρικούπη: «Ιστορία…» τόμ. Α’σελ. 47.
Π. Πατρών: «Απομνημονεύματα», Γ.
Περιοδικό: «Ιστορία» Απρίλιος 1971.
Από το βιβλίο: «Στα δοξασμένα χρόνια», των: Κώστα Δ. Παπαδημητρίου, Γιάννη Σμυρνιωτάκη. Αθήνα, Νοέμβριος 1985.
