Η κοίμησις του δούλου του Θεού Στεφάνου
Από την διήγηση του προαναφερθέντος Πρόβου1 και άλλων θεοσεβών ανδρών γνώρισα αυτά, τα οποία φρόντισα να διηγηθώ στους ακροατές μου για τον ευσεβή πατέρα Στέφανο2 στις ομιλίες του Ευαγγελίου.3 Υπήρξε άνθρωπος, όπως μαρτυρούν ο Πρόβος και πολλοί άλλοι, που δεν είχε στην ιδιοκτησία του τίποτα στον κόσμο αυτό, τίποτε δεν ζητούσε, μόνον την δια Θεόν πτωχεία αγαπούσε, στις αναποδιές πάντα επιστράτευε την υπομονή, απέφευγε τις συναντήσεις των κοσμικών, ποθούσε να σχολάζει πάντα στην προσευχή. Γι’ αυτόν θα αναφέρω ένα μόνο δείγμα της αρετής του, ούτως ώστε από αυτό το ένα να είναι δυνατόν να εννοηθούν τα πολλά του.
Κάποια μέρα που είχε κόψει και κουβαλήσει στο αλώνι τον θερισμό, που με τα ίδια του τα χέρια είχε σπείρει και δεν είχε τίποτε άλλο μαζί με τους μαθητές του για εφοδιασμό ολόκληρης της χρονιάς, κάποιος άνθρωπος διεστραμμένος προθέσεως, κεντρισμένος από τις παρορμήσεις του αρχαίου εχθρού, έβαλε φωτιά στον θερισμό αυτόν, έτσι όπως ήταν στο αλώνι, και τον έκαψε. Το αντιλήφθηκε αυτό ένας άλλος κι έτρεξε και το ανήγγειλε στον δούλο του Θεού. Αφού το γνωστοποίησε αυτό, πρόσθεσε επίσης: «Αλοίμονο, αλοίμονο, πάτερ Στέφανε, τι ήταν αυτό που σε βρήκε». Εκείνος αμέσως με πρόσωπο και νου ειρηνικό του απάντησε: «Αλοίμονο τι ήταν αυτό που βρήκε αυτόν που το έκανε. Εμένα τι με βρήκε;».
Με αυτά του τα λόγια δεικνύεται, σε ποια κορυφή αρετής βρισκόταν, αυτός που δέχθηκε με τόσο αμέριμνο λογισμό την απώλεια των μοναδικών πόρων ζωής που είχε στον κόσμο αυτόν, και λυπόταν περισσότερο για αυτόν που είχε διαπράξει την αμαρτία, παρά για τον εαυτό του που υφίστατο τη ζημία από το αμάρτημα εκείνου, και δεν υπολόγιζε τι έχανε ο ίδιος εξωτερικά, αλλά πόσο έχανε εσωτερικά ο ένοχος του πταίσματος.
Όταν έφθασε λοιπόν η ημέρα του θανάτου του και κόντευε να εξέλθει από το σώμα, συγκεντρώθηκαν πολλοί για να παραθέσουν τις δικές τους ψυχές σε μια τόσο αγία ψυχή που έφευγε από αυτόν τον κόσμο. Και ενώ όλοι αυτοί που συγκεντρώθηκαν στεκόντουσαν δίπλα στο κρεββάτι εκείνου, άλλοι είδαν αγγέλους να μπαίνουν μέσα, αλλά δεν μπόρεσαν με κανέναν τρόπο να πουν τίποτα, άλλοι δεν είδαν απολύτως τίποτα˙ όμως όλους τους παρευρισκόμενους τους κτύπησε τέτοιος σφοδρότατος φόβος, που κανένας δεν μπόρεσε να σταθεί εκεί, την ώρα που έβγαινε εκείνη αγία ψυχή. Και αυτοί που είχαν δει, και αυτοί που δεν είχαν δει απολύτως τίποτα, όλοι κτυπημένοι από ίδιο φόβο και τρομοκρατημένοι έφυγαν, για να δοθεί εμφανώς να γίνει κατανοητό, ποια Δύναμις ήταν εκείνη που υποδεχόταν την εξερχόμενη ψυχή του ανθρώπου, του οποίου την έξοδο κανείς θνητός δεν μπόρεσε να αντέξει.
Θαύματα μετά θάνατον.
Ότι μερικές φορές η αξία της ψυχής δεν δεικνύεται στην ίδια την έξοδό της, και μόνο αργότερα εκδηλώνεται.
Όμως πάνω στο ίδιο θέμα πρέπει να ξέρουμε πως μερικές φορές η αξία της ψυχής δεν δεικνύεται στην ίδια την έξοδό της, αλλά εκδηλώνεται μετά θάνατον με μεγαλύτερη ενέργεια. Έτσι και οι άγιοι μάρτυρες υπέστησαν πολλές ωμότητες από τους απίστους, και ωστόσο, όπως έχουμε πει,4 στα νεκρά οστά τους καθημερινά με σημεία και θαύματα λαμπρύνονται.
Δύο μοναχοί του αββά Βαλεντίωνος.
Ο ευσεβούς ζωής Βαλεντίων, ο οποίος στη συνέχεια, όπως γνωρίζεις, εδώ στην πόλη μας Ρώμη προέστη και της δικής μου μονής, προηγουμένως διηύθυνε το δικό του μοναστήρι στην επαρχία της Βαλερίας.5 Όταν ήρθαν σε αυτό εξαγριωμένοι οι Λογγοβάρδοι, όπως έμαθα από δική του διήγηση, κρέμασαν δύο μοναχούς του στα κλαδιά ενός δέντρου.6 Αυτοί, όπως ήταν κρεμασμένοι, πέθαναν την ίδια μέρα. Όμως σαν βράδιασε, τα πνεύματα και των δύο άρχισαν να ψάλλουν με λαμπρές και διαυγείς φωνές, έτσι ώστε και αυτοί ακόμα οι ίδιοι που τους είχαν σκοτώσει, ακούγοντας τις φωνές των ψαλλόντων, έμειναν υπερβολικά κατάπληκτοι και έντρομοι.
Τις φωνές αυτές τις άκουσαν επίσης και όλοι οι αιχμάλωτοι που βρισκόντουσαν εκεί, και αργότερα έδωσαν μαρτυρία για αυτή την ψαλμωδία τους. Ο Παντοδύναμος Θεός θέλησε αυτές οι φωνές πνευμάτων να αγγίξουν αυτιά σωμάτων, ακριβώς για να αντιληφθούν όσοι ζουν μέσα στη σάρκα πως, αν υπηρετήσουν με ζήλο τον Θεό, μετά τον θάνατο της σάρκας πιο αληθινά ζουν.
Η τελείωσις του αββά Σωρανού.
Από μαρτυρίες επίσης κάποιων θεοσεβών ανθρώπων, όταν ακόμη βρισκόμουν στο μοναστήρι, πληροφορήθηκα πως τώρα στον καιρό των Λογγοβάρδων7 κάπου στην περιοχή, που ονομάζεται Σώρα,8 υπήρξε ένας ευσεβούς ζωής πατήρ μοναστηριού ονόματι Σωρανός.9 Εκεί κατέφθαναν δραπέτες αιχμάλωτοι για να ξεφύγουν τις λεηλασίες των Λογγοβάρδων, και αυτός τους μοίρασε όλα, όσα φαίνονταν να έχει στο μοναστήρι. Αφού σκόρπισε σε ελεημοσύνες όλα τα ρούχα τα δικά του και των αδελφών και τα αποθέματα στο κελλάρι, χρησιμοποίησε και ό,τι μπόρεσε να βρει στον κήπο.
Σαν ξοδεύθηκαν πια όλα τα πράγματα, ήλθαν ξαφνικά Λογγοβάρδοι σε αυτόν τον έπιασαν και άρχισαν να του ζητούν χρυσό. Καθώς εκείνος τους έλεγτε πως δεν έχει απολύτως τίποτα, αυτοί τον οδήγησαν σε ένα γειτονικό βουνό, στο οποίο βρισκόταν ένα δάσος τεραστίου μεγέθους. Εκεί κάποιος φυγάς αιχμάλωτος κρυβόταν στην κουφάλα ενός δένδρου. Στον τόπο αυτόν ένας Λογγοβάρδος έβγαλε το ξίφος του και σκότωσε τον προαναφερθέντα ευσεβή άνδρα. Μόλις έπεσε στη γη το σώμα του, αμέσως ολόκληρο το βουνό και το δάσος σείσθηκε, σαν να έλεγε η τρεμάμενη γη πως δεν μπορούσε να σηκώσει το βάρος της αγιότητος εκείνου.
Η τελείωσις ενός διακόνου της εκκλησίας των Μαρσών.
Ένας άλλος πάλι εξαιρετικά ευσεβούς ζωής διάκονος υπήρξε στη χώρα των Μαρσών,10 τον οποίο όταν τον βρήκαν οι Λογγοβάρδοι, τον συνέλαβαν. Ένας από αυτούς έβγαλε το ξίφος και του απέκοψε το κεφάλι.11 Αλλά μόλις έπεσε στη γη το σώμα εκείνου, αυτός που τον είχε αποκεφαλίσει επλήγη από ακάθαρτο πνεύμα, και ρίχθηκε στα πόδια εκείνου, δείχνοντας πως παραδόθηκε στον εχθρό του Θεού, γιατί σκότωσε τον φίλο του Θεού.
ΠΕΤΡΟΣ. Γιατί συμβαίνει αυτό, σε παρακαλώ, που ο Παντοδύναμος Θεός επιτρέπει τέτοιο θάνατο να έχουν αυτοί, για τους οποίους ωστόσο μετά θάνατον δεν ανέχεται να μένει κρυφό ποιας αγιότητας υπήρχαν;
ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ. Εφόσον λέγει η Γραφή ότι καθ’ οιονδήποτε τρόπον «δίκαιος εάν φθάση τελευτήσαι, η δικαιοσύνη αυτού ουκ αφαιρεθήσεται απ’ αυτού»,12 επομένως τους εκλεκτούς, οι οποίοι αναμφίβολα προς την αιώνια ζωή είναι που τείνουν, τι τους πειράζει, αν προς το παρόν πεθάνουν με σκληρό τρόπο; Και ίσως υπάρχει μερικές φορές κάποιο τυχόν πταίσμα τους, έστω ελάχιστο, το οποίο πρέπει να κλαδευτεί με αυτόν τον θάνατο.
Γι’ αυτό συμβαίνει να λαμβάνουν βέβαια εξουσία οι αποδοκιμασμένοι κατά των ζωντανών, αλλά, όταν εκείνοι πεθαίνουν, έρχεται πάνω τους πιο βαριά η ανταπόδοση για το ότι χρησιμοποίησαν με ωμότητα την εξουσία τους κατά των αγαθών ανθρώπων.13 Έτσι κι αυτός ο δήμιος, στον οποίο επετράπη να κόψει τον ευσεβή διάκονο ενόσω ζούσε, δεν του επετράπη να χαίρεται μετά τον θάνατο εκείνου. Πράγμα το οποίο μαρτυρούν και οι ιεροί λόγοι:
Υποσημειώσεις.
1. Βλ. 13, 1 και σημ. 1, κεφ. 18
2. Stephanus, αναγράφεται στο Ρωμαϊκό μαρτυρολόγιο στις 13 Φεβρουαρίου.
3. Στην Ομιλία 35, όπου αναφέρεται επίσης πως ο Στέφανος ήταν ηγούμενος μονής στο Ρεάτε, όπου άλλωστε ήταν επίσκοπος θείος του Πρόβου. Χρονολογείται επίσης σχετικά πρόσφατα, γιατί αναφέρει πως ζουν ακόμα πολλοί που τον γνώρισαν.
4. Βλ. 6, 1-2.
5. Για αυτόν βλ. Ι, 4, 20 και ΙΙΙ, 22, 1. Προφανώς ήλθε πρόσφυγας στη Ρώμη λόγω της εισβολής των Λογγοβάρδων, όπως είδαμε στο 3ο βιβλίο την Γρηγορία (14, 1),τον Βονιφάτιο (29, 1) τον Ελευθέριο (33, 1) κλπ.
6. Αναγράφονται και αυτοί στο Ρωμαϊκό εορτολόγιο στις 14 Μαρτίου. Πρβλ. ανάλογα περιστατικά στην ίδια περιοχή στο Ι, 4, 21.
7. Δηλ. όπως έχουμε ξαναπεί, τα χρόνια μετά το 568
8. Sura, αρχαία πόλις του Λατίου στην χώρα των Ουόλσκων, στη δεξιά όχθη του Λείριος ποταμού. Ανήκει την Καμπανία, αλλά είναι κοντά στην Βαλερία.
9. Suranus, αρχαίος πολεμικός λαός στα ορεινά της Κεντρικής Ιταλίας στα Α και Ν της λίμνης Φουκίνης, χώρα που ανήκει κυρίως στη Βαλερία. Πρωτεύουσα είχαν το Μαρρούβιο. Σήμερα κοντά στην περιοχή αξιόλογη πόλη είναι η Πισκίνα.
10. Αναγράφεται και αυτός στο Ρωμαϊκό εορτολόγιο στις 14 Μαρτίου.
11. Παράξενο χωρίο, ανάμιξις των χωρίων Σοφ. Σολομ. 4, 7 και Ιεζεκ. 18, 20
12. Πρβλ. και Ιώβ, κεφ. 24
Από το βιβλίο: Βίοι αγνώστων Ασκητών: Αγίου Γρηγορίου, Πάπα Ρώμης, του επικαλουμένου Διαλόγου. Εισαγωγή-μετάφραση-σημειώσεις υπό Ιωάννου Ιερομ.
Εκδότης, Ιερά Σκήτη Αγίας Αννης – Αγιον Ορος. Ιούνιος 2020.
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.
