… ΠΕΤΡΟΣ. Πάνω στο θέμα αυτό μου φαίνεται πως ικανοποιήθηκα όσο χρειαζόταν. Αλλά, σε παρακαλώ, πώς ερμηνεύεται το ότι ορισμένων τα οικήματα τα άγγιζε το νέφος της δυσωδίας, ενώ ορισμένων δεν μπορούσε να τα αγγίξει; Και πως ερμηνεύεται το ότι είδε γέφυρα, και πως ότι είδε ποταμό;1
ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Από τις εικόνες των πραγμάτων, Πέτρε, μας δίνεται να αναλογισθούμε τις αξίες της πνευματικής ζωής. Έτσι είδε από γέφυρα τους δικαίους να περνούν σε τερπνούς τόπους, γιατί είναι πολύ «στενή η οδός, η απάγουσα εις την ζωήν»,2 και βρωμερό ποταμό να τρέχει, γιατί εδώ κάτω η σαπίλα των παθών της σάρκας καθημερινά κατρακυλά προς την άββυσο.
Και ορισμένων τα οικήματα τα άγγιζε η ομίχλη της δυσωδίας, ενώ ορισμένων δεν μπορούσε να τα αγγίξει, γιατί υπάρχουν πολλοί που κάνουν πολλά καλά έργα, αλλά όμως θίγονται ακόμα από τα πάθη της σάρκας με ηδονικούς λογισμούς. Και είναι απολύτως δίκαιο να επικάθεται εκεί ομίχλη δυσωδίας πάνω σε αυτούς, που εδώ κάτω νιώθουν ακόμα ηδονή από τη σαρκική δυσωδία. Γι’ αυτό και ο μακάριος Ιώβ, βλέποντας πως αυτή η τέρψη της σάρκας έχει να κάνει με την δυσωδία, χαρακτήρισε αποφθεγματικά τον φιλήδονο και ακόλαστο, λέγοντας: «Γλυκύτης αυτού σκώληξ».3 Αντίθετα αυτοί που αποτινάσσουν από την καρδιά τους τελείως κάθε ηδυπάθεια της σάρκας, είναι αναντίρρητα επόμενο πως τα δικά τους οικήματα δεν αγγίζονται από το νέφος της δυσωδίας.
Σημειωτέον πως είδε να υπάρχουν μαζί δυσωδία και ομίχλη, γιατί αναντίρρητα η σαρκική ηδυπάθεια σκοτίζει τον νου που μολύνει, έτσι ώστε δεν βλέπει την λαμπρότητα του αληθινού φωτός, αλλά από αυτά που ευφραίνεται στα κατώτερα, από αυτά πάσχει σκοτασμό στα ανώτερα.
ΠΕΤΡΟΣ. Πρέπει τάχα να θεωρήσουμε πως μπορεί να αποδειχθεί και με επισφράγιση από τον ιερό λόγο, ότι τα πταίσματα των σαρκικών τιμωρούνται με την ποινή της δυσωδίας;
Η τιμωρία των Σοδόμων.
Μπορεί. Από την μαρτυρία του βιβλίου της Γενέσεως μάθαμε πως ο Κύριος έβρεξε πάνω στους Σοδομίτες φωτιά και θειάφι,4 ούτως ώστε και το πυρ να τους κάψει και η δυσωδία του θείο να τους πνίξει. Επειδή φλεγόντουσαν από αθέμιτη αγάπη της φθαρτής σάρκας, χάθηκαν μαζί κι από φωτιά κι από δυσωδία, ούτως ώστε με την ποινή τους αυτή να αντιληφθούν πως, με το να ηδονίζονται με την ίδια τους τη δυσωδία, παρέδωσαν τον εαυτό τους στον αιώνιο θάνατο.
ΠΕΤΡΟΣ. Πάνω στα θέματα που είχαν αμφιβολίες, ομολογώ πως δεν μου απέμεινε καμμιά απορία.
Ότι ορισμένων οι ψυχές, ευρισκόμενες ακόμη
στο σώμα, βλέπουν κάποιο μέρος από τις τιμωρίες
στον άλλο κόσμο. Ο μικρός Θεόδωρος.
Πρέπει επίσης να γνωρίζουμε πως μερικές φορές οι ψυχές, ενώ βρίσκονται ακόμα μέσα στα σώματά τους, βλέπουν κάτι τι από τις ποινές στον κόσμο των πνευμάτων, πράγμα το οποίο συνήθως συμβαίνει σε ορισμένους για τη δική τους εποικοδόμηση, ενώ σε ορισμένους για την εποικοδόμηση των ακροατών.
Υπήρξε ένα φοβερό ανήσυχο παιδί ονόματι Θεόδωρος, για τον οποίο θυμάμαι πως διηγήθηκα μπροστά στο λαό στις ομιλίες μου.5 Αυτός ακολούθησε τον αδελφό του στο μοναστήρι μου από ανάγκη περισσότερο παρά με τη δική του θέληση. Ομολογουμένως, σε αυτόν φαινόταν ενοχλητικός όποιος τυχόν του μιλούσε καθόλου για τη σωτηρία του. Τα καλά όχι μόνο να τα κάνει, αλλά ούτε να τα ακούσει δεν μπορούσε. Με όρκους, θυμό και κοροϊδίες διαβεβαίωνε πως ποτέ δεν θα δεχόταν να συμμορφωθεί με το σχήμα της ιεράς πολιτείας.
Σε αυτόν τον λοιμό,6 που πρόσφατα θέρισε μεγάλο μέρος του πληθυσμού της πόλης μας, επλήγη και αυτός στην βουβωνική χώρα και οδηγήθηκε προς τον θάνατο. Όταν έπαιρνε τις τελευταίες του αναπνοές, συγκεντρώθηκαν οι αδελφοί για να του δώσουν κάποια φύλαξη κατά την έξοδό του με τις προσευχές τους. Ήδη το σώμα του είχε μερικώς νεκρωθεί στα άκρα˙ μοναχά στο στήθος έπνεε ακόμη κάποια ζωτική θέρμη. Όλοι λοιπόν οι αδελφοί άρχισαν τόσο εντονότερα να προσεύχονται για αυτόν, όσο ήδη έβλεπαν πως από στιγμή σε στιγμή θα έφευγε.
Και ξαφνικά άρχισε να κραυγάζει μπροστά στους παρόντες αδελφούς και με μεγάλες φωνές να διακόπτει τις προσευχές τους, λέγοντας: «Φύγετε. Να, με έδωσαν σε ένα δράκοντα να με καταβροχθίσει, ο οποίος εξαιτίας της παρουσίας σας δεν μπορεί να με καταπιεί. Απομακρυνθείτε από μένα, για να μην με βασανίζει άλλο πια, αλλά να κάνει ό,τι είναι να κάνει. Αν παραδόθηκα σε αυτόν για να με καταβροχθίσει, γιατί να υφίσταμαι όλη αυτή την καθυστέρηση εξαιτίας σας;». Τότε οι αδελφοί άρχισαν να του λένε: «Τί είναι αυτά που λέγεις, αδελφέ; Σφράγισε τον εαυτό σου με το σημείο του Τιμίου Σταυρού». Εκείνος απαντούσε με μεγάλες κραυγές: «Θέλω να σφραγισθώ, μα δεν μπορώ, γιατί ο δράκων με σφίγγει μες στις φολίδες του».
Σαν το άκουσαν αυτό οι αδελφοί, γονάτισαν στη γη και άρχισαν με δάκρυα να προσεύχονται εντονότερα για την απελευθέρωσή του. Και να, ξαφνικά άρχισε ο ασθενής με μεγάλες φωνές να κραυγάζει: «Ευχαριστώ τον Θεό. Να που ο δράκοντας που με είχε παραλάβει για καταβρόχθισμα, έφυγε. Διώχθηκε από τις ευχές σας, δεν μπόρεσε να σταθεί. Τώρα πρεσβεύσατε για τις αμαρτίες μου, γιατί είμαι έτοιμος να μεταστραφώ και να εγκαταλείψω εκ βάθους την κοσμική ζωή». Ο άνθρωπος λοιπόν αυτός, ο οποίος, όπως είπαμε ήδη, είχε μερικώς νεκρωθεί στα άκρα του σώματος, διατηρήθηκε στη ζωή και μεταστράφηκε προς τον Θεό με όλη του την καρδιά. Αφού για αρκετό διάστημα μετά την αλλαγή της διανοίας του κατετρίβη από τις μάστιγες, τότε πια η ψυχή του λύθηκε από το σώμα.
Ο θάνατος του Χρυσαυρίου.
Αντίθετα, ένας Χρυσαύριος, όπως συνήθιζε να μου διηγείται ο συγγενής του Πρόβος, τον οποίο μνημόνευσα ήδη παραπάνω,7 υπήρξε άνθρωπος εξαιρετικά πλούσιος σε αυτόν τον κόσμο, αλλά τόσο γεμάτος από πάθη, όσο και από υλικά πράγματα, φουσκωμένος από περηφάνεια, υποταγμένος στις ηδονές της σάρκας του, αναμμένος από τις δάδες της πλεονεξίας στην συσσώρευση αγαθών. Αλλά όταν ο Κύριος αποφάσισε να θέσει τέρμα στα τόσα κακά, τον κτύπησε με μια σωματική ασθένεια.
Φθάνοντας στα τελευταία του, την ώρα ακριβώς που επρόκειτο πια να βγει από το σώμα, με ανοιχτά τα μάτια είδε βδελυρά και κατάμαυρα πνεύματα να παραστέκονται μπροστά του και επίμονα να τον βιάζουν για να τον αρπάξουν στα κλείθρα του άδη. Άρχισε να τρέμει, να χλωμιάζει, να ιδρώνει, και με μεγάλες φωνές να ζητά αναβολή, και τον γιο του ονόματι Μάξιμο,8 τον οποίο πρόλαβα μοναχό ως μοναχός κι εγώ, να τον φωνάζει με υπερβολικές και ανάστατες κραυγές: «Μάξιμε, τρέξε. Ποτέ δεν σου έκανα κάτι κακό. Ανάλαβέ με στην εγγύηση της προστασίας σου».
Ταραγμένος ο Μάξιμος κατέφθασε αμέσως. Με θορυβώδεις θρήνους συγκεντρώθηκε όλη η οικογένεια. Οι ίδιοι όμως δεν μπορούσαν να δουν τα πονηρά πνεύματα, των οποίων τις πιέσεις τόσο οδυνηρά εκείνος υπέμενε, αλλά έβλεπαν την παρουσία τους με την ομολογία, την χλωμάδα και τον τρόπο εκείνου που έσερναν. Από την φρίκη της βδελυρής μορφής εκείνων περιστρεφόταν πέρα – δώθε στο κρεβάτι. Ξάπλωνε στο αριστερό πλευρό: δεν μπορούσε να υποφέρει την θέα τους. Γυρνούσε προς τον τοίχο: βρισκόντουσαν εκεί.9 Κι όταν από το υπερβολικό σφίξιμο απελπίσθηκε πια πως θα μπορούσε να βρει λίγη χαλάρωση άρχισε με μεγάλες φωνές να κραυγάζει: «Ανακωχή τουλάχιστον μέχρι το πρωί. Ανακωχή τουλάχιστον μέχρι το πρωί». Αλλά ενώ φώναζε αυτά, μέσα στις ίδιες τις φωνές του αποσπάσθηκε από την κατοικία του σώματος.
Γι’ αυτόν αναντίρρητα βγαίνει το συμπέρασμα πως αυτά τα είδε για μας, όχι για τον εαυτό του, για να ωφελήσει η οπτασία του εμάς, τους οποίους η θεία υπομονή περιμένει ακόμα μακρόθυμα. Γιατί τι ωφέλησε εκείνον το ότι είδε τα βδελυρά πνεύματα πριν τον θάνατό του και ζήτησε εκκεχειρία, αφού δεν πέτυχε την αναβολή που ζήτησε;
Υποσημειώσεις.
1. Πρόκειται για τις λεπτομέρειες της οπτασίας του στρατιώτη στο 37, 8-9.
2. Ματθ. 7, 14
3. Ιώβ 24, 20 (κατά την Λατ. βουλγάτα).
4. Γενεσ’. 19, 24
5. Το περιστατικό περιγράφεται στις ομιλίες στα Ευαγγέλια 19 και 38
6. Η γνωστή επιδημία που αναφέραμε. Κατά την ομιλία 19 το περιστατικό με τον Θεόδωρο συνέβη τον μήνα Ιούλιο του 590.
7. Βλ. 13, 1, 18, 1, 20, 1. Το περιστατικό περιγράφεται και στην ομιλία 12, όπου σημειώνεται πως ο Grisaurius ήταν στη Βαλερία, όπου άλλωστε αναφέρονται και οι άλλες διηγήσεις του Πρόβου.
8. Ας προσέξει ο αναγνώστης πως Μάξιμος ονομαζόταν και ο πατέρας του Πρόβου, πράγμα που έχει σχέση με την συγγένεια μεταξύ όλων αυτών.
9. Προφανώς το κρεβάτι ήταν τοποθετημένο, ώστε ο τοίχος να είναι στο δεξιό πλευρό.
10. Η περιοχή της Μικράς Ασίας που βρίσκεται στο εσωτερικό της περιοχής που περίπου βρίσκεται απέναντι από την Κύπρο. Όπως αναφέρει αλλού ο ίδιος ο άγ. Γρηγόριος, ο Αθανάσιος ήταν ιερομόναχος της μονής του αγ. Μίλου (επισκόπου ιερομάρτυρος του θαυματουργού, που εορτάζεται στις 10 Νοεμβρίου), η οποία επονομάζεται Τάννακο, στην Λυκαονία. Κατηγορήθηκε μαζί με τους άλλους μοναχούς στην Κων/πολη ως αιρετικός. Έκανε τότε έκκληση στη Ρώμη και ο άγ. Γρηγόριος με επιστολή του τον απάλλαξε της κατηγορίας.
Από το βιβλίο: Βίοι αγνώστων Ασκητών: Αγίου Γρηγορίου, Πάπα Ρώμης, του επικαλουμένου Διαλόγου. Εισαγωγή-μετάφραση-σημειώσεις υπό Ιωάννου Ιερομ.
Εκδότης, Ιερά Σκήτη Αγίας Αννης – Αγιον Ορος. Ιούνιος 2020.
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.
Παράβαλε και:
Η οπτασία ενός στρατιώτη και το σπίτι του Δεουσδέδιτ – Αγίου Γρηγορίου του Διαλόγου.
