Ο πρεσβύτερος των Κεντουμκελλών, που του ζητήθηκε από το πνεύμα κάποιου να βοηθήσει μετά θάνατον με την ιερή Θυσία.
Ο επίσκοπος Φήλιξ, που προανέφερα,1 διαβεβαιώνει πως έμαθε το εξής από κάποιο πρεσβύτερο ευσεβούς ζωής, ο οποίος ζούσε μέχρι πριν δυο χρόνια κατοικώντας στην επαρχία2 της πόλεως Κεντουμκέλλαι,3 ως υπεύθυνος της εκκλησίας του μακαρίου Ιωάννου, η οποία βρίσκεται στον τόπο που ονομάζεται Ταυριανά.4 Αυτός ο πρεσβύτερος στον τόπο εκείνο, όπου θερμά ύδατα δημιουργούν πληθώρα ατμών, συνήθιζε να λούζεται, κάθε φορά που το απαιτούσε η ανάγκη του σώματος.
Όταν κάποια μέρα μπήκε εκεί, βρήκε έναν άγνωστο άνθρωπο έτοιμο να τον υπηρετήσει.5 Τράβηξε και έβγαλε τα υποδήματα από τα πόδια του, παρέλαβε τα ενδύματά του, του πρόσφερε πετσέτες μόλις έβγαινε από τις θέρμες, και εν ολίγοις εκτελούσε κάθε υπηρεσία με μεγάλη δουλικότητα.
Αυτό επαναλαμβανόταν συχνά, κι ο πρεσβύτερος μια ημέρα που επρόκειτο να πάει στα λουτρά σκέφθηκε από μέσα του: «Στον άνθρωπο αυτόν, που συνηθίζει να με υπηρετεί στο λουτρό τόσο πολύ αφοσιωμένα, δεν πρέπει να φανώ αχάριστος, αλλά είναι απαραίτητο να του φέρω κάτι για δώρο». Πήρε τότε μαζί του δυο στρογγυλές λειτουργιές. Όταν κατέφθασε στον τόπο βρήκε τον άνθρωπο και κατά τη συνήθεια απέλαβε την υπηρεσία του σε όλα. Μετά το λουτρό, όταν ντυμένος πια θέλησε να φύγει, προσέφερε ως ευλογία στον διακονητή του αυτό που είχε φέρει μαζί του, ζητώντας του ευπρόσδεκτα να δεχθεί αυτό που χάριν αγάπης του πρόσφερε.
Εκείνος αναστενάζοντας θλιμμένα του απάντησε: «Σε μένα τι τα δίνεις αυτά, πάτερ; Αυτός ο άρτος είναι ιερός. Εγώ δεν μπορώ να τον φάω. Εμένα που με βλέπεις, κάποτε ήμουν αφέντης αυτού του τόπου, αλλά για τα πταίσματά μου μετά θάνατον ορίσθηκα εδώ. Εάν όμως θέλεις κάτι να μου παράσχεις, πρόσφερε αυτόν τον άρτο6 στον Παντοδύναμο Θεό για μένα, για να μεσιτεύσεις για τις αμαρτίες μου. Και τότε θα πληροφορηθείς πως εισακούσθηκες, όταν θα έρθεις εδώ για λουτρό και δεν θα βρεις εμένα». Με τα λόγια αυτά έγινε άφαντος, και αυτός που φαινόταν για άνθρωπος, με το να εξαφανισθεί γνωστοποίησε πως ήταν πνεύμα.
Ο πρεσβύτερος για μια συνεχόμενη εβδομάδα βίασε τον εαυτό του με δάκρυα για αυτόν, προσέφερε καθημερινά την σωτηριώδη θυσία, κι όταν μετά επέστρεψε στο λουτρό, δεν τον βρήκε πια εκεί. Από αυτό το περιστατικό δεικνύεται πόσο ωφελεί τις ψυχές η θυσία της αγίας Αναφοράς, εφόσον και τα ίδια τα πνεύματα των νεκρών την ζητούν από τους ζωντανούς, και δείχνουν σημεία με τα οποία μηνύουν πως χάρις σε αυτήν επέτυχαν λύση των ανομημάτων.
Η ψυχή του μοναχού Ιούστου.
Αλλά δεν πρέπει να αποσιωπήσω ούτε αυτό, το οποίο θυμάμαι πως έλαβε χώρα στο μοναστήρι μου πριν από τρία χρόνια:7 Κάποιος μοναχός ονόματι Ιούστος, σπουδαγμένος την ιατρική επιστήμη, όταν ήμουν εγκατεστημένος στο μοναστήρι, συνήθιζε να με υπηρετεί με ζήλο και να ξαγρυπνά δίπλα μου στις αλλεπάλληλες ασθένειές μου.8 Αυτόν λοιπόν τον πρόλαβε αρρώστια του σώματος και τον οδήγησε στα τελευταία. Σε αυτήν του την ασθένεια τον κοιτούσε ο κατά σάρκα αδελφός του ονόματι Κοπιώζος, ο οποίος και τώρα ακόμη εδώ στην πόλη μας βγάζει τα αναγκαία της πρόσκαιρης ζωής από αυτήν την τέχνη της ιατρικής.
Αλλά ο Ιούστος, όταν αντιλήφθηκε πως είχε φθάσει πια στα τελευταία του, έκανε γνωστό στον αδελφό του Κοπιώζο πως είχε κρυμμένα τρία χρυσά νομίσματα. Αυτό φυσικά δεν μπόρεσε να κρατηθεί κρυφό από τους αδελφούς, οι οποίοι ερεύνησαν λεπτομερώς, και ξεψαχνίζοντας τα ιατρικά του σύνεργα βρήκαν αυτά τα τρία χρυσά παραχωμένα μέσα σε κάποιο φάρμακο.
Μόλις μου αναγγέλθηκε εμένα αυτό*, δεν μπόρεσα να ανεχθώ με επιείκεια ένα κακό τόσο βαρύ για έναν αδελφό που έζησε κοινά μαζί μας, γιατί μάλιστα ήταν πάντοτε κανονισμός του μοναστηριού μας, να ζουν όλοι οι αδελφοί κοινή ζωή δίχως να επιτρέπεται στον καθένα χωριστά να έχει τίποτε δικό του ιδιαίτερο. Με έπιασε τότε μεγάλη στενοχώρια και άρχισα να διαλογίζομαι, τι να κάνω για να καθαρθεί ο μελλοθάνατος και συγχρόνως τι να προνοήσω για τον παραδειγματισμό των ζωντανών αδελφών.
Κάλεσα κοντά μου λοιπόν το Πρετιώζο τον δευτεράριο9 της μονής και του είπα: «Πήγαινε, και κανείς από τους αδελφούς να μην έρθει σε επαφή με τον μελλοθάνατο, και να μην δεχθεί λόγο παρηγοριάς από κανενός τους απολύτως το στόμα. Αλλά όταν φθάνοντας στον θάνατο θα αναζητήσει τους αδελφούς, να του πει ο σαρκικός αδελφός του πως όλοι οι αδελφοί τον αποστράφηκαν για τα χρυσά που κρυφά κατείχε, ούτως ώστε και την ώρα του θανάτου για το πταίσμα του κάποια πικρία να σουβλίσει την ψυχή του και να καθαρθεί από το αμάρτημα που διέπραξε. Κι όταν θα έχει πεθάνει, το σώμα του να μην τοποθετηθεί μαζί με τα σώματα των αδελφών. Αλλά ανοίξτε όσο γίνεται ένα χαντάκι στην κοπρία, ρίξε μέσα σε αυτό το σώμα του, κι εκεί από πάνω του πετάξτε τα τρία χρυσά που άφησε, φωνάζοντας όλοι μαζί: ¨ Το αργύριόν σου συν σοι είη εις απώλειαν10, και τότε πια σκεπάστε τον με το χώμα».
Με αυτά θέλησα να προξενήσω διπλή ωφέλεια, μία για τον μελλοθάνατο και δεύτερη για τους ζωντανούς αδελφούς: Εκείνον η πικρία κατά τον θάνατο θα τον έκανε δεκτικό συγχωρήσεως για το πταίσμα του, τους άλλους η τέτοια καταδίκη της φιλαργυρίας θα τους εμπόδιζε να εμπλακούν σε παρόμοιο πταίσμα.
Έτσι και έγινε. Όταν δηλαδή αυτός ο μοναχός έφθασε στην ώρα του θανάτου και με αγωνία ζητούσε να παραθέσει τον εαυτό του στις ευχές των αδελφών, κανείς από τους αδελφούς δεν καταξίωσε να τον πλησιάσει και να τον μιλήσει, και ο σαρκικός αδελφός του του εξήγησε γιατί τον αποστράφηκαν όλοι. Αυτός αμέσως αναστέναξε βαθιά για το σφάλμα του, και μέσα σε αυτήν την λύπη βγήκε από το σώμα. Στη συνέχεια θάφτηκε έτσι όπως είχα πει. Αλλά όλοι οι αδελφοί αναστατωμένοι από αυτήν την εις βάρος του απόφαση, άρχισαν ένας- ένας να βγάζουν και να φέρνουν στη μέση όλα τα πιο έσχατα και ευτελή και αυτά που πάντοτε επιτρεπόταν από τον κανονισμό να έχουν, καθώς έτρεμαν από φόβο μήπως υπάρχει σε αυτούς τίποτε που μπορούσε να αποτελέσει αφορμή ελέγχου.
Αφού κύλισαν τριάντα μέρες μετά τον θάνατό του, άρχισε η ψυχή μου να συμπάσχει με τον αδελφό και με μεγάλο πόνο να σκέφτεται τις τιμωρίες του, και να αναζητεί αν υπήρχε κάποιο λυτρωτικό γιατρικό για αυτόν. Τότε λυπημένος φώναξα κοντά μου τον Πρετιώζο τον δευτεράριο της μονής και του είπα: «Αρκετός χρόνος είναι που βασανίζεται στο πυρ εκείνος ο κεκοιμημένος αδελφός. Οφείλουμε να ξεπληρώσουμε το χρέος της αγάπης για αυτόν και όσο μπορούμε να τον βοηθήσουμε να γλιτώσει. Πήγαινε λοιπόν και από τη σημερινή μέρα για τριάντα συνεχείς ημέρες φρόντισε με ζήλο να προσφέρεις θυσία για αυτόν, έτσι που να μην προσπερασθεί καμμία απολύτως ημέρα που να μην προσκομισθεί υπέρ της λυτρώσεώς του η σωτηριώδης Θυσία».11 Αυτός αμέσως αποχώρησε και υπάκουσε.
Κι ενώ εμείς είχαμε άλλες μέριμνες και δεν μετρούσαμε τις ημέρες που κυλούσαν, αυτός ο κεκοιμημένος αδελφός μια νύχτα εμφανίσθηκε σε οπτασία στον κατά σάρκα αδελφό του Κοπιώζο. Εκείνος μόλις τον είδε, τον ρώτησε: «Τι γίνεται, αδελφέ; Πώς είσαι;» Αυτός του απάντησε: «Μέχρι τώρα ήμουν άσχημα, όμως τώρα πια είμαι καλά, γιατί σήμερα απέλαβα πάλι το δικαίωμα κοινωνίας».12
Ο Κοπιώζος πήγε γρήγορα στο μοναστήρι και το ανήγγειλε στους αδελφούς. Οι αδελφοί υπολόγισαν προσεκτικά τις ημέρες, και εκείνη ημέρα ήταν αυτή, κατά την οποία είχε συμπληρωθεί η τριακοστή αγία Αναφορά υπέρ αυτού. Ο Κοπιώζος αγνοούσε τι έκαναν για εκείνον οι αδελφοί, και οι αδελφοί αγνοούσαν τι είχε δει για τον ίδιο ο Κοπιώζος. Έτσι, καθώς μία και την αυτή φορά έμαθε εκείνος τι είχαν κάνει αυτοί και έμαθαν αυτοί τι είχε δει εκείνος και βρέθηκαν σύμφωνες η όραση με την θυσία, έγινε ξεκάθαρα σαφές, πως ο κεκοιμημένος αδελφός ξέφυγε την κόλαση δια της σωτηριώδους Θυσίας.
ΠΕΤΡΟΣ. Θαυμαστά πολύ είναι αυτά που ακούω και όχι μετρίως ευφρόσυνα.
Υποσημειώσεις.
1. Στο 53, 1 και προηγουμένως στο 27, 6
2. Diocesis = «διοίκησις», περιοχή αρμοδιότητας μιας επισκοπής.
3. Για την πόλη αυτή βλέπε 28, 1 και σημ. Είναι παραλιακή και κοντινή με το Πόρτο, όπου βρίσκεται ο Φήλιξ που τα διηγείται.
4. Tauriana ή Aquae Tauri (ύδατα Ταύρου), τοποθεσία 3 Μίλια (4,5 χιλ. προς τα ΒΑ των Κεντουμκελλών, με περίφημες ιαματικές θέρμες. Όπως φαίνεται είχε και ναό του αγ. Ιωάννου του Προδρόμου για να εκκλησιάζονται οι λουόμενοι και οι λοιποί της περιοχής.
5. Βλέπε όσα εξηγήσαμε στην σημείωση το 42, 3
6. Λέγει άρτο και όχι άρτους, γιατί προφανώς ήταν ζυγιά (= ζεύγος), οπότε και οι δύο άρτοι χρησιμοποιούνται για μία λειτουργία, όπως γίνεται και σήμερα ακόμα στο άγιον Όρος.
7. Δηλ. το 590 – 591.
8. Για την φιλασθένεια του αγίου βλ. ΙΙΙ, 33, 7 και σημ.
*Ο άγ. Γρηγόριος δεν έμενε πια στο μοναστήρι, αλλά όπως είπαμε, είχε την πνευματική επίβλεψη. Το επεισόδιο αυτό το διηγείται, σχετικά παραλλαγμένο, και ο Ιωάννης Μόσχος στο κεφ. 192 του Λειμωναρίου, ως διήγηση σχετική με τον αγ. Γρηγόριο, που του μετέφερε από την Ρώμη ο πρεσβύτερος Πέτρος.
9. βλ. Ι, 2, 1, και σημ. Ο Πρετιώζος επομένως δεν είναι ηγούμενος. Ποιος είναι τότε; Μερικοί πιστεύουν πως είναι ο ίδιος ο αγ. Γρηγόριος , αλλά αυτό δεν συμπεραίνεται από πουθενά αλλού. Η σωστότερη υπόθεση μάλλον είναι πως υπήρξε ένα μεταβατικό διάστημα μετά τον θάνατο του Μαξιμιανού και πριν αναλάβει ο Πέτρος.
10. Πράξ. 8, 20, όπου το λέγει ο Πέτρος στον μάγο Σίμωνα.
11. Η πρακτική αυτή ισοδυναμεί με τα δικά μας σαρανταλείτουργα. Στα μέρη εκείνα άλλοτε έβαζαν όριο τις τρεις και τις τριάντα μέρες (σύμφωνα με το ότι οι Ισραηλίτες έκλαυσαν τον Μωυσή επί 30 μέρες, βλ. Δευτερ. 34, 8). Και άλλοτε τις επτά (βλ. στο ίδιο κεφ. παράγραφο 7) και τις σαράντα. Ο άγ. Γρηγόριος διέδωσε το πρώτο είδος, που βλέπουμε και εδώ, που έμεινε για πολλούς αιώνες καθιερωμένο στις περιοχές αυτές (βλ. και 14, 4 και 18, 1).
12.Η ποινή που είχε επιβάλει ο άγ. Γρηγόριος στην πραγματικότητα δεν ήταν άλλη από αυτήν της «ακοινωνησίας», που αναφέραμε στο ΙΙ, 23. Από αυτόν τον κάποιου είδους αφορισμό λέγει ο αδελφός ότι λύθηκε.
Από το βιβλίο: Βίοι αγνώστων Ασκητών: Αγίου Γρηγορίου, Πάπα Ρώμης, του επικαλουμένου Διαλόγου. Εισαγωγή-μετάφραση-σημειώσεις υπό Ιωάννου Ιερομ.
Εκδότης, Ιερά Σκήτη Αγίας Αννης – Αγιον Ορος. Ιούνιος 2020.
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.
