Ότι στον πρώτο κόσμο, που δημιουργήθηκε στην αρχή, προστέθηκαν στη συνέχεια άλλοι δύο κόσμοι, από τους οποίους ο τελευταίος είναι προτύπωση για εκείνα που επρόκειτο να γίνουν μετά απ’ αυτά, αποτελώντας κάποιον ενδιάμεσο κόσμο, ανάμεσα στους αρχαίους καιρούς και τους ύστερους˙ και για ποιο πράγμα η γη της επαγγελίας ήταν προεικόνιση και για ποιό η κιβωτός˙ για ποιό ο νόμος, για ποιό η στάμνα, για ποιό ο Μωυσής˙ για ποιά πράγματα παρουσίαζαν προεικονίσεις αυτά που έγιναν μέσα στον παράδεισο και αυτά που έγιναν στον ίδιο τον Αδάμ, και τα λοιπά.
… Ο λαός λοιπόν αυτής, που προήλθε από τους απογόνους του Αβραάμ, δηλαδή η μερίδα που έλαβε ο Θεός από την πλευρά του Αδάμ, έγινε από τον Θεό σαν κάποιος άλλος νέος και τρίτος κόσμος, παρουσιάζοντας την εικόνα εκείνου του πρώτου κόσμου και παραδείσου, αλλά και του ίδιου του δευτέρου κόσμου, που ήταν δηλαδή μέσα στην κιβωτό˙ και δεν έγινε μόνο αυτό, αλλά έγινε και το σύμβολο εκείνων που επρόκειτο να γίνουν μετά απ’ αυτά, με το να είναι ένας ενδιάμεσος κόσμος και να υποδηλώνει, από τη μία, τα αρχαία γεγονότα στα μεταγενέστερα, να φανερώνει, από την άλλη, ότι τα αρχαία γεγονότα συνδέονται με τα μεταγενέστερα. Διότι είχε αντί για εκείνον τον παράδεισο άλλον δεύτερο παράδεισο, τη γη της επαγγελίας˙ είχε αντί για την Θεοτόκο την κιβωτό, προμηνύοντας μ’ αυτά σ’ εμάς και αναπαριστώντας την επιστροφή και την κληρονομία που επρόκειτο να γίνει για τους αγίους σ’ εκείνο τον παράδεισο μέσα στην ανανέωση του Αγίου Πνεύματος˙ είχε το νόμο, όπως οι προπάτορες την εντολή˙ φανέρωνε μάλιστα με τη δουλεία του νόμου την ελευθερία που ξεπερνούσε το νόμο, η οποία επρόκειτο να δοθεί μέσα σε πνευματικό νόμο. Αντί για το δέντρο της ζωής1, που ήταν στο μέσο του παραδείσου, από το οποίο δεν αφέθηκαν να φάνε εκείνοι, είχε τη στάμνα το μάννα2 σαν εικόνα που παρουσίαζε και φανέρωνε τη στάμνα που επρόκειτο να έχει μέσα της τον Χριστό. Αντί για τον Χριστό είχε το μάννα˙ διότι ο ίδιος είναι ο άρτος που κατέβηκε από τον ουρανό και δίνει την αιώνια ζωή στον κόσμο3˙ γι’ αυτό δηλαδή και το μάννα ήταν από τους ουρανούς, «διότι ο άνθρωπος έφαγε, λέει, άρτο αγγέλων».4 Και για να συνοψίσω το λόγο μου, αφού τον έκανε νέο παράδεισο, έβαλε μέσα σ’ αυτόν πολλά πολυτιμότερα και ανώτερα από εκείνον τον παράδεισο, όσο άλλωστε και ο παράδεισος αυτός ήταν σύμβολο για μεγαλύτερες υποσχέσεις και πράγματα.
Και μάλιστα έβαλε μέσα σ’ αυτό τον παράδεισο τον Μωυσή, όπως ακριβώς εκεί έβαλε τον Αδάμ˙ και του μιλούσε ο Θεός όπως στον Αδάμ, και ο Μωυσής, ελπίδα υπόσχεσης, ότι δηλαδή θα έρθει εκεί σωματικά ο μονογενής Υιός του Θεού και Θεός. Εκείνος ο παράδεισος είχε το δέντρο της ζωής, αλλά δεν είχε εκείνη την ίδια τη ζωή˙ αυτός ο παράδεισος όμως απέκτησε τη χάρη του Πνεύματος φανερότερη από το δέντρο της ζωής με τους προφήτες που διακήρυτταν ότι θα δοθεί η τέλεια και αληθινή ζωή με τον Χριστό. Εκείνος ο παράδεισος είχε άκοπη και αμέριμνη ζωή, δέντρα και καρπούς κατάλληλους για τροφή˙ είχε και αυτός ο παράδεισος το μάννα από τον ουρανό τροφή απαράσκευη, όπως ειπώθηκε6˙ και έπιναν από βράχο, που ακολουθούσε,7 νερό, που ήταν γλυκύτερο από μέλι˙ αλλά όμως και τα ενδύματά τους και τα υποδήματά τους δεν πάλιωναν ούτε φθείρονταν,8 αλλά μεγάλωναν και αυτά μαζί με τα σώματά τους και δεν υπήρχε άρρωστος στις φυλές τους.9 Εκείνοι που ήταν στο πρώτο παράδεισο είχαν την απειλή του θανάτου και της κατάρας για την παράβαση της εντολής˙ αυτοί που ήταν σ’ αυτό τον παράδεισο είχαν την ελπίδα της άφεσης των αμαρτιών και την ευλογία της αιώνιας ζωής, αν κάποιος απ’ αυτούς και θα κάνει δυνατό αυτό που είναι αδύνατο σ’ εκείνους, όχι για την καταδίκη τους, επειδή δεν φύλαξαν το νόμο του Θεού, αλλά για τη σωτηρία τους, επειδή πίστεψαν. Ο πρώτος παράδεισος είχε τη φλογίνη ρομφαία, που φύλαγε την είσοδο του δέντρου της ζωής και εμπόδιζε τον Αδάμ και τους απογόνους του απ’ αυτό το δέντρο˙ ο δεύτερος παράδεισος είχε τον αρχιστράτηγο Μιχαήλ, που προστάτευε και φύλαγε καλύτερα αυτούς που ήταν μέσα σ’ αυτόν, αλλά δεν άφηνε να εισέλθουν σ’ αυτόν τα διασκορπισμένα έθνη. Ο Θεός οικονόμησε εκεί από πριν, ώστε με την πλευρά του Αδάμ να γίνει η ανάπλαση του Αδάμ˙ και γι’ αυτό τότε από τον άνδρα χωρίς συνεύρεση έγινε η γυναίκα, ώστε να ληφθεί πάλι από τη γυναίκα η πλευρά του Αδάμ, και να γεννηθεί χωρίς ροή σπέρματος και χωρίς συνεύρεση άνδρας ο Χριστός, και μ’ αυτόν να ανακαινισθεί ο Αδάμ˙ σ’ αυτό τον παράδεισο ο Θεός υποσχέθηκε στον Αβραάμ από πριν ότι θα βάλει με το σπέρμα του10 όλα τα έθνη, που διώχθηκαν έξω, και θα τους κάνει μία ποίμνη.11
Επειδή λοιπόν αυτοί, που βρίσκονται μέσα σ’ αυτά τα αγαθά και πριν να εισέλθουν στη γη της επαγγελίας και μετά την είσοδό τους σ’ αυτή, παρέβησαν και οι ίδιοι την εντολή του Θεού, που έλεγε: «Άκου Ισραήλ˙ ο Κύριος ο Θεός σου είναι ένας Κύριος, και γι’ αυτό δεν θα προσκυνήσεις ξένο θεό»12 , και θυσίασαν τους γιους τους και τις θυγατέρες τους στα διαμόνια,13 και έτρωγαν και έπιναν το κρασί από τις σπονδές που έκαναν,14 και προσκύνησαν όσα κατασκεύασαν με τα δάκτυλά τους,15 και φόνευσαν τους αγίους και λιθοβόλησαν τους προφήτες,16 και μετατράπηκαν σε στρεβλό τόξο που αστοχεί,17 και παρόργισαν για τους ξένους θεούς και για τις βδελυρές θυσίες τους18 τον Θεό, που τους έθρεψε στην έρημο, και τον λησμόνησαν,19 τί λοιπόν έκανε ο Κύριος που τους διάλεξε από όλα τα έθνη; Μήπως οργίσθηκε και τους εγκατέλειψε; Με κανέναν τρόπο, αλλά έστειλε τον Υιό του20 να εξαλείψει τις αμαρτίες τους, επειδή έφθασαν να ομοιωθούν και αυτοί με τα έθνη, όπως έχει γραφεί: «Και αναμίχθηκαν με τα έθνη και έμαθαν να κάνουν τα έργα τους»,21 και ενώ τους περιέβαλε με τιμή, αυτοί δεν το εκτίμησαν. Λοιπόν θυμήσου την κιβωτό, τους γιους τους Νώε και τα θηρία και τα ερπετά που εισήλθαν τότε σ’ αυτή, όπως είπα, εξιστορώντας όσα συνέβησαν μέσα σ’ αυτή, ότι δηλαδή ο Νώε ήταν σύμβολο του Χριστού, οι γιοι του ήταν σύμβολο του λαού της εποχής του νόμου και τα θηρία και τα ερπετά ήταν σύμβολο των εθνών.
Οι άνθρωποι λοιπόν που έζησαν στην εποχή του νόμου, που ονομάσθηκαν μερίδα του Κυρίου, δηλαδή ο κλήρος του, εξομοιώθηκαν με τα θηρία, δηλαδή με τα έθνη˙ και επειδή ήθελε ο Θεός να τους επαναφέρει και να τους αποκαταστήσει πάλι στην αρχική κατάσταση, κατέβηκε στη γη και σαρκώθηκε,22 λαμβάνοντας την πλευρά του Αδάμ από τις πάναγνες σάρκες της Θεοτόκου, και έγινε άνθρωπος, με το να ομοιωθεί μ’ εμάς σε όλα εκτός από την αμαρτία.23 Γιατί έγινε αυτό; Για να τελειοποιήσει με την πίστη σ’ αυτόν και εκείνους που φύλαξαν τις εντολές στην εποχή του νόμου, αλλά και για να ενώσει με την πίστη στο υπόλοιπο σώμα όσους απ’ αυτούς παρασύρθηκαν στην ειδωλολατρία, έτσι ώστε με τον ίδιο τρόπο να βρουν σωτηρία και τα έθνη με την πίστη, σύμφωνα μ’ αυτό που ειπώθηκε από τον Παύλο: «Αν λοιπόν έγινε», λέει, «η πτώση τους πλουτισμός του κόσμου, πόσο περισσότερο θα γινόταν πλουτισμός η σωτηρία τους;»24
Αλλά θεώρηση αυτού που έχει ειπωθεί, όσο εξαρτάται από τη διατύπωσή του, κάνει να σκεφθώ καθαρά και κάτι άλλο. Αλλά προσέχετε, για να καταλάβετε καλά, τι είναι αυτό που ο θείος απόστολος λέει: «Αν η πτώση τους έγινε πλουτισμός του κόσμου, πόσο περισσότερο θα γινόταν πλουτισμός η σωτηρία τους;».
Στο ρητό του αποστόλου: «Αν λοιπόν η πτώση τους έγινε πλουτισμός του κόσμου» και τα λοιπά˙ και προσωποποίηση του καθενός από τους δύο λαούς, των εθνών δηλαδή και του Ισραήλ.
Μετά το διασκορπισμό των εθνών, όπως είπα πριν από λίγο, έχει γίνει μερίδα του Κυρίου ο Ισραήλ. Αυτός λοιπόν ο Ισραήλ, αφού έγινε μεγάλο έθνος και πολύς λαός, παρασύρθηκε στην ειδωλολατρία, όπως έκαναν τα έθνη, και πολύ λίγοι φυλάχθηκαν σαν κάποια μαγιά και μερίδα για τον Θεό. Όταν λοιπόν ήρθε ο Χριστός, αν θα πίστευαν σ’ αυτόν και θα τον προσκυνούσαν ως Θεό, επρόκειτο όλοι, δίκαιοι και άδικοι, θεοσεβείς και ειδωλολάτρες, να γίνουν ένα και συγχρόνως να σωθούν. Και αν θα γινόταν αυτό, θα έλεγαν τα έθνη στον Θεό: «Θεέ όλου του κόσμου και Δέσποτα, Κύριε των αιώνων, να, χωρίς κάποια έργα δικαιοσύνης, τους έσωσες όλους αυτούς. Τί λοιπόν; Εμείς δεν είμαστε έργα των χεριών σου και πλάσματά σου;» θα απαντούσαν όμως σ’ αυτούς οι Ιουδαίοι και θα έλεγαν αυτά που και πραγματικά έλεγαν: «Όχι, δεν είστε, αλλά μόνο εμείς είμαστε μερίδα του, μόνο εμείς είμαστε κλήρος του. Σ’ εμάς δόθηκαν οι πλάκες της διαθήκης, η περιτομή και τα άλλα, που μόνο σ’ εμάς ο Θεός υποσχέθηκε και έχει δώσει, αλλά σ’ εσάς δεν θα τα δώσει διόλου». Ενάντια σ’ αυτά πάλι θα έλεγαν τα έθνη, απαξιώνοντας να μιλήσουν στους φθονερούς Ιουδαίους: «Εμάς βέβαια, Δέσποτα και Λόγε Θεού, μας απομάκρυνες ως ανάξιους, όπως μα άξιζε, με το να μας εγκαταλείψεις αφρόντιστους ως σκληροτράχηλους και ανυπάκουους, και μας άφησες δίκαια στην πείνα της άγνοιας και στη δίψα της ανυδρίας, ώστε να μην ακούσουμε τα άγια λόγια σου. Σ’ αυτούς τους ίδιους όμως έδειξες κάθε αγάπη και κάθε φροντίδα˙ έδωσες σ’ αυτούς τους προφήτες και κριτές και διδασκάλους ως οδηγούς και εκπαιδευτές˙ έδωσες σ’ αυτούς νόμο και περιτομή˙ πραγματοποίησες και θαύματα και τερατουργίες˙ και όμως όλα αυτά τα περιφρόνησαν και σε εγκατέλειψαν, και προσκύνησαν μαζί μ’ εμάς σαν θεούς τα είδωλα˙ αλλά και τα αμαρτωλά έργα που κάναμε εμείς τα έκαναν όλα και αυτοί οι ίδιοι, και αρνήθηκαν παρόμοια μ’ εμάς εσένα τον ευεργέτη. Και τώρα μόνο για την πίστη τους σ’ εσένα τους συμπόνεσες, τους ελέησες και τους λυπήθηκες και τους συναρίθμησες με τους αγίους σου, που δεν αμάρτησαν. Δεν θα ελεήσεις λοιπόν και εμάς; Δεν θα μας λυπηθείς; Δεν θα μας δεχθείς, φιλάνθρωπε;» Και έτσι δίκαια και εύλογα θα ενώνονται οι απερίτμητοι με τους περιτμημένους, που θυσίασαν στα είδωλα, και έτσι επρόκειτο όλοι να γίνουν ένα δια μέσου του Χριστού.
Επειδή μάλιστα μαζί με τα προηγούμενα κακά που έκαναν φόνευσαν και τον ίδιο τον Χριστό και Θεό σαν κακούργο, ζήτησαν απεναντίας και απέλυσαν τον Βαραβά25 σαν ομοίωμα του Αντιχρίστου, και επειδή καταδίωξαν μετά απ’ αυτά και τους ίδιους τους αποστόλους του, ο Θεός, αφού τους εξόρισε, όπως είπαμε, από τον παράδεισο, τους διασκόρπισε σε όλα τα έθνη,26 διότι έκαναν δική τους τη ασέβεια των εθνών. Αλλά τα έθνη, που προήλθαν από την πλευρά του Αδάμ, αυτός που έλαβε την πλευρά του Αδάμ από τη γυναίκα27 και την οικοδόμησε σε άνδρα τέλειο, τα έφερε προς το μέρος του, με το να γίνει μ’ αυτή την πλευρά ο ίδιος ολόκληρος άνθρωπος,28 αυτός δηλαδή που ήταν ως προς τη φύση του Υιός και Λόγος του Θεού και που έγινε υιός του Αδάμ, σύμφωνα με τη φύση του Αδάμ. Αυτό είναι ο πλουτισμός του κόσμου.29 Και αν αυτό έγινε ο πλουτισμός του κόσμου, πόσο περισσότερο θα γινόταν, αν θα πίστευαν και εκείνοι.
Ήταν λοιπόν μερίδα από τον πρώτο διασκορπισμό30 ολόκληρος ο Ισραήλ, που ο Θεός και προγνώρισε και προόρισε˙ και όταν ήρθε, τον κάλεσε στην πίστη του. Επειδή όμως ο Ισραήλ δεν θέλησε να έρθει σ’ αυτόν, αφού πήρε από ολόκληρη τη μερίδα κάποια μικρή μερίδα, εκείνους δηλαδή που πίστεψαν σ’ αυτόν, δηλαδή τον Πρόδρομο Ιωάννη, τους αποστόλους και στη συνέχεια τους άλλους που πίστεψαν, απέρριψε το μεγαλύτερο μέρος της μερίδας, που από τη δική της πρόθεση έπεσε στην απιστία˙ και αντί γι’ αυτούς μπήκαν τα έθνη και ενώθηκαν χάρη στην πίστη τους με τη μερίδα, που εκλέχθηκε χάρη την πίστη. Και πρόσεξε από εδώ την προοδευτική πορεία του λόγου, πώς δηλαδή προχωρεί να διηγηθεί αυτά, που ανήκουν στην καινούργια και θαυμαστή μερίδα.
Υποσημειώσεις.
1. Γέν. 2,9
2. Έξ. 16, 33
3. Ιω. 6, 33
4. Ψαλ. 77, 25
5. Έξ. 19, 19
6. Έξ. 16, 14-15
7. Α’ Κορ. 10, 4
8. Πρβ. Δευτ. 8, 4 και 29, 4
9. Ψαλμ. 104, 37
10. Πρβ. Σ’ Σειρ. 44, 21 (σπέρμα Αβραάμ˙ ο Χριστός ως απόγονος του Αβραάμ).
11. Πρβ. Ιω. 10, 16
12. Δευτ. 6, 4. Ψαλμ. 80, 10
13. Ψαλμ. 105, 37
14. Δευτ. 32, 38
15. Ησ’. 2, 8
16. Ματθ. 23, 37
17. Ψαλ. 77, 57
18. Δευτ. 32, 16
19. Δευτ. 32, 18
20. Πρβ. Α’ Ιω. 4, 10
21. Ψαλμ. 105, 35
22. Πρβ. Βαρούχ 3, 38
23. Πρβ. Εβρ. 4, 15
24. Ρωμ. 11, 12
25. Ματθ. 27, 16-26
26. Πρβ. Λευϊτ. 26, 33. Δευτ. 4, 27
27. Εννοεί την Αειπάρθενο Μαρία και Θεοτόκο.
28. Πρβ. Ιω. 1, 14
29. Ρωμ. 11, 12
30. Εννοεί το διαχωρισμό του Πύργου της Βαβέλ.
Από το βιβλίο: Αγίου Συμεών του Νέου Θεολόγου – Έργα (Νεοελληνική απόδοση).
Εκδόσεις: Περιβόλι της Παναγίας. Μάιος 2017
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.
Παράβαλε και:
Λόγος ηθικός δεύτερος (Α’): «Όποιους ο Θεός προγνώρισε, αυτούς και προόρισε» – Αγίου Συμεών του νέου Θεολόγου.
Λόγος ηθικός δεύτερος (Β’): «Ο Νέος Αδάμ» – Αγίου Συμεών του νέου Θεολόγου.
Λόγος ηθικός δεύτερος (Γ’): «Η φυσική θεώρηση για τον Αδάμ και την Εύα» – Αγίου Συμεών του νέου Θεολόγου.
