17. Ας γινόμαστε μιμητές εκείνων οι οποίοι έζησαν με κατσικίσια δέρματα και προβιές κηρύττοντας τον ερχομό του Χριστού˙ και εννοούμε τον Ηλία και τον Ελισσαίο, καθώς επίσης και τον Ιεζεκιήλ, τους προφήτες και μαζί μ’ αυτούς και αυτούς που είναι αναγνωρισμένοι. Αναγνωρίστηκε πολύ ο Αβραάμ και ονομάστηκε φίλος του Θεού, αλλά λέει ατενίζοντας τη δόξα του Θεού, με ταπεινοφροσύνη˙ «εγώ είμαι χώμα και στάχτη».1 Ακόμα και για τον Ιώβ είναι γραμμένα τα εξής˙ «Ο Ιώβ ήταν δίκαιος και άψογος, ειλικρινής, ευσεβής, και έμενε μακριά από κάθε κακό».2 Ο ίδιος όμως κατηγορεί τον εαυτό του λέγοντας˙ «κανένας δεν είναι καθαρός από αμαρτία, ούτε και αν η ζωή του είναι μιας μέρας».3 Ο Μωυσής ονομάστηκε «πιστός σε όλη την οικογένειά του»,4 και με την υπηρεσία του καταδίκασε ο Θεός τους Αιγυπτίους, μέσω των πληγών και των κακώσεών τους.
Εκείνος όμως, αν και δοξάστηκε πάρα πολύ δεν καυχήθηκε, αλλά είπε στη βάτο που του εμφανίστηκε, όταν του δινόταν εντολή από τον Θεό˙ «τί είμαι εγώ που με στέλνεις; Εγώ έχω αδύνατη φωνή και είμαι βραδύγλωσσος».5 Και αλλού πάλι λέει˙ «εγώ είμαι ατμός από χύτρα».
18. Τί να πούμε όμως και για τον αναγνωρισμένο Δαβίδ, στον οποίο ο Θεός είπε, «βρήκα άνθρωπο, όπως τον θέλει η καρδιά μου, τον Δαβίδ το γιο του Ιεσσαί, τον οποίο έχρισα με λάδι αιώνιο»;6 Αλλά και εκείνος λέει στον Θεό˙ «ελέησέ με, Θεέ μου, σύμφωνα με το μεγάλο σου έλεος και με την μεγάλη ευσπλαχνία σου σβήσε εντελώς το αμάρτημά μου. Πλύνε με πάρα πολύ από την ανομία μου, και καθάρισέ με από την αμαρτία μου˙ διότι εγώ γνωρίζω την ανομία μου και η αμαρτία μου βρίσκεται πάντοτε μπροστά μου. Σε σένα μόνο αμάρτησα και έκανα μπροστά σου πονηρία, ώστε ν’ αποδεχθείς δίκαιος στα λόγια σου και να νικήσεις όταν θα σε επικρίνουν. Διότι να, η σύλληψή μου έγινε μέσα σε ανομίες, και μέσα σε αμαρτίες με κυοφόρησε η μητέρα μου. Εσύ όμως αγαπάς την αλήθεια και μου αποκάλυψες την άδηλη και απόκρυφη σοφία σου. Θα με ραντίσεις με ύσσωπο,7 και θα καθαριστώ, θα με πλύνεις και θα γίνω πιο άσπρος και από το χιόνι. Θα με κάνεις να ακούσω αγαλλίαση και ευφροσύνη και θα αισθανθούν αγαλλίαση τα ταπεινωμένα κόκκαλά μου.
Στρέψε το πρόσωπό σου μακριά από τις αμαρτίες μου και σβήσε όλες τις ανομίες μου. Κτίσε μέσα μου, Θεέ μου, καθαρή καρδιά και εγκατάστησε στο εσωτερικό μου πνεύμα, πνεύμα ευθύτητας. Να μη με απομακρύνεις από κοντά σου και να μη μου αφαιρέσεις το άγιο Πνεύμα σου. Δος μου τη χαρά της σωτηρίας σου και στήριξέ με με πνεύμα που να με κατευθύνει στο αγαθό. Θα διδάξω σε παράνομους τις εντολές σου και θα κάνω τους ασεβείς να επιστρέψουν σε σένα. Γλίτωσέ με από φόνους, Θεέ της σωτηρίας μου˙ θα δοκιμάζει χαρά η γλώσσα μου υμνώντας τη δικαιοσύνη σου. Κύριε, άνοιξε το στόμα μου και το στόμα μου θα διακηρύξει το μεγαλείο σου. Διότι, αν ήθελες θυσία, θα σου πρόσφερα˙ τα ολοκαυτώματα δεν σου αρέσουν. Θυσία αρεστή στον Θεό είναι το πνεύμα που έχει συντριβεί από τη μετάνοια˙ καρδιά συντριμμένη και ταπεινωμένη ο Θεός δεν θα την απορρίψει».8
17. Μιμηταί γενώμεθα κακείνων οίτινες εν δέρμασιν αιγείοις και μηλωταίς περιεπάτησαν κηρύσσοντες την έλευσιν του Χριστού˙ λέγομεν δε Ηλίαν και Ελισσαιέ, έτι δε και Ιεζεκιήλ, τους προφήτας, προς τούτοις και τους μεμαρτυρημένους. Εμαρτυρήθη δε μεγάλως Αβραάμ και φίλος προσηγορεύθη του Θεού, και λέγει ατενίζων εις την δόξαν του Θεού ταπεινοφρονών˙ «εγώ δε ειμί γη και σπονδός». Έτι δε και περί Ιώβ ούτω γέγραπται˙ «Ιώβ δε ην δίκαιος και άμεμπτος, αληθινός, θεοσεβής, απεχόμενος από παντός κακού». Άλλ’ αυτός εαυτού κατηγορεί λέγων˙ «ουδείς καθαρός από ρύπου, ουδ’ αν μιας ημέρας η ζωή αυτού». Μωϋσής «πιστός εν όλω τω οίκω αυτού» εκλήθη, και δια της υπηρεσίας αυτού έκρινεν ο Θεός Αίγυπτον δια των μαστίγων και των αικισμάτων αυτών. Αλλά εκείνος δοξασθείς μεγάλως ουκ εμεγαλορρημόνησεν, άλλ’ είπεν επί της βάτου χρηματισμού αυτώ διδομένου˙ «τίς ειμί εγώ, ότι με πέμπεις; Εγώ δε ειμί ισχνόφωνος και βραδύγλωσσος». Και πάλιν λέγει˙ «εγώ δε ειμί ατμίς από κύθρας»
18. Τί δε είπωμεν επί τω μεμαρτυρημένω Δαυΐδ, πριν ον είπεν ο Θεός, «εύρον άνδρα κατά την καρδίαν μου, Δαυΐδ τον του Ιεσσαί˙ εν ελέει αιωνίω έχρισα αυτόν»; Αλλά και αυτός λέγει προς τον Θεόν˙ «ελέησόν με, ο Θεός κατά το μέγα έλεός σου και κατά το πλήθος των οικτιρμών σου εξάλειψον το ανόμημά μου. Επί πλείον πλύνόν με από της ανομίας μου και από της αμαρτίας μου καθάρισόν με˙ ότι την ανομίαν μου εγώ γινώσκω και η αμαρτία μου ενώπιόν μου εστί διαπαντός. Σοι μόνω ήμαρτον και το πονηρόν ενώπιόν σου εποίησα, όπως αν δικαιωθής εν τοις λόγοις σου και νικήσης εν τω κρίνεσθαί σε. Ιδού γαρ εν ανομίαις συνελήφθην και εν αμαρτίαις εκίσσησέ με η μήτηρ μου. Ιδού γαρ αλήθειαν ηγάπησας, τα άδηλα και τα κρύφια της σοφίας σου εδήλωσάς μοι. Ραντιείς με υσσώπω και καθαρισθήσομαι, πλυνείς με και υπέρ χιόνα λευκανθήσομαι. Ακουτιείς με αγαλλίασιν και ευφροσύνην, αγαλλιάσονται οστά τεταπεινωμένα. Απόστρεψον το πρόσωπό σου από των αμαρτιών μου και πάσας τας ανομίας μου εξάλειψον.
Καρδίαν καθαράν κτίσον εν εμοί, ο Θεός, και πνεύμα ευθές εγκαίνισον εν τοις εγκάτοις μου. Μη απορρίψης με από του προσώπου σου και το Πνεύμα σου το άγιον μη αντανέλης απ’ εμού. Απόδος μοι την αγαλλίασιν του σωτηρίου σου και πνεύματι ηγεμονικώ στήριξόν με. Διδάξω ανόμους τας οδούς σου και ασεβείς επιστρέψουσιν επί σε. Ρύσαί με εξ αιμάτων, ο Θεός, ο Θεός της σωτηρίας μου, αγαλλιάσεται η γλώσσά μου την δικαιοσύνην σου. Κύριε, το στόμα μου ανοίξεις και τα χείλη μου αναγγελεί την αίνεσίν σου. Ότι, ει ηθέλησας θυσίαν, έδωκα αν, ολοκαυτώματα ουκ ευδοκήσεις. Θυσία τω Θεώ πνεύμα συντετριμμένον, καρδίαν συντετριμμένην και τεταπεινωμένην ο Θεός ουκ εξουθενώσει»
Υποσημειώσεις.
1. Γέν. 18,27
2. Ιώβ 1,2
3. Ιώβ 14, 4-5
4. Αριθμ. 12, 7
5. Έξ. 3, 11
6. Ψαλμ. 88, 21
7. Αρωματικό φυτό, ανάλογο ή ίδιο με το θυμάρι.
8. Ψαλμ. 50, 3-19
***
19. Αυτών λοιπών των τόσο πολλών και με τέτοιο τρόπο επιβεβαιωμένων η ταπείνωση και ο υποβιβασμός μέσω της υπακοής, όχι μόνο εμάς, αλλά και τις πριν από μας γενεές τις έκανε καλύτερες, και εκείνους που αποδέχθηκαν τα λόγια του με φόβο και ειλικρίνεια. Έχοντας λοιπόν συναναστραφεί με πολλές και μεγάλες και ένδοξες πράξεις, ας ξαναγυρίσουμε στον σκοπό της ειρήνης, που από την αρχή μας έχει παραδοθεί, και ας στρέψουμε τα μάτια μας στον Πατέρα και κτίστη ολόκληρου του κόσμου, και ας προσκολληθούμε στις υπέροχες και υπερβολικές του δωρεές της ειρήνης και τις ευεργεσίες. Ας το δούμε με το νου μας και ας ατενίσουμε με τα μάτια της ψυχής στο υπομονετικό θέλημα˙ ας σκεφτούμε ότι είναι μετριοπαθής σε όλη την κτίση του.
20. Οι ουρανοί, που με τη δική του κυβέρνηση κινούνται, υποτάσσονται με ειρήνη σ’ αυτόν. Η ημέρα και η νύχτα διανύουν το δρόμο που από αυτόν έχει ορισθεί, χωρίς να εμποδίζει το ένα το άλλο. Ο ήλιος και η σελήνη και τα συστήματα των άστρων, σύμφωνα με τη διαταγή του, μονιασμένα, χωρίς καμμιά παρέκκλιση, εκτελούν τις εντολές που τους έχουν δοθεί. Η γη κυοφορώντας σύμφωνα με το θέλημά του, στην κατάλληλη για το καθένα εποχή, βλαστάνει την πολυπληθή τροφή στους ανθρώπους και στα θηρία και σ’ όλα τα ζώα που υπάρχουν επάνω της, χωρίς να διχάζει ούτε να αλλοιώνει κάτι από αυτά που όρισε εκείνος. Και τα ανεξερεύνητα και απερίγραπτα βάθη των θαλασσών και των υποχθονίων, συγκρατούνται από τα ίδια προστάγματα. Και η κοίτη της άπειρης θάλασσας που συγκεντρώθηκε κατά τη δημιουργία στους ωκεανούς, δεν ξεπερνά τα όρια που της έχουν τεθεί, αλλά κάνει όπως την διέταξε. Διότι είπε˙ «μέχρι εδώ θα φτάσεις, και τα κύματά σου θα συντρίβονται μέσα σε σένα».1
Ο απέραντος για τους ανθρώπους ωκεανός και οι μετά από αυτόν κόσμοι κυβερνώνται με τις ίδιες διαταγές του Κυρίου. Οι εποχές της άνοιξης, του θέρους, του φθινοπώρου και του χειμώνα παραδίνουν ειρηνικά η μια στην άλλη. Οι κινήσεις των ανέμων στην εποχή τους εκτελούν απρόσκοπτα τη λειτουργία τους. Οι αέναες πηγές, που δημιουργήθηκαν για απόλαυση και υγεία, παρέχουν αδιάλειπτα τους μαστούς τους στους ανθρώπους για να ζήσουν, και τα ελάχιστα από τα ζώα τις συναθροίσεις τους τις κάνουν με ομόνοια και ειρήνη. Όλα αυτά ο μέγας δημιουργός και δεσπότης όλων διέταξε να υπάρχουν με ειρήνη και ομόνοια, ευεργετώντας τα πάντα, ιδιαίτερα μάλιστα εμείς που προσφύγαμε στην ευσπλαχνία του μέσω του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, στον οποίο ανήκει η δόξα και η μεγαλωσύνη στους αιώνας των αιώνων. Αμήν.
21. Προσέχετε, αγαπητοί μου, μήπως οι πολλές ευεργεσίες του αποβούν σε καταδίκη όλων μας, εάν δεν κάνουμε με ομόνοια όσα είναι καλά και αρεστά σ’ αυτόν, ζώντας όπως αξίζει σ’ αυτόν. Διότι λέει κάπου˙ «το Πνεύμα του Κυρίου είναι λυχνάρι που ερευνά τα άδυτα της κοιλιάς».2 Ας δούμε ότι βρίσκεται κοντά και δεν του διαφεύγει καμμιά από τις σκέψεις και τους συλλογισμούς που κάνουμε. Είναι λοιπόν δίκαιο να μη λιποτακτούμε από το θέλημά του. Καλύτερα να έρθουμε αντιμέτωποι με ανθρώπους άφρονες και ανόητους και υπερήφανους και με αυτούς που καυχώνται με τα αλαζονικά λόγια τους, παρά με τον Θεό. Ας ντραπούμε τον Κύριο Ιησού, του οποίου το αίμα δόθηκε για χάρη μας˙ ας σεβαστούμε τους ανωτέρους μας, ας τιμήσουμε τους πρεσβυτέρους, ας διδάξουμε τους νέους τον φόβο του Θεού, ας ασκήσουμε τις γυναίκες μας στο καλό. Ας επιδείξουν το αξιαγάπητο ήθος της αγνότητας, ας υποδείξουν την ακέραιη θέληση της πραότητάς τους. Ας κάνουν φανερή την επιείκεια της γλώσσας τους με την σιωπή τους˙
ας δίνουν την αγάπη τους όχι με προτιμήσεις, αλλά σε όλους όσους φοβούνται τον Θεό ίση με τρόπο ίσιο. Τα παιδιά μας να δέχονται την παιδεία του Χριστού. Να μαθαίνουν πόση δύναμη έχει η ταπεινοφροσύνη στον Θεό, τι μπορεί να κατορθώσει η αγνή αγάπη στον Θεό, ότι ο φόβος του είναι καλός και μεγάλος και σώζει όλους όσους συναναστρέφονται με αυτόν ευλαβικά με καθαρή σκέψη. Διότι είναι εξερευνητής των σκέψεων και των στοχασμών, του οποίου η πνοή υπάρχει μέσα μας και όταν θέλει την αφαιρεί.
20. Οι ουρανοί τη διοικήσει αυτού σαλευόμενον εν ειρήνη υποτάσσονται αυτώ˙ ημέρα τε και νυξ τον τεταγμένον υπ’ αυτού δρόμον διανύουσιν, μηδέν αλλήλοις εμποδίζονται. Ηλιός τε και σελήνη, αστέρων τε χοροί κατά την διαταγήν αυτού εν ομονοία δίχα πάσης παρεκβάσεως εξελίσσουσι τους επιτεταγμένους αυτοίς ορισμούς. Γη κυοφορούσα κατά το θέλημα αυτού τοις ιδίοις καιροίς την παμπληθή ανθρώποις τε και θηρσί και πάσι τοις ούσιν επ’΄αυτής ζώοις ανατέλλει τροφήν, μη διχοστατούσα μηδέ αλλοιούσά τι των δεδογματισμένων υπ’ αυτού. Αβύσσων τε ανεξιχνίαστα και νερτέρων ανεκδιήγητα κλίματα τοις αυτοίς συνέχεται προστάγμασιν. Το κύτος της απείρου θαλάσσης κατά την δημιουργίαν αυτού συσταθέν εις τας συναγωγάς ου παρεκβαίνει τα περιτεθειμένα αυτή κλείθρα, αλλά καθώς διέταξεν αυτή, ούτω ποιεί. Είπε γαρ˙ «έως ώδε ήξεις και τα κύματά σου εν σοι συντριβήσεται». Ωκεανός απέραντος ανθρώποις και οι μετ’ αυτόν κόσμο ταις αυταίς ταγαίς του Δεσπότου διεθύνονται.
Καιροί εαρινοί και θερινοί και μετοπωρινοί και χειμερινοί εν ειρήνη μεταπαραδιδόασιν αλλήλοις. Ανέμων σταθμοί κατά τον ίδιον καιρόν την λειτουργίαν αυτών απροσκόπως επιτελούσιν. Αέναοί τε πηγαί, προς απόλαυσιν και υγείαν δημιουργηθείσαι, δίχα ελλείψεως παρέχονται τους προς ζωής ανθρώποις μαζούς. Τα τε ελάχιστα των ζώων τας συνελεύσεις αυτών εν ομονοία και ειρήνη ποιούνται. Ταύτα πάντα ο μέγας δημιουργός και Δεσπότης των απάντων εν ειρήνη και ομονοία προσέταξεν είναι, ευεργετών τα πάντα, υπερεκπερισσώς δε ημάς τους προσπεφευγότας τοις οικτιρμοίς αυτού δια του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, ω η δόξα και η μεγαλωσύνη εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.
21. Οράτε, αγαπητοί, μη αι ευεργεσίαι αυτού πολλαί γένωνται εις κρίμα πάσιν ημίν, εάν μη αξίως αυτού πολιτευόμενοι τα καλά και ευάρεστα ενώπιον αυτού ποιώμεν μεθ’ ομονοίας. Λέγει γαρ που˙ «Πνεύμα Κυρίου λύχνος ερευνών τα ταμιεία της γαστρός». Ίδωμεν πως εγγύς εστί και ότι ουδέν λέληθεν αυτόν των εννοών ημών ουδέ των διαλογισμών ων ποιούμεθα. Δίκαιον ουν εστί μη λιποτακτείν ημάς από του θελήματος αυτού. μάλλον ανθρώποις άφροσι και ανοήτοις και επαιρομένοις και εγκαυχωμένοις εν αλαζονεία του λόγου αυτών προσκόψωμεν ή τω Θεώ. Τον Κύριον Ιησούν, ου το αίμα υπέρ ημών εδόθη, εντραπώμεν, τους προηγουμένους ημών αιδεσθώμεν, τους πρεσβυτέρους τιμήσωμεν, τους νέους παιδεύσωμεν την παιδείαν του φόβου του Θεού, τας γυναίκας ημών επί το αγαθόν διορθωσώμεθα. Το αξιαγάπητον της αγνείας ήθος ενδειξάσθωσαν˙ το επιεικές της γλώσσης αυτών δια της σιγής φανερόν ποιησάτωσαν˙ την αγάπην αυτών μη κατά προσκλίσεις, αλλά πάσι τοις φοβουμένοις τον Θεόν οσίως ίσην παρεχέτωσαν.
Τα τέκνα ημών της εν Χριστώ παιδείας μεταλαμβανέτωσαν˙ μαθέτωσαν τι ταπεινοφροσύνη παρά Θεού ισχύει, τι αγάπη αγνή παρά Θεώ δύναται, πώς φόβος αυτού καλός και μέγας και σώζων πάντας τους εν αυτώ οσίως αναστρεφομένους εν καθαρά διανοία. Ερευνητής γαρ εστίν εννοιών και ενθυμήσεων, ου η πνοή αυτού εν ημίν εστίν, και όταν θέλη ανελεί αυτήν.
Υποσημειώσεις.
1. Ιώβ 38, 11
2. Παροιμ. 20, 27
Από την συλλογή: Αποστολικοί Πατέρες, άπαντα τα έργα (3).
Κλημέντια Β’: Προς Κορινθίους Α’ – Β’, Μαρτύριον Κλήμεντος.
Εκδότης ΒΥΖΑΝΤΙΟ
Σειρά: ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΑΤΕΡΕΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ 118
Χρονολογία Έκδοσης, Δεκέμβριος 1994
Μετάφραση (Νεοελληνική απόδοση), Παπαευαγγέλου Παναγιώτης.
Επιμέλεια, ΜΕΡΕΤΑΚΗΣ Γ. ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ
Η/Υ επιμέλεια: Σοφίας Μερκούρη.
Παράβαλε και:
Εισαγωγή της πρώτης προς Κορινθίους επιστολής:
