Ένα από τα θαύματα του Κυρίου, που δείχνει την θεότητά Του, την μεγαλειότητα και την δύναμή Του, είναι η Μεταμόρφωσίς Του. Γι’ αυτήν ομιλούν οι τρεις πρώτοι Ευαγγελισταί, ο Ματθαίος, ο Μάρκος και ο Λουκάς, καθώς και ένας από τους αυτόπτες Μαθητές του Κυρίου, ο Πέτρος.
Τα όσα λέγουν, ακούονται κατά την Θεία Λειτουργία της εορτής (6 Αυγούστου) και μας μεταφέρουν στο όρος Θαβώρ, επί του οποίου κατά την παράδοσι, έλαβε χώραν το γεγονός της Μεταμορφώσεως. «Και μεθ’ ημέρας εξ παραλαμβάνει ο Ιησούς τον Πετρον και Ιάκωβον και Ιωάννην τον αδελφόν αυτού και αναφέρει αυτούς εις όρος υψηλόν κατ’ ιδίαν• και μετεμορφώθη έμπροσθεν αυτών, και έλαμψε το πρόσωπον αυτού ως ο ήλιος, τα δε ιμάτια αυτού εγένετο λευκά ως το φως. και ιδού ώφθησαν αυτοίς Μωσής και Ηλίας μετ’ Αυτού συλλαλούντες. αποκριθείς δε ο Πετρος είπε τω Ιησού: Κυριε, καλόν εστιν ημάς ώδε είναι: ει θέλεις, ποιήσωμεν ώδε τρεις σκηνάς, σοι μίαν και Μωσεί μίαν και μίαν Ηλία. έτι αυτού λαλούντος, ιδού νεφέλη φωτεινή επεσκίασεν αυτούς, και ιδού φωνή εκ της νεφέλης λέγουσα: Ούτός εστιν ο Υιός μου ο αγαπητός, εν ω ευδόκησα: Αυτού ακούετε». (Ματθ. 17,1-6).
Με τρόπον απλούν και ανεπιτήδευτον, χωρίς περιττές φράσεις, ο ιερός Ευαγγελιστής αναφέρεται εις ένα περιστατικόν της ζωής του Κυρίου, το Οποίον είδαν με τα μάτια τους τρεις Απόστολοι, ο Πέτρος, ο Ιάκωβος και ο Ιωάννης, που υπερείχαν των άλλων εις την πίστιν, την αφοσίωσιν και την αγάπην προς τον Κύριον. Όπως λέγει ένα τροπάριο της εορτής, «ο προ αιώνων υπάρχων Θεός Λόγος, ο φως ως ιμάτιον περιβαλλόμενος, μεταμορφούμενος έμπροσθεν των μαθητών Του, υπέρ τον ήλιον έλαμψε» (Στιχηρόν Αίνων). Έλαμψε το πρόσωπον του Κυρίου από την λαμπρότητα της απροσίτου θεϊκής Του δόξης, τα δε ενδύματά Του έγιναν λευκά ως το φως.
Δύο εξέχοντα πρόσωπα της Παλαιάς Διαθήκης, ο Μωϋσής και ο Ηλίας, ενεφανίσθησαν κατά την στιγμήν εκείνη της θεϊκής λαμπρότητος. Συνομιλούσαν με τον Κύριον δια τα μέλλοντα να συμβούν εις Αυτόν, δηλαδή δια τον λυτρωτικόν Του θάνατον, ο οποίος έμελλε να πραγματοποιηθή στην Ιερουσαλήμ. Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος εξηγεί διατί επελέγησαν αι δύο αυτές προσωπικότητες της Παλαιάς Διαθήκης να πλαισιώσουν τον Κύριον κατά την ώραν της Μεταμορφώσεως. Πρώτον, αντιπροσώπευαν το Νόμο και τους προφήτες. Δεύτερον, αμφότεροι είχαν απολαύσει μίας μυστικής θέας του Θεού, ο ένας εις το όρος Σινά και ο άλλος εις το όρος Καρμήλιον. Τρίτον, ο Μωϋσής αντιπροσώπευε τους νεκρούς, ενώ ο Ηλίας, που ανελήφθη εις τον ουρανό εποχούμενος επί πυρίνου άρματος, αντιπροσώπευε τους ζώντες. «Ίνα μάθωσιν, ότι και θανάτου και ζωής εξουσίαν έχει, και των άνω και των κάτω κρατεί». (Βλέπε π.χ. το Στιχηρόν του Εσπερινού της εορτής: «Συλλαλούντες δε τω Χριστώ, Μωϋσής και Ηλίας εδείκνυον, ότι ζώντων και νεκρών κυριεύει…»). Η παρουσία του Μωϋσέως
και του Ηλία κατά την Μεταμόρφωσιν υπεγράμμισεν επί πλέον την ενότητα Παλαιάς και Καινής Διαθήκης. Τον Χριστόν, που με τύπους, σύμβολα και προφητείες προανήγγειλεν η πρώτη, Τον παρουσίασε κηρύττοντα και θαυματουργούντα η δευτέρα.
Κατά την Μεταμόρφωσιν έχουμε και την εμφάνισιν της Αγίας Τριάδος. Ο Πατήρ, που ονομάζει τον Κύριον υιόν Του αγαπητόν, ο Θεάνθρωπος Κύριος, που μεταμορφώνεται και το Άγιον Πνεύμα, που λάμπει μαζί με τον Κύριο δια της φωτεινής νεφέλης.
Ερωτάται τώρα πως είδαν το θαυμαστό γεγονός της Μεταμορφώσεως οι συνοδεύσαντες τον Σωτήρα Μαθηταί. Περί αυτού μας πληροφορεί το Κοντάκιον της εορτής: «Επί του όρους μετεμορφώθης, και ως εχώρουν οι Μαθηταί σου την δόξαν σου, Χριστέ ο Θεός, έθεασαντο• ίνα όταν σε ίδωσι σταυρούμενον, το μεν πάθος νοήσωσιν εκούσιον, τω δε κόσμω κηρύξωσιν, ότι συ υπάρχεις αληθώς του Πατρός το απαύγασμα». Ο ύμνος αυτός της Εκκλησίας μας συμπληρώνει με σύντομο και επιγραμματικό τρόπο όσα οι ιεροί Ευαγγελισταί εξιστορούν δια την Μεταμόρφωσιν του Σωτήρος. Μας λέγει πρώτον, ότι οι Μαθηταί είδαν την θεϊκήν δόξαν του Κυρίου «ως εχώρουν», δηλαδή «καθώς ηδύναντο», δια να μεταχειρισθούμε την φράσιν του Απολυτίκιου της εορτής. Δεν ήτο δυνατόν οι Απόστολοι, εφ’ όσον ήσαν άνθρωποι, να δουν ολόκληρη την θεϊκήν λαμπρότητα του Κυρίου.
Δεύτερον, μανθάνομεν από το Κοντάκιον, καθώς και από άλλους ύμνους της εορτής, τον σκοπό της Μεταμορφώσεως. Ο Κύριος δηλαδή μετεμορφώθη, δια να αντιληφθούν οι Μαθηταί Του, όταν θα Τον δουν επί του σταυρού, ότι το Πάθος Του ήτο εκούσιον, με την θέλησίν Του. Έτσι γεμάτοι από πίστιν και βεβαιότητα θα διεσάλπιζον στον κόσμο τη θεότητά Του. Έπρεπε, όπως λέγει ένας ύμνος του Εσπερινού της εορτής, «να δουν τα θαυμάσια του Κυρίου, δια να μη δειλιάσουν εμπρός στα παθήματά Του», («…ίνα θεωρήσαντες τα θαυμάσια σου, μη δειλιάσωσι τα παθήματά σου», α’ Στιχηρόν Εσπερινού).
Δεν είναι άσκοπο να επαναλάβουμεν εδώ, ότι οι ύμνοι της Εκκλησίας μας συνοψίζουν τις αλήθειες της πίστεως, όπως τις ανέπτυξαν και τις διετύπωσαν οι Πατέρες της Εκκλησίας. Έτσι συμπληρώνουν την Αγία Γραφή, διότι διαφυλάσσουν με τις φράσεις των, τις ποιητικές βεβαίως, την Ιεράν μας Παράδοσιν. Τα όσα ανωτέρω ελέχθησαν, ήσαν απαραίτητα δια να εννοήσωμεν την βυζαντινή εικόνα της Μεταμορφώσεως, η οποία είναι πιστή απεικόνισις των όσων οι ιεροί Ευαγγελισταί αναφέρουν.
Περιγραφή της εικόνος
«Το όρος Θαβώρ τρικόρυφον. Επάνω στην ψηλότερη κορυφή του, εις το μέσον της εικόνος ίσταται ο Κύριος όρθιος και κατενώπιον, εντός φωτεινής δόξης όπου παριστάνεται με φωτοειδή κύκλον, μέσο στο οποίο είναι γραμμένο ροδόχρουν τετράγωνον. Τα ιμάτια αυτού είναι λευκά με ελαφρές ραβδώσεις. Δια της δεξιάς ευλογεί, και στην αριστεράν κρατεί ειλητάριον… Με όλον όπου στη Μεταμόρφωσιν εφανερώθη η Θεϊκή εξουσία Του, εν τούτοις και στην εικόνα ταύτην παρίσταται, ως πάντοτε, με ταπεινόν σχήμα.
Εκ δεξιών εικονίζεται ο προφήτης Ηλίας και εξ αριστερών ο προφήτης Μωϋσής ή και τανάπαλιν, ιστάμενοι επάνω στας δύο χαμηλότερες κορυφές, και προσκλίνοντες με σεβασμόν, ο μεν Ηλίας συνομιλών μετά του Χρίστου, ο δε Μωϋσής κρατών τας πλάκας του Νόμου.
Υποκάτωθεν αυτών, εν τω μέσω βράχων, κατάκεινται χαμαί οι τρεις μαθηταί, Πέτρος, Ιάκωβος και Ιωάννης, εις βιαίας στάσεις, ο μεν Πέτρος καλύπτων το πρόσωπον εκ του θάμβους και κράζων προς τον Χριστόν, ο δε Ιωάννης πρηνής, ο δε Ιάκωβος ανεστραμμένος και οιονεί εκσφενδονισθείς υπό υπερφυούς δυνάμεως. Επί των προσώπων αυτών είναι αποτυπωμένος ο τρόμος και η έκστασις. Ταύτα δε, κατά τα εν τω ιερώ Ευαγγελίω ιστορούμενα•«Και ακούσαντες οι μαθηταί έπεσον επί πρόσωπον αυτών και εφοβήθησαν σφόδρα» (Ματθ. ιζ’, 6), ως επίσης και κατά τα ψαλλόμενα κατά την εορτήν της Μεταμορφώσεως τροπάρια όπου λέγουν «οίτινες την ακτίνα του προσώπου σου μη φέροντες και την λαμπρότητα των χιτώνων σου επί πρόσωπον εις γην κατεβαρύνοντο», καθώς και τα ακόλουθα• «οι μαθηταί σου, Λόγε, έρριψαν εαυτούς εν τω εδάφει της γης, μη φέροντες οράν την αθέατον μορφήν».
«Σε πολλές εικόνες τήςΜεταμορφώσεως, όταν υπάρχη πολύς τοίχος δια να σκεπασθή από την τοιχογραφίαν, ζωγραφίζονται όπισθεν του βουνού, από το εν μεν μέρος ο Χριστός όπου αναβαίνει εις το όρος μαζί με τους τρεις μαθητές Του, και πάλιν από το άλλο μέρος του βουνού παριστάνονται οι ίδιοι όπου κατεβαίνουν, και ο Χριστός τους ευλογεί, λέγοντας τους να μη ειπούν σε κανένα αυτά όπου είδαν, όπως ιστορούνται στο άγιον Ευαγγέλιον…» (Φ. Κόντογλου).
Η σημασία της εικόνας δια τον πιστόν.
Όπως κάθε βυζαντινή εικόνα, έτσι και η εικόνα της Μεταμορφώσεως γίνεται αφορμή ιερών στοχασμών δια τον πιστόν, που την βλέπει και την ασπάζεται. Σ’ αυτό βοηθούν τα τροπάρια της εορτής της Μεταμορφώσεως, διότι τονίζεται σ’ αυτά, εκτός του κυρίου σκοπού του γεγονότος, που είναι το προάγγελμα της ενδόξου και σωτηρίου δια του Σταυρού αναστάσεως και ο δευτερεύων σκοπός: η δόξα των πιστών στην βασιλείαν των ουρανών. Έτσι σ’ ένα τροπάριο αναφέρεται, ότι ο Κύριος μετεμορφώθη, «δια να δηλώση ότι όσοι θα διαπρέψουν εις τας αρετάς, θα αξιωθούν της ενθέου δόξης» (γ’ Στιχηρόν Εσπερινού). Σ’ άλλα δε τροπάρια παρακαλείται ο μεταμορφωθείς Κύριος να φωτίση τις ψυχές μας με το Θαβώριον φως, του οποίου οι ακτίνες κατηύγασαν τους Αποστόλους. («Λάμψον και ημίν τοις αμαρτωλοίς το φως σου το αϊδιον»). Ο πιστός, καθώς ενατενίζει την άγια εικόνα της Μεταμορφώσεως, φέρει εις τον νουν του την γνωστήν ευχή της Εκκλησίας μας: «Χριστέ, το φως το αληθινόν, το φωτίζον και αγιάζον πάντα άνθρωπον ερχόμενον εις τον κόσμον, σημειωθήτω εφ’
ημάς το φως του προσώπου σου, ίνα εν αυτώ οψόμεθα φως το απρόσιτον και κατεύθυνον τα διαβήματα ημών προς εργασίαν των εντολών σου• πρεσβείαις της παναχράντου σου μητρός και πάντων σου των αγίων. Αμήν».
Η/Υ ΠΗΓΗ:
Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννου Προδρόμου Καρέα.
Παράβαλε και:
06 Αυγούστου, η Θεία Μεταμόρφωσις του Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού: λόγος Αγ. Γρηγορίου του Παλαμά, Υμνολογική εκλογή.
06 Αυγούστου, η Θεία Μεταμόρφωσις του Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού: τα Λειτουργικά Αναγνώσματα της εορτής.
Η Μεταμόρφωση του Χριστού – Μητροπ. Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου.
06 Αυγούστου, η Θεία Μεταμόρφωσις του Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού: λόγος Αγ. λουκά Αρχιεπισκ. Συμφερουπόλεως της Κριμαίας.
Του Οσίου Πατρός ημών Ιωάννου του Χρυσοστόμου – ομιλία ΝΣΤ. εις το κατά Ματθαίον, περι της θείας Μεταμορφώσεως.
Η Μεταμόρφωσις του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού – Ιωάννου Φουντούλη.
Λόγος εις την Μεταμόρφωσιν του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού – Γέροντος Σωφρονίου του Έσσεξ.
Λόγος εις την Θείαν Μεταμόρφωσιν του Σωτήρος Χριστού – Αρχιμ. Αθανασίου Μυτιληναίου (αρχείον ήχου, mp3).
Του Οσίου Πατρός ημών Ιωάννου του Δαμασκηνού – λόγος Α’, εις την υπερένδοξον Μεταμόρφωσιν του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού.
Αντίδωρο μ’ ένα τσαμπί σταφύλι – Βασιλείου Χάδου.
Τι αποκαλύπτει η Μεταμόρφωση του Χριστού; – Αρχιμ. Μελετίου ΑΠ. Βαδραχάνη.
