Την Ζ’ Κυριακή από του Πάσχα, η Εκκλησία μας τιμά την ιερά μνήμη των Αγίων 318 Θεοφόρων Πατέρων, των συγκροτησάντων το 325 μ.Χ. την Α’ εν Νικαία Οικουμενική Σύνοδο. Αξίζει να αφιερώσωμε λίγες γραμμές στο θέμα αυτό, προκειμένου αφ’ ενός μεν να γνωρίσουν οι πολλοί περί των γεγονότων, τα οποία έλαβαν χώρα στην ως άνω Αγία Σύνοδο, αφ’ ετέρου δε να αντλήσωμε διδάγματα και σωτήρια μηνύματα για την πορεία μας προς την θέωση.
Στις αρχές του 4ου μ.Χ. αιώνα, η Εκκλησία εταλανίσθη από την αιρετική διδασκαλία του Αρείου, ο οποίος δεν εδέχετο το ομοούσιο του Υιού με τον Πατέρα, και εδίδασκε ότι ο Υιός είναι κτίσμα του Πατρός. Την αιρετική αυτή διδασκαλία επολέμησε κατ’ αρχάς ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας Αλέξανδρος, ο οποίος είχε κοντά του τον Διάκονο τότε, και μετέπειτα Πατριάρχη Αλεξανδρείας, Μέγα Αθανάσιο, ο οποίος ουσιαστικά με όρους βαθειά θεολογικούς αντιμετώπισε τον Άρειο, χωρίς βεβαίως ο αιρεσιάρχης να πεισθή.
Στην ουσία ο Άρειος προσπάθησε να εξηγήση με φιλοσοφικούς και λογικούς όρους το μυστήριο της αποκαλύψεως του Θεού και ηθέλησε τόσον ο ίδιος, όσον και οι οπαδοί του, να καθυποτάξουν το δόγμα στη γνώση, η οποία θέλει οπωσδήποτε κάτι το «ψηλαφητό», σε αντίθεση με όσα υπό της Εκκλησίας παραδίδονται ως μυστήριο. Όμως με την ψυχρή ανθρώπινη λογική, που είναι πεπερασμένη, και με την ανθρώπινη γνώση, δεν είναι δυνατόν να φτάση κάποιος στα θεία και ακατάληπτα μυστήρια του Θεού. Η τοποθέτηση του Αρείου δηλώνει την απολυτοποίηση του ανθρώπου, την έπαρση και τον εγωισμό, τα οποία είναι προνόμια του διαβόλου.
Ο Άρειος εδίδασκε ότι ο Υιός και Λόγος του Θεού είναι μεν προ παντός χρόνου, αλλ’ ουχί συνάναρχος και συναΐδιος του Πατρός. Ακόμη ισχυρίσθη, μη δυνάμενος να απεγκλωβισθή εκ της πλάνης του, ότι ο Υιός δεν εγεννήθη εκ του Πατρός, αλλά εκτίσθη θελήματι του Πατρός εκ του μηδενός. Άρα ο Θεός Πατήρ δεν ήτο πάντοτε Πατήρ, ούτε ο Υιός υπήρχε πριν γεννηθή, δηλαδή προτού να κτισθή, κατά τον Άρειο. Ούτε ήτο εκ της ουσίας του Πατρός. Επομένως ούτε τέλειος Θεός δύναται να νοηθή και να πιστευθή το Δεύτερον Πρόσωπον της Αγίας Τριάδος, αλλά μετοχή του Πατρός θεοποιηθείς.
Την εποχή εκείνη, κατά την του Θεού οικονομία, τα σκήπτρα της Βασιλείας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας είχε ο Μέγας Κωνσταντίνος, ο οποίος ανεδείχθη όντως Ισαπόστολος, αφού ειργάσθη τα μέγιστα υπέρ της αγίας και αμωμήτου ημών Πίστεως. Ο ευσεβής άναξ συνεκάλεσε στην Νίκαια της Βιθυνίας την Α’ Οικουμενική Σύνοδο, προκειμένου να επιλυθή οριστικά η σοβούσα κατάσταση και πνευματική κρίση.
Πρόεδροι της Συνόδου διετέλεσαν ο Αντιοχείας Ευστάθιος και ο Αλεξανδρείας Αλέξανδρος. Κατά τις εργασίες της Συνόδου, διεκρίθησαν ακόμη οι εξής Άγιοι Πατέρες:
• Ο Μέγας Αθανάσιος, ως ανεφέρθη προηγουμένως, ο οποίος με την βαθειά δογματική του εν Αγίω Πνεύματι διδασκαλία αντιμετώπισε τον θλιβερό και φρικτό αιρεσιάρχη.
• Ο Άγιος Σπυρίδων, ο απλούς ποιμήν της Τριμυθούντος της Κύπρου, ο οποίος κατετρώπωσε τον Άρειο με το γνωστό θαύμα με το κεραμίδι, που στα χέρια του διελύθη στα τρία συστατικά από τα οποία κατασκευάζεται (νερό – φωτιά – χώμα).
• Ο Ιεράρχης των Μυρέων Άγιος Νικόλαος, ο οποίος κατελθών από την θέση του εράπισε τον Άρειο. Η πράξις αυτή του Αγίου Νικολάου έγινε αιτία να φανερωθή το θέλημα του Θεού, αλλά και ο Άγιος να δοξασθή, αφού στην φυλακή όπου εκλείσθη, καταδικασθείς εις κοπήν της χειρός του, εδέχθη την επίσκεψη του Κυρίου, ο οποίος του προσέφερε το Ιερό Ευαγγέλιο, καθώς και της Κυρίας Θεοτόκου, η οποία του προσέφερε το ιερό ωμοφόριο.
• Επίσης οι ιερές μορφές των Αγίων Πατέρων Μακαρίου Ιεροσολύμων, Οσίου Επισκόπου Κορδούης, Οσίου Παφνουτίου κλπ.
Η Αγία και Α’ Οικουμενική Σύνοδος κατωχύρωσε τα επτά πρώτα άρθρα του Συμβόλου της Πίστεως, μέσα από τα οποία διατρανώνεται η πίστη μας στην Αγία και ομοούσιο Τριάδα, διακηρύσσεται το ομοούσιον του Υιού με τον Πατέρα, και σαφέστατα δηλώνεται η αλήθεια ότι ο Υιός ενηνθρώπησε, προσλαβών το ανθρώπινο φύραμα, γεννηθείς εκ Πνεύματος Αγίου και εκ της Αειπαρθένου Μαρίας.
«Πιστεύομεν εις ένα Θεόν, πατέρα, παντοκράτορα, πάντων ορατών τε και αοράτων ποιητήν.
Και εις ένα Κύριον Ιησού Χριστόν, τον Υιόν του Θεού, γεννηθέντα εκ του Πατρός μονογενή, τουτέστιν εκ της ουσίας του Πατρός, Θεόν εκ Θεού, φως εκ φωτός, Θεόν αληθινόν εκ Θεού αληθινού, γεννηθέντα, ου ποιηθέντα, ομοούσιον τω Πατρί, δι’ ου τα πάντα εγένετο, τα τε εν ουρανώ και τα εν τη γη, τον δι’ ημάς τους ανθρώπους και δια την ημετέραν σωτηρίαν κατελθόντα και σαρκωθέντα και ενανθρωπήσαντα, παθόντα και αναστάντα τη τρίτη ημέρα, ανελθόντα εις τους ουρανούς και ερχόμενον κρίναι ζώντας και νεκρούς.
Και εις το Άγιον Πνεύμα.
Τους δε λέγοντας «ην ποτε ότε ουκ ην» και «πριν γεννηθήναι ουκ ην», και ότι «εξ ουκ όντων» εγένετο, ή «εξ ετέρας υποστάσεως» ή «ουσίας» φάσκοντας είναι, ή «κτιστόν» ή «τρεπτόν» ή «αλλοιωτόν» τον Υιόν του Θεού, αναθεματίζει η Καθολική και Αποστολική Εκκλησία» (Ιω. Κορναράκη, Τα δογματικά και συμβολικά μνημεία της Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας, τομ. Ι, Αθήνα 1960).
Αν ο Υιός και Λόγος του Θεού δεν εγίνετο άνθρωπος, τότε ο άνθρωπος δεν θα εσώζετο, αφού κατά την πατερική διδασκαλία, «το γαρ απρόσληπτον αθεράπευτον».
Τόσον η Αγία και Α’ Οικουμενική Σύνοδος, όσον και οι μετά από αυτήν τοιαύται, διασφάλισαν και διετύπωσαν την από Θεού αποκεκαλυμμένη αλήθεια περί της Αγίας Τριάδος, περί του Μυστηρίου της Θείας Σαρκώσεως, περί της Αγίας μας Εκκλησίας και περί της σωτηρίας του Ανθρώπου.
Για τον λόγο αυτό ο Ιερός Υμνογράφος μας καλεί να ψάλωμε κατά την εόρτιο μνήμη των Αγίων και Θεοφόρων Πατέρων της Α’ Οικουμενικής Συνόδου:
«Των αγίων Πατέρων ο χορός, εκ των της οικουμένης περάτων συνδραμών, Πατρός και Υιού και Πνεύματος αγίου μίαν ουσίαν εδογμάτισε και φύσιν, και το μυστήριον της θεολογίας τρανώς παρέδωκε τη Εκκλησία. Ους ευφημούντες εν πίστει, μακαρίσωμεν λέγοντες. Ω θεία παρεμβολή, θεηγόροι οπλίται παρατάξεως Κυρίου, αστέρες πολύφωτοι του νοητού στερεώματος, της μυστικής Σιών οι ακαθαίρετοι πύργοι, τα μυρίπνοα άνθη του Παραδείσου, τα πάγχρυσα στόματα του Λόγου, Νικαίας το καύχημα, οικουμένης αγλάϊσμα, εκτενώς πρεσβεύσατε υπέρ των ψυχών ημών».
Το σωτήριο μήνυμα της εορτής των Αγίων Πατέρων είναι, ότι η διδασκαλία της Εκκλησίας, η οποία εθέσπισε τα δόγματα, τους όρους δηλαδή μεταξύ αληθείας και αιρέσεως, είναι ζωή, ενώ η αίρεση είναι θάνατος. Όποιος, λοιπόν, είναι ενωμένος με την Αγία μας Εκκλησία σώζεται, ενώ έξω από την Εκκλησία καταστρέφεται, αφού εκτός Εκκλησίας δεν υπάρχει σωτηρία («extra Ecclesiam nulla salus», κατά τον Άγιο Κυπριανό Καρχηδόνος). Σοφά έχει ορισθή κατά την ημέρα της εορτής των Αγίων Πατέρων να αναγινώσκεται η περικοπή εκ του κατά Ιωάννην Αγίου Ευαγγελίου, που είναι γνωστή και ως «Αρχιερατική Προσευχή του Κυρίου», η οποία μεταξύ των άλλων αναφέρεται και στην ενότητα των Αγίων Μαθητών και Αποστόλων, αλλά και γενικώτερα των μελών της Εκκλησίας, με τον αληθινό Θεό, αλλά και μεταξύ τους εν τω συνδέσμω της μιας πίστεως:
«Πατερ άγιε, τήρησον αυτούς εν τω ονόματί σου, ους δέδωκάς μοι, ίνα ώσιν εν καθώς ημείς» (Ιω. ιζ’, 11).
Ο Κύριός μας επιθυμεί αυτή την ενότητα, διότι γνωρίζει ότι κατά καιρούς «λύκοι βαρείς» (Πραξ. κ’, 29) με ενδύματα προβάτων, θα θελήσουν να κατασπαράξουν αυτή την σωτήρια ενότητα και να αποκλείσουν της σωτηρίας τους ανθρώπους. Ο σκοπός της Θείας Ενανθρωπήσεως, ο σκοπός της Εκκλησίας, είναι η σωτηρία μας.
Γι’ αυτό οι Άγιοι Πατέρες αγωνίσθηκαν με ζέση καρδίας, με παρρησία και δύναμη πίστεως εναντίον του Αρείου και όλων εκείνων, οι οποίοι ηθέλησαν να διαιρέσουν τον άρραφο χιτώνα του Σωτήρος Χριστού.
Αγαπητοί, όταν ο Αρχιερεύς τελή την Θεία Λειτουργία, παρακαλεί τον Κύριο κρατών τα δικηροτρίκηρα:
«Κύριε, Κύριε επίβλεψον εξ ουρανού και ίδε, και επίσκεψαι την άμπελον ταύτην και κατάρτισαι αυτήν, ην εφύτευσεν η δεξιά Σου».
Αυτή την δέηση κάνομε ημέρα και νύκτα προς τον Κύριο, και Τον παρακαλούμε να εισακούση της φωνής της δεήσεώς μας και να επιβλέπη την ποίμνην Του και την άμπελόν Του, και εκ των σκηνωμάτων της δόξης Του να την φροντίζη, διαφυλάττων αυτήν εκ της των αιρέσεων δεινής μανίας και εκ των παγίδων του διαβόλου, ο οποίος «ως λέων ωρυόμενος περιπατεί, ζητών τίνα καταπίη» (Α’ Πέτρου, ε’, 8).
Τηρήσατε λοιπόν ακεραία την διδασκαλία της Εκκλησίας και ακούσατε της φωνής του Αγίου Αποστόλου Παύλου:
«Και εάν άγγελος εξ ουρανού ευαγγελίζηται υμίν, παρ’ ο ευηγγελισάμεθα υμίν, ανάθεμα έστω» (Γαλατ. α’, 8)
Η/Υ ΠΗΓΗ:
ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΠΑΤΡΩΝ – Holy Diocese of Patras
Παράβαλε και:
Κυριακή των Αγίων πατέρων της Α. Οικουμενικής Συνόδου, Λόγος Γρηγορίου πρεσβυτέρου Καισαρείας.
Κυριακή των Αγίων πατέρων της Α. Οικουμενικής Συνόδου: Η Ευαγγελική περικοπή της Θ. Λ., κείμενο του Π. Πάσχου, υμνολογική εκλογή.
Κυριακή των Πατέρων της Α. Οικουμενικής Συνόδου: Το Αποστολικόν Ανάγνωσμα της Θ. Λ., «πού έχομεν τα μάτια μας», λόγος του αειμνήστου Μητροπ. Νικαίας Γεωργίου Παυλίδου.
Ερμηνεία των Κανόνων της Α. Οικουμενικής Συνόδου – Πιδάλιον, Οσίου Νικοδήμου του Αγιορείτου.
Ο μεγαλύτερος εχθρός της Εκκλησίας – π. Γεωργίου Μεταλληνού.
ΟΙ ΚΡΙΣΙΜΕΣ ΩΡΕΣ.
Η Αρχιερατική Προσευχή του Ιησού Χριστού – Ιερομ. Κοσμά Δοχειαρίτου.
Κυριακή των αγίων Πατέρων της Α. Οικουμενικής Συνόδου – Ιωάννου Φουντούλη, Ομοτ. Καθηγητού του Α.Π.Θ.
Κυριακή των Αγίων Πατέρων της Α. Οικουμενικής συνόδου (videos).
