Μέσα στο πνευματικό στερέωμα της Εκκλησίας μας, ακτινοβολεί ως αστήρ πρώτου μεγέθους και ο άγιος Πρόκλος, Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως. Γεννήθηκε πιθανότατα στην Κωνσταντινούπολη περί το 390 μ.Χ. και κατά την Παράδοση της Εκκλησίας διετέλεσε μαθητής του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου. Σπούδασε ρητορική, που εθεωρείτο τότε σπουδαία επιστήμη, και σύντομα χειροτονήθηκε κληρικός από τον αρχιεπίσκοπο Κωνσταντινουπόλεως Αττικό. Το έτος 434 εξελέγη Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως. Μία από τις πρώτες ενέργειές του ήταν να έλθουν τα ιερά Λείψανα του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου από τα Κόμανα της Αρμενίας, όπου είχε ταφεί εξόριστος, στην Κωνσταντινούπολη και να αναγραφεί και πάλι το όνομα του Αγίου στα Δίπτυχα, από τα οποία είχε διαγραφεί και δεν μνημονευόταν στη Λατρεία ως καθηρημένος.
Ο άγιος Πρόκλος, του οποίου η μνήμη τιμάται στις 20 Νοεμβρίου, είχε χάρισμα λόγου εξαίρετο. Σώζονται αρκετές ομιλίες του σε Δεσποτικές και Θεομητορικές εορτές, καθώς και εγκωμιαστικές ομιλίες του σε ορισμένους Αγίους. Για την Ανάσταση και το Πάσχα σώζονται τέσσερις ομιλίες του. Παραθέτουμε μερικά αποσπάσματα:
Κείμενο
«Φαιδρά τοιγαρούν του τριημέρου πάθους τα άνθη… Και εικότως˙ ο ήλιος γαρ επέφανε τοις εν σκότει εν λάκκω κατωτάτω καθημένοις και εν σκια θανάτου… εν ταύτη τη νυκτί ο Άδης ήμεσεν, ον αγνοών κατέπιε. Τίς είδε τοιαύτα; Τίς ήκουσεν ούτως; Τάφος παραδείσου γέγονεν ίαμα…
»Δια σπλάγχνα ελέους εποίησε κράτος εν βραχίονι αυτού» ο δι’ ημάς πτωχεύσας, πλούσιος ων, ο Υιός του Θεού του ζώντος, Χριστός Ιησούς ο Κύριος ημών, και διασκορπίσας τους υπερηφάνους, ανύψωσε τους ταπεινούς, πατάξας τον το κράτος έχοντα του θανάτου, τουτέστι τον διάβολον… Δια τούτο πάσα η γη μετ’ ευφροσύνης την του Δεσπότου και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού ανάστασιν μεγαλοφώνως ανυμνεί, ότι εν αυτή τοις απ’ αιώνος αιχμαλώτοις γέγονεν άφεσις και τυφλοίς ανάβλεψις…
Νικάτω και λόγων εύροιαν της σωτηρίου πανηγύρεως το θαύμα… Τί γαρ τοιούτον εξ αιώνος γέγονεν, οίον νυν τη πίστει ορώμεν; Πότε νους εφαντάσθη, ή καρδία ενεθυμήθη, ή ανέπλασε διάνοια, ή λόγος διηγήσατο, ή οφθαλμός εθεάσατο, ή ακοή εδέξατο πράγμα τοιούτον; … Ουδέποτε επί ξύλου εκρεμάσθη ζωή, εν απάτορι σαρκί τον τύραννον θριαμβεύσασα! Ουδέποτε μνήμα, θανάτου πορθητήν εδέξατο… Ουδέποτε άδης έφριξεν ον κατέπιεν… Ουδέποτε τρισί νυχθημέροις φύσις εις ανάστασιν ελοχεύθη».
(PG 65, 788-792).
Απόδοση.
Λάμπουν λοιπόν τα άνθη του τριημέρου πάθους της ταφής του Κυρίου. Και πολύ φυσικά. Διότι ο Ήλιος της δικαιοσύνης Κύριος έλαμψε σ’ αυτούς που βρίσκονταν κάτω στον Άδη και στη σκιά του θανάτου… Αυτή τη νύχτα ο Άδης έβγαλε από την κοιλιά του Εκείνον που κατάπιε, χωρίς να γνωρίζει Ποιός ήταν. Ποιός είδε ποτέ τέτοιο θέαμα; Ποιός άκουσε τέτοιο γεγονός; Ένας τάφος αποδείχθηκε φάρμακο και θεραπεία του Παραδείσου…
Εξαιτίας της ευσπλαχνίας Του ο Κύριος ενήργησε με τη δύναμη της μεγαλοσύνης Του. Ο Υιός του Θεού του ζώντος, ο Οποίος, ενώ ήταν ο πλούσιος Θεός, πτώχευσε και έγινε άνθρωπος ταπεινός προς χάριν μας. Ο Θεάνθρωπος Κύριος ημών Ιησούς Χριστός, αφού διασκόρπισε τους υπερήφανους δαίμονες, που κυριαρχούσαν στον κόσμο, και κατατρόπωσε τον Διάβολο, που είχε την εξουσία του θανάτου, ανύψωσε τους ταπεινούς ανθρώπους… Γι’ αυτό όλη η γη με αγαλλίαση ανυμνεί μεγαλοφώνως την ανάσταση του Δεσπότου και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού. Διότι με την ανάσταση χαρίστηκε λύτρωση στους ανθρώπους, που ήταν επί αιώνες αιχμάλωτοι του Σατανά δια της αμαρτίας, και φως πνευματικό που θεράπευσε την ψυχική τύφλωσή τους…
Ας υπερνικά και υπερβαίνει το θαύμα της σωτηρίου πανηγύρεως της αναστάσεως οποιαδήποτε ρητορική ικανότητα. Διότι τί παρόμοιο γεγονός συνέβη ποτέ μέσα στους αιώνες σαν αυτό που βλέπουμε τώρα με τα μάτια της πίστεως; Πότε φαντάσθηκε κάτι ανάλογο ο νους μας, ή πόθησε η καρδιά μας, ή επανέφερε στη μνήμη η διάνοιά μας, ή περιέγραψε η γλώσσα μας, ή είδε το μάτι μας ή άκουσε το αυτί μας;
…Ποτέ άλλοτε δεν κρεμάσθηκε στο σταυρό ζωή, που υπήρχε μέσα σε σάρκα, που δεν προήλθε από σαρκικό πατέρα, και η οποία κατανίκησε τον τύραννο του ανθρωπίνου γένους Διάβολο και θριάμβευσε. Ποτέ άλλοτε δεν υπήρξε μνήμα, που να δεχθεί Κάποιον που κυρίευσε και λεηλάτησε το θάνατο… Ποτέ άλλοτε ο άδης δεν φοβήθηκε και δεν έτρεμε μπροστά σ’ αυτόν που κατάπιε… Ποτέ άλλοτε σε τρία νυχθήμερα δεν κυοφορήθηκε και γεννήθηκε μια νέα αναστημένη ανθρώπινη φύση.
Από το περιοδικό: «Η Δράσις μας», τεύχος Απριλίου 2010.
Παράβαλε και:
Του Οσίου πατρός ημών Νικοδήμου του Αγιορείτου – ερμηνεία εις τον Κανόνα της Αναστάσεως, ήτοι του Αγίου Πάσχα.
Αγίου Ρωμανού του μελωδού – κοντάκιον, Εις την Αγίαν και Μεγάλην Κυριακήν του Πάσχα.
Κυριακή του Πάσχα – η Ευαγγελική Περικοπή της Θ. Λ., ομιλία του Αγ. Επιφανίου Κύπρου, εις την Αγίαν του Χριστού Ανάστασιν.
Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου – ΜΕ. Λόγος εις το Πάσχα (απόσπασμα).
Κυριακή του Πάσχα – κλοπή ή Ανάσταση, Υμνολογική εκλογή.
Λόγος εις το Μέγα Σάββατον και εις την Αγίαν Ανάστασιν – του Αυτοκράτορος, Αγίου Θεοδώρου Δούκα του Λασκάρεως (απόσπασμα).
