Τη ΚΓ’ του αυτού μηνός (Δεκεμβρίου), Μνήμη των Αγίων Δεκα Μαρτύρων, των εν Κρήτη μαρτυρησάντων.
Του ποιμενάρχου θρέμματα Χριστού δέκα,
Εισηλάθη τμηθέντα μάνδρα Μαρτύρων.
Εικάδι τήτριτάτη δέκα εν Κρήτη τάμον άνδρας.
Η συνεισφορά της νήσου Κρήτης στη συγκρότηση του «έσω ανθρώπου», καθώς και στην πνευματική προαγωγή, δεν συνίσταται μονάχα στην καλλιέργεια των Γραμμάτων και των Τεχνών, αλλά και στην ανάδειξη και προβολή πνευματικών αναστημάτων και προτύπων, τα οποία εμπνέουν, με την προσωπικότητα και το έργο τους, το σύγχρονο άνθρωπο. Στην κατηγορία αυτή εντάσσονται, μεταξύ των άλλων, και οι άγιοι της Εκκλησίας, οι οποίοι, με το μαρτύριο της συνειδήσεως, τη μαρτυρική τους τελείωση, ενδυναμώνουν και εμπνέουν τους χριστιανούς, στην πάλη ενάντια στις δυσκολίες της καθημερινότητας. Στη χορεία των πρωτομαρτύρων († 250) της Κρήτης, των αγίων Δέκα, συγκαταλέγεται και ο άγιος μάρτυρας Αγαθόπους, από το λιμένα Πανόρμου, του νομού Ρεθύμνου. Οι άμεσες και έμμεσες, εκδεδομένες και ανέκδοτες (Δετοράκης: 53-60, 63-74), αγιολογικές πηγές, από τις οποίες αντλούμε πληροφορίες για τον εν λόγω μάρτυρα, καθώς και για τους συναθλητές του, στη μαρτυρική πορεία, είναι αρκετές. Οι κυριότερες από αυτές, είναι οι ακόλουθες: η επιστολή που απέστειλαν (458 μ.Χ.) οκτώ επίσκοποι της Κρήτης στον αυτοκράτορα Λέοντα Α , όπου καταχωρίζεται, μεταξύ των άλλων, η πληροφορία ότι οι άγιοι Δέκα τιμώνται ως προστάτες και φύλακες της νήσου. Το Μαρτύριο των αγίων, όπως προήλθε από τον ανώνυμο βιογράφο, οι εγκωμιαστικοί λόγοι προς τιμήν των μαρτύρων, των αγίου Ανδρέα Κρήτης, του υμνογράφου, αγίου Γερασίμου Παλλαδά, Πατριάρχου Αλεξανδρείας, Θεοδώρου Παλλαδά, ιερέως, Μιχαήλ του Αγαπητού, κ.α. Από τη Συναξαριακή παράδοση, της Μεταφραστικής περιόδου, πρέπει να σημειώσουμε το Συναξάριον της Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως (Delehaye: 337-340), το Βασιλειανό Μηνολόγιο (PG 117, 224 CD), καθώς και το «Μαρτύριο» των αγίων που φέρεται με το όνομα του Συμεών του Μεταφραστή (PG 116, 565C-573B). Η μνήμη του εν λόγω μάρτυρα, καταχωρίζεται επίσης, μετά των συναθλητών του, στη σύνολη σχετική, κατοπινή, Συναξαριακή παράδοση, σε πεζά και έμμετρα Μηνολόγια (π.χ. του Ιωάννου του εκ Χάνδακος: 32).
Ο άγιος μάρτυρας Αγαθόπους καταχωρίζεται όγδοος στον ονομαστικό κατάλογο των αγίων Δέκα μαρτύρων, στην πλειονοψηφία των παραπάν Συναξαριακών και λοιπών κειμένων. Προηγούνται τα ονόματα των πέντε μαρτύρων, εκ της μητροπόλεως Γορτύνης, καθώς και οι μάρτυρες εκ της Κνωσού και της Λεοβένης. Μολονότι στις πηγές δεν έχουμε κάποια πρόσθετη πληροφορία για τον άγιο, εκτός από τη γενέτειρά του, είναι γνωστό σ’ εμάς ότι Αγαθόπους, καθώς και οι λοιποί εννέα της χορείας των αγίων Δέκα, αρνήθηκαν να προσφέρουν σπονδές και να γευτούν από τα θυσιαζόμενα, κατά τα εγκαίνια του ιερού της Τύχης, στη Γόρτυνα, επί ανθυπάτου Πλατιμαίου, την περίοδο της βασιλείας του αυτοκράτορα Δεκίου. Η άρνηση του Αγαθόποδος και των λοιπών, να συμμετέχουν στα προβλεπόμενα από τον διώκτη, οδήγησε στη φυλάκισή τους, όπου υπέμειναν πλήθος βασανισμών, προκειμένου να καμφθεί το φρόνημά τους. Ο Αγαθόπους και οι συναθλητές του επέδειξαν ιδιαίτερο σθένος και αδιάπτωτη προσήλωση στο Χριστό και η στάση τους αυτή οδήγησε στη μαρτυρική τελείωσή τους, με αποκεφαλισμό, στην τοποθεσία «Αλώνιον» (αρχαία πόλη Αυλών), νοτιοδυτικά του χωριού Άγιοι Δέκα, Μεσαράς, στις 23 Δεκεμβρίου, του 250 μ.Χ., σύμφωνα με την επικρατούσα παράδοση. Άμεση ήταν η διακήρυξη της αγιότητας των αγίων Δέκα μαρτύρων, στη χορεία των οποίων εντάσσεται και ο μάρτυρας Αγαθόπους, ο εκ Πανόρμου του Ρεθύμνου. Ως ημέρα μνήμης τους θεωρήθηκε, από την Ανατολική και τη Δυτική Εκκλησία, η ημέρα της μαρτυρικής τελείωσής τους, η 23η Δεκεμβρίου.
Η ανακομιδή και μετακομιδή των λειψάνων του αγίου Αγαθόποδος, καθώς και των λοιπών, εκ των αγίων Δέκα, πραγματοποιήθηκε, κατόπιν αυτοκρατορικής παραχώρησης, από τον άγιο Παύλο, επίσκοπο Γορτύνης, το 312 μ.Χ. Ειδικότερα, κατά την ανακομιδή των λειψάνων τους από το Αλώνιον και τη μετακομιδή τους στο κοιμητήριο της πόλης (Γόρτυνας), τα τίμια λείψανα των αγίων Δέκα βρέθηκαν άφθαρτα [Παπαδάκης Χ. (αρχιμ.): 283-284], ενώ η τελευταία σαφή μαρτυρία περί των λειψάνων τους, μας δίδεται από τον άγιο Ανδρέα Κρήτης, Τεμάχια ιερών λειψάνων των αγίων Δέκα μαρτύρων, βρίσκονται σε λειψανοθήκες Μονών του Αγίου Όρους κ.α., σήμερα. Η εκδήλωση της τιμής των Κρητών προς τους αγίους Δέκα μάρτυρες, συντέλεσε στην ανοικοδόμηση ναών και παρεκκλησίων, αφιερωμένων στη μνήμη τους, στο διάβα των αιώνων. Ειδικότερα για τον άγιο μάρτυρα Αγαθόποδα ολοκληρώνεται η ανέγερση περικαλλούς ναού στη γενέτειρά του, το Πάνορμο Ρεθύμνου, όπου οι φιλόθεοι πιστοί θα έχουν ορατή έκφραση της παρουσίας του, σε αυτόν και θα επικαλούνται τις πρεσβείες του προς τον Κύριο. Η υμνογραφία για τον άγιο Αγαθόποδα, δεν είναι πλούσια. Προς τιμήν του καταχωρίζεται αναπλήρωση Ασματικής Ακολουθίας, ποίημα της εκ Πανόρμου, φιλολόγου, Γεωργίας Λουλουδάκη, στην οποία υπογραμμίζεται, με άμεσες και έμμεσες αναφορές, -οκτώ στον αριθμό-, η σύνδεση του μάρτυρος με τη γενέτειρά του. Στα εκδεδομένα υμνογραφικά των αγίων Δέκα [Παπαδάκης Χ. (αρχιμ.): 449- 685], ο άγιος Αγαθόπους δεν τοποθετείται στην επικρατούσα, σύμφωνα με τα Συναξαριακά κείμενα, 8η θέση, αλλά μνημονεύεται μεταξύ της 2ης και 10ης θέσης, καλύπτοντας, κατά περίπτωσιν, τις μετρικές και μουσικές ανάγκες του ύμνου. Προς τιμήν του εν λόγω αγίου, καθώς και των συναθλητών του, καταχωρίζονται δυό ανέκδοτοι Ασματικοί Κανόνες, ποιήματα του Ιωσήφ του Υμνογράφου και του Θεοφάνους του Γραπτού, τα χειρόγραφα των οποίων βρίσκονται σε βιβλιοθήκες της Ελλάδος και του εξωτερικού [Παπαηλιοπούλου: 131 (369, 370)]. Η ιστόρηση του μάρτυρος Αγαθόποδος, δεν παρουσιάζει ομοιομορφία, στην εντοίχια εικονογράφηση, στις φορητές εικόνες. Σύμφωνα με την «Ερμηνεία», του Διονυσίου του εκ Φουρνά, ο άγιος ιστορείται «νέος αγένειος» (Φουρνάς: 160), μολονότι η πραγματικότητα αυτή διαπιστώνεται μονάχα σε ελάχιστες φορητές εικόνες, εφόσον, ο μάρτυρας ιστορείται, συνήθως, γενειοφόρος. Ο άγιος Αγαθόπους αναπαριστάται άλλοτε μετωπικώς και άλλοτε με ελαφρά κλίση της κεφαλής προς τα αριστερά, σε απεικόνιση, μόνος η ενταγμένος στη χορεία των αγίων Δέκα μαρτύρων. Κρατεί σταυρό στο δεξί χέρι, όπως διαπιστώνουμε στην πλειονοψηφία των παραστάσεων, ενώ, όταν το αριστερό δεν είναι καλυμμένο με κάποιο από τα ενδύματά του, φέρεται υψωμένο και ανοικτό, ως κατάφαση στο μαρτύριο και έκφραση αθωότητας. Άλλοτε πάλι φέρεται ο μάρτυρας να κρατά κλάδο από βάγια (Ιερός Ναός Αγίων Δέκα Μαλλίων), με το αριστερό χέρι, ως σύμβολο της νίκης και της αθανασίας, η να φέρει ανοικτό ειλητάριο (Ιερά Μονή Παντανάσσης Μυστρά), όπου δηλώνεται η εκούσια προσέλευση των αγίων Δέκα στο μαρτύριο, για την αγάπη του Χριστού.
Η/Υ ΠΗΓΗ:
voutsinasilias.blogspot.gr
Ασματική Ακολουθία εις τιμήν και μνήμην του Αγίου Μάρτυρος Αγαθόποδος – Γεωργίας Λουλουδάκη.rar
Παράβαλε και:
23 Δεκεμβρίου, μνήμη και του Οσίου Πατρός ημών Νήφωνος, Επίσκ. Κωνσταντιανής: Βίος, Ακολουθία, Παρακλητικός Κανών.
23 Δεκεμβρίου, μνήμη και των Αγίων Δέκα Μαρτύρων των εν Κρήτη: Βίος, Ασματική Ακολουθία.
Πόλεμος με τη λαιμαργία, Από τον βίο του Οσίου Νήφωνος Επισκόπου Κωνσταντιανής της κατ’ Αλεξάνδρειαν.
23 Δεκεμβρίου, μνήμη και του Οσίου Ναούμ, φωτιστού της Βουλγαρίας: Συναξάριον, Ακολουθία.
Άγγελοι συλλειτουργοί (από τον βίο του Οσίου Νήφωνος Επισκ. Κωνσταντιανής) – Ιερά Μονή Παρακλήτου.
