«Και αύθις ηυλογημένον όνομα Κυρίου εξαγαγόντος ημάς εις αναψυχήν από χείμαρρον μεγάλων κινδύνων, ους διήλθε ψυχή ημών από το ύδωρ το ανυπόστατον».
Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος.
Στις 6 Μαΐου 1910 ο μητροπολίτης Σμύρνης, συνοδευόμενος από συνοδικούς αρχιερείς και μέλη της πατριαρχικής αυλής, Έλληνες βουλευτές και δεκάδες άλλους κληρικούς και λαϊκούς, επιβιβάστηκε στο γαλλικό ατμόπλοιο των Θαλασσίων Διαπορθμεύσεων «Νίγηρ» και απέπλευσε από το λιμάνι της Κωνσταντινούπολης με προορισμό την πόλη της Σμύρνης.1
Κατά τη διάρκεια όμως του ταξιδιού και ενώ το πλοίο με τους τριακόσιους δεκαεννέα επιβάτες είχε εισέλθει τη νύχτα της 6ης Μαΐου στα στενά των Δαρδανελλίων, συγκρούστηκε μετωπικά με το αυστριακό φορτηγό πλοίο «Σγρί», το οποίο διερράγη και εντός ολίγου βυθίστηκε στα παγωμένα νερά του Ελλησπόντου. Το πλήρωμα, ωστόσο, και οι επιβάτες του σώθηκαν, άλλοι κατορθώνοντας να αναρριχηθούν στο γαλλικό πλοίο και άλλοι φθάνοντας στην πλησιέστερη ακτή με σωστικές λέμβους. Η σύγκρουση ήταν σφοδρή και βίαιη. Η πλώρη του «Νίγηρα» κομματιάστηκε και τα δύο πρώτα διαμερίσματα του κολοσσιαίων διαστάσεων πλοίου πλημμύρισαν με νερό. Οι εκατοντάδες επιβάτες, σε κατάσταση πανικού και αλλοφροσύνης, αντίκρυσαν «πρόσωπον προς πρόσωπον τον θάνατον εν υγροίς τάφοις!».2
Η παρουσία του Χρυσοστόμου μεταξύ των επιβατών στάθηκε ευεργετική και σωτήρια. Ενώ δίνονταν οι οδηγίες του πληρώματος για τις σωστικές ζώνες (σωσίβια), ο ιεράρχης συγκέντρωσε όλους τους επιβάτες στο κατάστρωμα και με την ψυχραιμία και το απαράμιλλο θάρρος του κατάφερε να τους καθησυχάσει.
Την κρίσιμη εκείνη ώρα, ο άγιος άντλησε δύναμη από την προσευχή. ζήτησε από τους χριστιανούς επιβάτες να αναπέμψουν δέηση προς τον Θεό, ενώ κάλεσε κοντά του και έναν Γερμανό Καρμηλίτη ιερέα, ώστε να δώσουν από κοινού «το καλόν παράδειγμα της επί τον Κύριον ελπίδος των απηλπισμένων». Ο Χρυσόστομος άρχισε να απαγγέλλει μεγαλοφώνως τα κεφάλαια από το Ευαγγέλιο της διαθήκης που αναγινώσκονται τη Μεγάλη Πέμπτη και περιέχουν την αρχιερατική προσευχή του Κυρίου (Ιωάν. ιζ’ 1-26), με την οποία ο Ιησούς προσευχήθηκε «υπέρ των μαθητών του και πάντων των πιστευόντων εις αυτόν». Έπειτα, ανέγνωσε την περικοπή από τις πράξεις των Αποστόλων που αναφέρεται στον τρικυμιώδη πλου του αποστόλου Παύλου προς τη Ρώμη και τον ναυάγιό του στη νήσο Μελίτη (Πράξ. κζ’ 1-44 & κη’ 1-16).3
-«Θάρρος, τέκνα μου, ο πιστεύων εις Θεόν σωθήσεται, πιστεύετε εις αυτόν και η σωτηρία μας έσται άφευκτος. Ο Πανάγαθος Θεός θα εισακούση των δεήσεών μας»,4 φώναζε ο άγιος.
Οι επιβάτες πέρασαν όλη τη νύχτα «αγωνιώντες και αναμένοντες τον θάνατον». Τις πρώτες πρωινές ώρες, και ενώ ο κίνδυνος έδειχνε να έχει παρέλθει, ο Χρυσόστομος κάλεσε εκ νέου «όλους τους ορθοδόξους Έλληνας συμπλωτήρας όλων των θέσεων και εκεί εις το βαθύ λυκόφως, όρθρου βαθέως, εις την χαραυγήν της ζοφεράς εκείνης νυκτός εις τον ανοικτόν ορίζοντα υπό τον ευρύτατον και αχειροποίητον Ναόν του Θεού τον υψηλόν ουρανόν προσηυχήθημεν».
Ο πλοίαρχος κατάφερε τελικά να σταθεροποιήσει τον «Νίγηρα» και μετά από ώρες αγωνίας και τρόμου οδήγησε το πλοίο στο λιμάνι της Καλλίπολης, όπου αποβιβάσθηκαν ασφαλείς όλοι οι επιβάτες του. Εκεί, ο Γάλλος πλοίαρχος εξέφρασε τον θαυμασμό του για την ψυχραιμία του Χρυσοστόμου και τη σωτήρια παρέμβασή του στη διάρκεια του νυχτερινού ναυαγίου. Έτσι, την ώρα της αποβίβασης, ο μητροπολίτης Σμύρνης έγινε αντικείμενο ενθουσιώδους υποδοχής εκ μέρους του πληρώματος και των επιβατών του πλοίου.
Εν τω μεταξύ, οι κάτοικοι της Σμύρνης περίμεναν από ώρα σε ώρα να υποδεχθούν τον νέο ποιμενάρχη, όταν έπεσε ως κεραυνός εν αιθρία η αποστολή του ακόλουθου τηλεγραφήματος: Κ
Καλλίπολις˙ ώρα 4.48’.
Χριστουπόλεως Δημογεροντίαν, Κεντρικήν.
Και αύθις ηυλογημένον όνομα Κυρίου εξαγαγόντος ημάς εις αναψυχήν από χείμαρρον μεγάλων κινδύνων, ους διήλθε ψυχή ημών από το ύδωρ το ανυπόστατον. Δοξολογησάτωσαν ιερείς ημών Θεόν επ’ εκκλησίας. Ατμοπλοίου ημών αδυνατούντος υνεχίσαι πλουν επιβιβασθησόμεθα άλλου.
Το ίδιο πρωί ο Γενικός Αρχιερατικός Επίτροπος της πόλης εξέδωσε εγκύκλιο με την οποία καλούσε τους ιερείς της μητροπόλεως να τελέσουν σε όλους τους ναούς της Σμύρνης και των περιχώρων δοξολογία «επί τη διασώσει της Αυτού Σεβασμιότητος του Μητροπολίτου».
Από την Καλλίπολη ο άγιος ενημέρωσε τον πνευματικό του πατέρα, πατριάρχη Κωνσταντίνο Ε’, για την περιπέτεια που είχε στη διάρκεια της νύχτας. Αφού περιέγραφε τις συγκλονιστικές στιγμές που πέρασε ο ίδιος και οι εκατοντάδες επιβάτες του πλοίου, δανειζόμενος βιβλικές φράσεις από την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη, έγραψε:
«Και τώρα, Παναγιώτατε, δια τίνος άλλης δοκιμασίας ο πανάγαθος Θεός έχει εις τας ανεξερευνήτους αυτού βουλάς να μας διαβιβάση; Διήλθομεν δι’ όλων των δοκιμασιών και κινδύνων, κινδύνων εξ εθνών, κινδύνων εκ ποταμών, κινδύνων εν όρεσι, κινδύνων εν θαλάσση, κινδύνων εκ ψευδαδέλφων (Β’ Κορ. ια’ 26), διήλθομεν δια πυρός και ύδατος, άρά γε θα εξέλθωμεν πλέον εις αναψυχήν;» (Ψαλμ. ξε’ 12).5
Στην Καλλίπολη ο μητροπολίτης έμεινε δύο μέρες, αναμένοντας πλοίο που θα τον οδηγούσε στη νέα του επαρχία. Τελικά, στις 9 Μαΐου 1910 επιβιβάστηκε στο διερχόμενο αιγυπτιακό ατμόπλοιο «Μίνια», με το οποίο επρόκειτο να αφιχθεί την επομένη το πρωί στο λιμάνι της Σμύρνης.
Υποσημειώσεις.
1. Αμάλθεια, αριθ. 9572 /11 (24). 5. 1910 & ΕΑ Λ (1910) 145-146
2. Αμάλθεια, αριθ. 9572/11(24). 5. 1910 & το αρχείον, τ. Β’, σ. 2
3. Σύμφωνα με έρευνες και μελέτες διακεκριμένων επιστημόνων η Μελίτη είναι το νησί της Κεφαλλονιάς, βλ. 3ο διεθνές επιστημονικό συνέδριο με θέμα: «Περί ταυτίσεως Κεφαλληνίας – Μελίτης», Κεφαλλονιά 26-29 Αυγούστου 1999.
4. Αμάλθεια, αριθ. 9572/11(24). 5.1910.
5. Αμάλθεια, αριθ. 9572/11 (24). 5.1910
Από το βιβλίο του Αθανασίου Μπιλιανού: Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος. Από τον Μακεδονικό Αγώνα στη Μικρασιατική καταστροφή.
Εκδόσεις ΑΡΜΟΣ, Αθήναι, Σεπτέμβριος 2021.
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.
