Ο έσχατος σκοπός της Ενανθρωπήσεως, αγαπητοί μου εν Χριστώ αδελφοί, δεν ήτο άλλος παρά η εκ νέου αποστολή της ενεργείας του Αγίου Πνεύματος εις τον κόσμον, η οποία ενέργειά Του, ως γνωστόν, είχε αρθή μετά το προπατορικό αμάρτημα του Αδάμ και της Εύας. Διότι ο Παράδεισος εις τον οποίον εζούσαν οι πρωτόπλαστοι ήτο μεν ένας τόπος, αλλά επάνω και πέρα απ᾽ όλα ήτο μία κατάστασις νομίμου και απλήστου ηδονής εν Θεώ και ευτυχίας και θεοκοινωνίας.
Λοιπόν, μετά από το προπατορικό αμάρτημα, εδημιουργήθη τρόπον τινά μία έχθρα μεταξύ του ανθρωπίνου γένους και του αγίου ενδόξου Τριαδικού Θεού. Έπρεπε λοιπόν κάποιος να αναλάβη έναν ρόλο για να σπάση, να διαλύση και να τελειώση αυτή η έχθρα μεταξύ Θεού και ανθρώπων. Έπρεπε κάποιος να ευρεθή για να ξεχρεώσωμε όλοι μας το χρέος μας ενώπιον του Θεού. Αλλά ποιός να ευρεθή; Όλοι ήμαστε αμαρτωλοί, γιατί εν τω προσώπω του Αδάμ και της Εύας όλο το ανθρώπινο γένος αμάρτησε. Άλλωστε και τώρα εν ψυχρώ πολλές φορές όλοι μας αμαρτάνομε.
Γι᾽ αυτό λοιπόν και το Δεύτερο Πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, ο Θεός Λόγος, έγινε ο ίδιος άνθρωπος, έκανε ο,τι έκανε, δηλαδή ωμίλησε, εθαυματούργησε και προ πάντων εσταυρώθη, ανεστήθη και ανελήφθη. Γι᾽ αυτόν ακριβώς τον λόγο ανελήφθη, για να μας συμφιλιώση με τον Θεό Πατέρα, να μας συμφιλιώση ο Χριστός ως άνθρωπος. Ο,τι είχε ο Χριστός αχρόνως, αϊδίως, ανέκαθεν ως Θεός, το απέκτησε εν χρόνω και ως άνθρωπος. Επί παραδείγματι, λέγει ο Χριστός «… Εδόθη μοι πάσα εξουσία εν ουρανώ και επί γης» (Ματθ. 28, 18). Αλλά ποία εξουσία Σου εδόθη Κύριε; Δεν είχες πάντα την εξουσία; Αναμφισβήτητα, ως Θεός την είχε πάντα, εφ᾽ όσον ήταν ο Ένας της Τριάδος. Τώρα Του εδόθη η εξουσία και ως ανθρώπου.
Και αν το θέλετε, το κεντρικό νόημα της Αναλήψεως ποιό είναι; Είναι ότι η ανθρωπίνη φύσις μας ανυψώθη εις αυτό το ύψος της Αγίας Τριάδος. Που είναι οι υλισταί, που λένε ότι ο Χριστιανισμός περιφρονεί την ύλη; Η ύλη μας υψώθηκε, κατά Χάριν βέβαια, εις το ύψος της Αγίας Τριάδος. Ο Χριστιανισμός δεν περιφρονεί την ύλη, όπως – γιατί να μη το πούμε; – την περιφρονούσε και ο Πλάτων και οι περισσότεροι αρχαίοι φιλόσοφοι. Ο Χριστιανισμός ανυψώνει την ύλη εις το ύψος της Θεότητος. Απλώς μισεί την αμαρτία, γιατί είναι αίτιο η αμαρτία του χωρισμού μας από τον Θεό.
Έτσι λοιπόν, με την Ανάληψι ανυψωθήκαμε σ᾽ αυτό το ύψος της Θεότητος, γιατί απλούστατα, στον Χριστό πλέον δεν μπορούμε να ξεχωρίσωμε την Θεότητα από την ανθρωπότητα. Δεν μπορούμε να πούμε »ξερεις, από εδώ είναι ο Θεός, από εκεί είναι ο άνθρωπος». Αυτά τα δύο, χωρίς να συγχέωνται, δεν μπορούν όμως και να διαιρεθούν. Ταυτόχρονα όμως ο Χριστός, όπως ήδη προαναφέραμε και όπως όλοι σας ξέρετε, είναι ο ένας της Τριάδος, εις τον Οποίον κατοικεί όλο το πλήρωμα της Θεότητος. Και εφ᾽ όσον δεν μπορεί να χωρισθή εις τον Χριστόν η ανθρωπότητα από την Θεότητα, η ανθρωπίνη φύσις του Ιησού Χριστού, δηλαδή όλοι εμείς εν προσώπω Ιησού Χριστού, ανυψώθημεν κατά Χάριν σε αυτό το ύψος της Θεότητος.
Τώρα, απόρροια και άμεση συνέπεια αυτού του γεγονότος, ποιό είναι; Είναι η εκ νέου αποστολή, όχι αυτού του ιδίου του Αγίου Πνεύματος, το οποίο πάντα υπήρχε, αλλά της ενεργείας του Αγίου Πνεύματος, το οποίο Άγιο Πνεύμα δρα από την ημέρα της Πεντηκοστής εις την Εκκλησία μας.
Η Πεντηκοστή δεν είναι ωραία λόγια. Είναι γεγονός ιστορικό κατοχυρωμένο και προφητικά, ιδιαίτατα με τον Προφήτη Ιωήλ και με άλλους βέβαια Προφήτες, αλλά και κατοχυρωμένο ιστορικά, διότι έλαβε χώραν κάποια ιστορική στιγμή σε ένα υπερώο. Όλοι άκουγαν μία ισχυροτάτη βοή ανέμου. Να ακούς μία βροντώδη ιαχή, και όμως παρά την ιαχή να μη κουνιέται απολύτως τίποτε, να υπάρχη άπνοια, να μη κουνιέται έστω και το παραμικρό φύλλο του πιο μικρού δένδρου.
Και στο σημείο αυτό θα θέλαμε να τονίσωμε ότι το Άγιο Πνεύμα δεν είναι μία δύναμις ή μία έννοια αφηρημένη, έστω κι αν στα Ελληνικά είναι σε γένος ουδέτερο. Είναι Πρόσωπο. Είναι το Τρίτο Πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, εις το Οποίο, όπως και εις τα υπολοιπα δύο, κατοικεί όλη η θεία ουσία. Το Άγιον Πνεύμα είναι εκείνο το οποίο συγκροτεί όλον τον θεσμόν της Εκκλησίας. Είναι ο διάδοχος του Χριστού εις την γη. Είναι εκείνο το οποίο τελετουργεί όλα τα Μυστήρια της Εκκλησίας μας, τα υπέρ λόγον και υπέρ ανθρωπίνην κατάληψιν. Είναι θα λέγαμε πιο απλά, ο »νοικοκυρης» της Εκκλησίας μας. Είναι Αυτό που όπως είπαμε τελεί όλα τα Μυστήρια, γι᾽ αυτό λέγεται και »τελετουργικον».
Μόνον ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος προσδίδει εις το Άγιο Πνεύμα εξήντα διαφορετικά ονόματα, ανάλογα των διαφόρων ιδιοτήτων που έχει το Άγιον Πνεύμα. Των ιδιοτήτων στον σωτηριολογικό χαρακτήρα που έπαιξε το Άγιον Πνεύμα, γιατί άλλο είναι ο ενδοτριαδολογικός ρόλος των τριών Προσώπων μέσα στην Αγία Τριάδα και άλλο το τι ρόλο έπαιξαν αυτά τα τρία Πρόσωπα για την σωτηρία μας. Και μάλιστα, στον κανόνα της σημερινής εορτής, στην ογδόη ωδή, υπάρχει η μεγαλυτέρως πολυσύλλαβη λέξις, η οποία προσδίδεται εις το Άγιον Πνεύμα και λέγεται »ακτιστοσυμπλαστουργοσυνθρονον…». Δηλαδή είναι και άκτιστον και συμπλαστουργόν και σύνθρονον, είναι δηλαδή αδημιούργητον. Συνέβαλε και Αυτό εις την δημιουργία όλου του κόσμου και όλων των κτισμάτων και είναι ισότιμο με τα υπόλοιπα δύο Πρόσωπα της Αγίας Τριάδος.
Εις το σημείο όμως αυτό θα θέλαμε να ξανατονίσωμε ότι το Άγιο Πνεύμα, ως το τρίτο Πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, υπάρχει πάντα – »ουτε αρξάμενον, όπως ψάλλομε, ούτε παυσόμενον…». Υπάρχει αϊδίως και αχρόνως. Όμως η ενέργειά Του, που όπως είπαμε είχε παυθή, δρα από την ημέρα της Πεντηκοστής μέσα εις την Ορθόδοξη Εκκλησία. Και έτσι, για να ομιλήσωμε τώρα και πιο πρακτικά, ο σκοπός της ζωής τώρα όλων ημών των Ορθοδόξων Χριστιανών που αγωνιζόμαστε, ποιός είναι; Δεν είναι άλλος παρά η απόκτησις τώρα μέσα μας του Αγίου Πνεύματος. Έτσι το θέμα και το ζητούμενο δεν είναι το πόσο καλοί νομίζομε ότι είμαστε ενώπιον των άλλων και ενώπιον του Θεού, δεν είναι το πόσες καλές πράξεις επιδιώκομε – και πρέπει να επιδιώκωμε – να κάνωμε, και αντίστροφα το πόσες κακές πράξεις ή σκέψεις αποφεύγομε να κάνωμε. Το ζητούμενο, πέρα και πάνω απ᾽ όλα και εκείνο που έχει σημασία, είναι τελικά, μετά απ᾽ όλα αυτά φυσικά, πόσο Άγιο Πνεύμα υπάρχει μέσα μας, πόσο το Άγιον Πνεύμα διέπει όλες τις ενέργειές μας, τις φανερές και τις κρυφές,
πόσο Αυτό διέπει όλο το είναι μας. Κι αν το θέλετε, όλος ο πνευματικός αγώνας τι σκοπό έχει; Εκτός φυσικά του ότι πρέπει να κάνωμε και καλές πράξεις και να αποφεύγωμε αντίστροφα τις κακές, αλλά πάνω και πέρα απ᾽ όλα, όπως λέγουν όλοι οι Πατέρες και ιδιαίτατα ο Άγιος Σεραφείμ του Σαρώφ, αυτός ο μεγάλος Άγιος της Ρωσίας, ο σκοπός της πνευματικής ζωής είναι η απόκτησις του Αγίου Πνεύματος.
Μπορεί να είναι δύο μοναχοί, αν το θέλετε και στο ίδιο μοναστήρι, να κάνουν τα ίδια πράγματα εξωτερικά, και αν το θέλετε και μέσα στο κελλί τους – δεν αναφερόμεθα στην περίπτωσι της υποκρισίας, ας υποθέσωμε ότι δεν υπάρχει υποκρισία -, λοιπόν ας υποθέσωμε ότι και μέσα στο κελλί τους πάνω κάτω κάνουν τα ίδια πράγματα, μετάνοιες, μελέτη, κλπ. Κι όμως, αν και κάνουν τα ίδια πράγματα εξωτερικά και οι δύο, ο ένας μπορεί να μιλάη με τον Θεό, να είναι δηλαδή σε ύψη αγιότητος, κι ο άλλος »να δέρη αέρα». Κάτι ανάλογο, φυσικά, για να μην αναφέρωμε πολλά παραδείγματα, μπορεί να ισχύη και σε μία ευσεβή οικογένεια, όπου κάποιοι να συμπεριφέρωνται με τον ίδιο τρόπο εξωτερικά, ακόμη και μέσα στο δωμάτιό τους, κι όμως ο ένας να είναι με τον Θεό κι ο άλλος ας μην αναφέρωμε μέχρι που μπορεί να φθάση, μέχρι και να κολασθή δηλαδή. Ετσι ας μην επαναπαυώμεθα ούτε στα ασκητικά μας κατορθώματα, ούτε στα κοινωνικά μας, πνευματικώς εκλαμβανόμενα, κατορθώματα, αλλά πρέπει να ανησυχούμε και να ψάχνωμε να βρούμε αν έχωμε μέσα μας
το Άγιο Πνεύμα.
Κι όταν η αγία μας Εκκλησία μας τονίζη ότι πρέπει να γίνωμε πνευματικοί άνθρωποι, δεν εννοεί ούτε να γίνωμε ευσεβισταί, ούτε να μισήσωμε την ύλη, αλλά απλούστατα να αποκτήσωμε τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος. Αυτά όμως τα χαρίσματα, πρώτα ο Θεός, θα τα εξηγήσωμε την επομένη Κυριακή των Αγίων Πάντων, γιατί η Κυριακή των Αγίων Πάντων συνδέεται άρρηκτα και άμεσα με την σημερινή Κυριακή της Πεντηκοστής, διότι ο,τι έκαναν οι Άγιοι και όλα τα χαρίσματα τα οποία είχαν οι Άγιοι, δεν τα είχαν παρά με την δύναμι του Αγίου Πνεύματος. Θέλετε ένα χάρισμα; Ας μην αναφέρωμε το προορατικό, το διορατικό, το ιαματικό και ένα σωρό άλλα χαρίσματα, αλλά εδώ ας αναφέρωμε μόνο το χάρισμα της καρδιακής προσευχής. Ξέρεις τι είναι να κοιμάσαι, να γελάς, να εργάζεσαι, να κάνης χειρωνακτική εργασία, να κάνης διανοητική εργασία, να λύνης ασκήσεις στα μαθηματικά και ο,τιδήποτε άλλο, και όμως η καρδιά αβίαστα χωρίς τον παραμικρό κόπο να λέγη την ευχή καρδιακά και ασταμάτητα, ακόμη και στον ύπνο; Ε, αυτό τι είναι; Δεν είναι παρά
ενέργεια του Αγίου Πνεύματος. Και μάλιστα αυτό το μικρό παράδειγμα που αναφέραμε είναι εντολή παρακαλώ της Καινής Διαθήκης. Οι εντολές της Καινής Διαθήκης αναφέρονται σε όλους τους Χριστιανούς και όχι μόνο στους μοναχούς. Όπως λέγει ο Απόστολος Παύλος «αδιαλείπτως προσεύχεσθε». Μα, πως μπορεί κανείς αδιαλείπτως να προσεύχεται; Μόνον και μόνον γίνεται αυτό όταν έχη το χάρισμα εν Αγίω Πνεύματι της καρδιακής προσευχής που αναφέραμε απλώς παραδειγματικά εις την αγάπη σας.
Αυτό όμως που θέλομε σήμερα εν κατακλείδι να τονίσωμε, για να μην απογοητευθούμε κιόλας, είναι ότι μία πρώτη αρχική απόδειξις ότι έχομε μέσα μας το Άγιο Πνεύμα, ποιά είναι; Είναι το να πιστεύη κάποιος εις την Θεότητα του Ιησού Χριστού. Όπως λέγει πάλι ο Απόστολος Παύλος, δεν μπορείς να πης τον Ιησούν »Κυριον», Θεόν δηλαδή, »ει μη εν Πνεύματι Αγίω». Αν δεν έχης μέσα σου Άγιο Πνεύμα, δεν μπορείς να πιστεύης έμπρακτα, δηλαδή εσωτερικά και ενσυνείδητα, ότι ο Χριστός είναι Θεός και να προσπαθής βέβαια να προσαρμοσθής προς τις επιταγές του Ιησού Χριστού. Δηλαδή το Άγιο Πνεύμα είναι εκείνο που μυστικά και αόρατα και ακατάληπτα μας φωτίζη να καταλάβωμε την Θεότητα του Χριστού. Βέβαια, όπως θα εξηγήσωμε και την επομένη Κυριακή, οι Άγιοι δεν είχαν μόνο την ενέργεια του Αγίου Πνεύματος μυστικά και αόρατα, αλλά είχαν έντονη ζωντανή εμπειρία, μεγάλη θεοηδονή, που ήταν προϊόν και ενέργεια του Αγίου Πνεύματος.
Και ας μη κρυβώμαστε, άλλο πράγμα είναι το να γνωρίζης, έστω και αν δεν διδάσκης. Αν γνωρίζης, είσαι από μόνος σου ένα ανοικτό βιβλίο, είσαι μάλλον μία σιωπηλή κραυγή, εφ᾽ όσον γνωρίζης τα μυστήρια της πνευματικής ζωής. Όπως και άλλο πράγμα είναι απλώς να πιστεύης, αλλά να μη γνωρίζης σε βάθος. Τότε, όπως λέγει ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος, όταν διδάσκης, ομοιάζεις με μία ζωγραφιστή λίμνη, που μπορεί όποιος την βλέπει να λέη »τι ωραία λίμνη», αλλά κανείς δεν μπορεί να ξεδιψάση – καταλαβαίνετε τι εννοούμε… – από το νερό της ζωγραφιστής αυτής λίμνης. Και άλλο πράγμα – που δεν θα ήθελα να το αναφέρω, αλλά οι ανάγκες μας το επιβάλλουν – άλλο πράγμα είναι να διδάσκης, και με στόμφο, εκπαιδευμένα, πολύ ωραία, και αυτά που διδάσκεις, όχι μόνο να μη τα πιστεύης, αλλά, αλλά, αλλά…
Ας σταματήσωμε όμως εδώ, αγαπητοί μου αδελφοί, λέγοντας και προτρέποντας: Μακρυά από τους Πεντηκοστιανούς και από τις ψευδοφωτισμένες, η όπως αυτοαποκαλούνται, »φωτισμενες». Διότι, και οι μεν που βγάζουν ακαταλαβίστικες δαιμονικές κραυγές και νομίζουν ότι δήθεν τότε ομιλούν ξένες γλώσσες, και οι δε με τα διάφορα δαιμονοκατευθυνόμενα ψευδοοράματά τους, όλοι αυτοί είναι κωμικοτραγικά παίγνια των δαιμόνων. Και η γλωσσολαλιά, όπως λένε οι άγιοι Πατέρες, ήταν ένα έκτακτο χάρισμα, που εδόθη κατά την ημέρα της Πεντηκοστής, και εδόθη για λόγους πρακτικής και για λόγους ανάγκης, κι αν το θέλετε, δεν εδόθη καθόλου για τους πιστούς – ας μη μας φαίνεται παράξενο, για τους Αποστόλους δηλαδή -, αλλά η γλωσσολαλιά εδόθη κατ᾽ ανάγκην για τους απίστους. Δεν εξαντλείται δηλαδή η Πεντηκοστή στην γλωσσολαλιά, αλλοίμονο.
Εύχομαι, αγαπητοί μου αδελφοί, η ζωή μας να είναι τέτοια, που να αφήνωμε να δρα μέσα μας η ενέργεια του Αγίου Πνεύματος, γιατί το Άγιο Πνεύμα ποτέ δεν μπορεί να δράση μέσα μας παρά μόνον εάν εμείς του το επιτρέψωμε με την θεάρεστη ζωή μας. Και αν δράση μέσα μας, τότε να είμαστε σίγουροι ότι Αυτό θα μας οδηγήση »εις πάσαν την αλήθειαν» σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής μας.
Αμήν.
(Αρχιμανδρίτης Αρσένιος Κατερέλος, Ηγούμενος Ι. Μονής Αγίου Νικολάου Δίβρης Φθιώτιδος.
Ομιλία κατά την Θεία Λειτουργία εις την Ιερά Μονή Αγίου Νικολάου Δίβρης Φθιώτιδος – 3/6/2001)
Η/Υ ΠΗΓΗ:
Ιερά Μονή Παντοκράτορος Μελισσοχωρίου.
Παράβαλε και:
Του Οσίου Πατρός ημών Νικοδήμου του Αγιορείτου – ερμηνεία εις τους κανόνας της Πεντηκοστής.
Εορτή της Πεντηκοστής – η Ευαγγελική Περικοπή της Θ. Λ., και Λόγος εις την Πεντηκοστήν – Λέοντος του σοφού Βασιλέως.
Κυριακή της Πεντηκοστής – το Αποστολικόν Ανάγνωσμα της Θ. Λ., «Ο Μέγας Σύμμαχος», λόγος του αειμνήστου Μητροπ. Νικαίας Γεωργίου Παυλίδου.
Εορτή της Πεντηκοστής: Υμνολογική εκλογή και τα Λειτουργικά Αναγνώσματα της Εορτής.
Του Οσίου πατρός ημών Βασιλείου του Μεγάλου – για το Άγιον Πνεύμα.
Η πίστις της Ορθοδόξου Εκκλησίας περί του Αγίου Πνεύματος και το πρόβλημα του Filioque – Ιωάννου Δ. Ζηζιούλα και Νικολάου Μητσοπούλου.
Η Πεντηκοστή – Μητρ. Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου, Ιεροθέου.
Αγίου Ρωμανού του μελωδού – κοντάκιον εις την Αγίαν Πεντηκοστήν.
«Πεντηκοστήν εορτάζομεν.» Το συναξάριο μιας εορτής που άρχισε, μα δεν τελείωσε (κείμενο και αρχείο ήχου, mp3)!
Ο ΧΑΡΙΤΟΔΟΤΗΣ.
Κοινωνία Πνεύματος.
Του Οσίου Πατρός ημών Ιωάννου του Χρυσοστόμου – ομιλία Δ. εις τας Πράξεις Αποστόλων, ομιλία εις την Πεντηκοστήν.
Του Οσίου πατρός ημών Γρηγορίου του παλαμά – ομιλία ΚΔ., εις την κατά την Πεντηκοστήν τελεσθείσαν φανέρωσιν και διανομήν του Θείου Πνεύματος.
Λόγος εις την ημέραν του Αγίου Πνεύματος – Αγίου Λουκά Αρχιεπισκόπου Συνφερουπόλεως της Κριμαίας.
Οι Καρποί του Αγίου Πνεύματος – ηχογραφημένη ομιλία του αειμνήστου Δημητρίου Παναγόπουλου (αρχείο ήχου, mp3).
Λ. Ουσπένσκυ: η Εικόνα της Πεντηκοστής.
Του Οσίου πατρός ημών Ιωάννου του Δαμασκηνού – λόγος Α’ περί της Αγίας Τριάδος.
Από την Υμνολογία της Πεντηκοστής: «Φως και Φωτός χορηγόν» (κείμενον και αρχείο ήχου, mp3).
Οι Πύρινες Γλώσσες (video).
