Κυριακή των Μυροφόρων – Μακαριστού Καθηγητού, Ιωάννου Φουντούλη (κείμενο, αρχεία ήχου mp3 και videos).

Κατά ένα παλαιό λειτουργικό έθιμο της Εκκλησίας μας, την επομένη των μεγάλων εορτών τελείται η «Σύναξις», πανηγυρική δηλαδή συνάθροισις των πιστών, προς τιμήν των ιερών εκείνων προσώπων, που διεδραμάτισαν ένα σπουδαίο ρόλο στο εορτασθέν γεγονός. Έτσι την επομένη των Χριστουγέννων εορτάζομε την Σύναξι της υπεραγίας Θεοτόκου και την μετά τα Χριστούγεννα Κυριακή την μνήμη Δαυίδ του βασιλέως , Ιωσήφ του μνήστορος και Ιακώβου του αδελφοθέου. Την επομένη των Θεοφανείων την Σύναξι του Προδρόμου. Την επομένη της Υπαπαντής την Σύναξι του δικαίου Συμεών του θεοδόχου και της προφήτιδος Άννης. Την επομένη του Ευαγγελισμού την Σύναξι του αρχαγγέλου Γαβριήλ κλπ. Στο ίδιο προφανώς αίτιο οφείλεται και ο εορτασμός κατά την αυριανή Κυριακή δύο ομάδων προσώπων που υπηρέτησαν στο γεγονός της αναστάσεως του Κυρίου, αφ’ ενός δηλαδή του Ιωσήφ του από Αριμαθαίας και του Νικοδήμου, που έθαψαν το σώμα του Κυρίου, αφ’ ετέρου δε των μυροφόρων γυναικών, που ήλθαν να αλείψουν με μύρα το σώμα και πρώτες άκουσαν το ευαγγέλιο της αναστάσεως και πρώτες είδαν τον αναστάντα Κύριο. Σύμφωνα λοιπόν προς τα ανωτέρω η σύναξις προς τιμήν των ιερών αυτών προσώπων θα έπρεπε να εορτάζεται την επομένη του Πάσχα, την Δευτέρα δηλαδή της Διακαινησίμου. Άλλ’ όλη εκείνη η εβδομάς, από την Δευτέρα μέχρι το Σάββατο, κατείχετο από το θέμα της αναστάσεως. «Ελογίζετο» ως μία πασχάλιος ημέρα. Η μετά το Πάσχα πάλι Κυριακή λόγω του γεγονότος που συνέβη κατ’ αυτήν, της εμφανίσεως δηλαδή του αναστάντος στον Θωμά και στους μαθητάς, ήταν ήδη κατειλημμένη από τον εορτασμό του περιστατικού αυτού. Ο εορτασμός του διήρκεσε όλη την επακολουθούσα εβδομάδα και η πρώτη μετά το Πάσχα ελευθέρα ημέρα για την τοποθέτησι της «Συνάξεως» έμενε η δευτέρα μετά το Πάσχα Κυριακή.
Έτσι κατά τον Γ΄ αιώνα βρίσκομε στο εορτολόγιο της Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως να αναγράφεται στην Κυριακή αυτή η «μνήμη των δικαίων Ιωσήφ του από Αριμαθαίας και Μαρίας της Μαγδαληνής, και των λοιπών μαθητριών του Κυρίου», για να προστεθή αργότερα σ’ αυτούς και η μνήμη του «νυκτερινού μαθητού» του Χριστού, του Νικοδήμου. Απολυτίκιο της ημέρας, εκτός από το γνωστό «Ο ευσχήμων Ιωσήφ…», ήταν και το παλαιό τροπάριο «Των μαθητών σου ο χορός…», που σήμερα, κάπως παρηλλαγμένο, απαντά σαν δεύτερο κάθισμα του όρθρου της Κυριακής των Μυροφόρων μετά την γ΄ ωδή του κανόνος και στην Παρακλητική σαν δεύτερο και πάλι κάθισμα μετά την Δευτέρα στιχολογία στον όρθρο της Κυριακής του β΄ ήχου. Ακριβώς δε το τροπάριο αυτό, που έχει ειδικά γραφή καθώς φαίνεται για την παρούσα εορτή, μας δίδει και το θέμα της Κυριακής των Μυροφόρων και την συνάρτησί του προς το θέμα της αναστάσεως του Κυρίου:

«Των μαθητών σου ο χορός
συν μυροφόροις γυναιξί
αγάλλονται συμφώνως:
κοινήν γάρ εορτήν συν αυτοίς εορτάζομεν
εις δόξαν και τιμήν της σης αναστάσεως
και δι’ αυτών δεόμεθα, φιλάνθρωπε Κύριε,
τω λαώ σου παράσχου το μέγα έλεος».

Των μαθητών Σου ο χορός – χορός Πανελληνίου Συνδέσμου Ιεροψαλτών «Ρωμανός ο Μελωδός και Ιωάννης ο Δαμασκηνός» υπό τον Αντώνιο Μπελούση.mp3

Η κοινή εορτή των μαθητών του Κυρίου, του Ιωσήφ και του Νικοδήμου, και των μυροφόρων γυναικών εορτάζεται προς δόξαν και τιμήν της αναστάσεως του Χριστού. Είναι δηλαδή μία ανακίνησις , μία ανανέωσις του αναστασίμου πανηγυρισμού με νέο κέντρο, τα πρόσωπα που άμεσα συνεδέθησαν με αυτόν.
Ο Ιωσήφ και ο Νικόδημος κατείχαν υψηλά αξιώματα στην ιουδαϊκή κοινωνία. Ήσαν μέλη του Μεγάλου Συνεδρίου, της Βουλής. Ο πρώτος, ο Ιωσήφ ο από Αριμαθαίας, πόλεως των Ιουδαίων,1 «άνθρωπος πλούσιος», 2 «ευσχήμων βουλευτής»,3 «μαθητής κεκρυμμένος δια τον φόβον των Ιουδαίων»,4 που «προσεδέχετο την βασιλείαν του Θεού»5 και δεν συγκατετίθετο με τα λοιπά μέλη του Συνεδρίου στην κατά του Χριστού βουλήν και πράξι των ,6 κατά τις πληροφορίες των Ευαγγελίων, αναλαμβάνει τον τολμηρό ρόλο να ζητήση για ταφή το σώμα του εκτελεσθέντος ως επαναστάτου κατά της ρωμαϊκής αρχής βασιλέως των Ιουδαίων. Προσέρχεται στον Πιλάτο και ζητεί το σώμα. Λαμβάνει την άδεια της ταφής, του αποδίδει πρόχειρες νεκρικές τιμές και το θάπτει στο κενό μνημείο , που είχε ετοιμάσει για τον εαυτό του. Στο έργο του αυτό βοηθείται και από έναν άλλον άρχοντα των Ιουδαίων, τον Νικόδημο, φαρισαίο,7 μέλος και αυτόν του Συνεδρίου, που παλαιότερα είχε έλθει μία νύκτα να συναντήση τον Χριστό και να ακούση την διδασκαλία Του 8 και είχε επιχειρήσει να τον υπερασπίση αργότερα στο Συνέδριο. 9 Αυτός φέρνει και μία μεγάλη ποσότητα αρωμάτων «μίγμα σμύρνης και αλόης ωσεί λίτρας εκατόν» για να ενταφιάσουν τον Χριστό κατά τα Ιουδαϊκά έθιμα.10
Τα δύο λοιπόν αυτά σοβαρά και ευϋπόληπτα πρόσωπα προσάγονται από την Εκκλησία σαν δύο αψευδείς μάρτυρες του θανάτου και της ταφής του Χριστού. Αυτοί τον είδαν νεκρό, ζήτησαν το σώμα από την ρωμαϊκή αρχή, το κατέβασαν από τον σταυρό, το άλειψαν με τα αρώματα και το τύλιξαν στα σάβανα, το μετέφεραν και το έθαψαν και προσεκύλησαν «λίθον μέγαν» στην θύρα του μνημείου. Είναι σαν μία έμμεσος απάντησις σ’ εκείνους που τυχόν θα αμφέβαλλαν για τον πραγματικό θάνατο του σταυρωθέντος. «Επί στόματος δύο μαρτύρων και επί στόματος τριών μαρτύρων στήσεται πάν ρήμα», έλεγε ο Μωσαϊκός νόμος. 11 Και εδώ μάρτυρες του θανάτου του Χριστού δεν είναι μόνο οι στρατιώται του εκτελεστικού αποσπάσματος, ο εκατόνταρχος, ο Πιλάτος, οι παριστάμενες γυναίκες. Αλλά και δύο άρχοντες των Ιουδαίων. Δύο κοινώς ανεγνωρισμένα και τιμώμενα πρόσωπα.
Οι εκκλησιαστικοί ποιηταί έβαλαν στο στόμα των δύο αυτών ανδρών θαυμασίους επικηδείους θρήνους. Ένας από αυτούς είναι και εκείνος που πλέκεται στο δοξαστικό των αποστίχων του εσπερινού του πλ. α΄ ήχου. Είναι ένας από τους ωραιοτέρους ύμνους και ψάλλεται και κατά την ημέρα του θανάτου του Κυρίου, την Μεγάλη Παρασκευή, και κατά την ακολουθία της Κυριακής των Μυροφόρων:

«Σε τον αναβαλλόμενον το φως ώσπερ ιμάτιον,
καθελών Ιωσήφ από του ξύλου συν Νικοδήμω
και θεωρήσας νεκρόν, γυμνόν, άταφον,
ευσυμπάθητον θρήνον αναλαβών,
οδυρόμενος έλεγεν:
Οίμοι, γλυκύτατε Ιησού!
όν προ μικρού ο ήλιος
εν σταυρώ κρεμάμενον θεασάμενος
ζόφον περιεβάλλετο
και η γη τω φόβω εκυμαίνετο
και διερρύγνυτο ναού το καταπέτασμα.
Αλλ’ ιδού νυν βλέπω σε
δι’ εμέ εκουσίως υπελθόντα θάνατον,
Πώς σε κηδεύσω, Θεέ μου;
ή πως σινδόσιν ειλήσω;
ποίαις χερσί δε προσψαύσω
το σον ακήρατον σώμα;
ή ποία άσματα μέλψω
τη ση εξόδω, οικτίρμον;
Μεγαλύνω τα πάθη σου,
υμνολογώ και την ταφή σου
συν τη αναστάσει κραυγάζων˙
Κύριε , δόξα σοι».

Σε Τον αναβαλλόμενον το φως – Χορός Ψαλτών Πρεβέζης (video).

Αν ο Ιωσήφ και ο Νικόδημος είναι οι μάρτυρες του θανάτου και της ταφής , αι μυροφόροι γυναίκες είναι οι πρώτοι μάρτυρες της αναστάσεως. Αυτές που επεθύμησαν να συμπληρώσουν τις ελλείψεις της εσπευσμένης ταφής, άλλ’ αντί να αλείψουν με μύρα το νεκρό σώμα, αντί αν κλαύσουν για τον νεκρό, έγιναν οι πρώτοι θεαταί του κενού τάφου και πρώτες αυτές άκουσαν από το στόμα του λευκοφόρου αγγέλου το χαρούμενο και παράδοξο μήνυμα της αναστάσεως. Αυτές έγιναν από μυροφόροι ευαγγελίστριαι κι έφεραν το ευαγγέλιο της εγέρσεως στους μαθητάς και στον κόσμο.
Αυτήν δε ακριβώς την μετάβασι των μυροφόρων στο μνήμα και το αγγελικό μήνυμα, το άγγελμα της αναστάσεως, ποιητικά επεξεργάζεται το δοξαστικό των αίνων του β΄ ήχου, που θα ακούσωμε ευθύς αμέσως. Είναι ποίημα του βασιλέως Λέοντος του Σοφού και εμπνέεται από την σχετική αναστάσιμο περικοπή του Κατά Μάρκον Ευαγγελίου, 12 το Β΄ εωθινό Ευαγγέλιο των Κυριακών:

«Μετά μύρων προσελθούσαις
ταις περί την Μαριάμ γυναιξί
και διαπορουμέναις
πως έσται αυταίς τυχείν του εφετού,
ωράθη ο λίθος μετηρμένος
και θείος νεανίας
καταστέλλων τον θόρυβον αυτών της ψυχής:
Ηγέρθη γάρ, φησιν, Ιησούς ο Κύριος.
Διο κηρύξατε τοις κήρυξιν αυτού μαθηταίς
εις την Γαλιλαίαν δραμείν
και όψεσθαι αυτόν αναστάντα εκ νεκρών,
ως ζωοδότην και Κύριον».

Μετά Μύρων προσελθούσαις – Δημοσθένης Παϊκόπουλος (video).

Και πάλι λοιπόν την Κυριακή των Μυροφόρων θα δοξολογηθή ο νικητής του θανάτου και του Άδου. Ο νεκρός – το βεβαιώνουν ο Ιωσήφ και ο Νικόδημος, που έγινε ζών – το βεβαιώνουν αι μυροφόροι. «Η ζωή η αθάνατος» που κατέβη στο βασίλειο του Άδου και ενέκρωσε τον Άδη με το ανέσπερο φως Του, με την αστραπή της Θεότητός Του. Αυτός που ανέστησε τους πεθαμένους από τα σκοτεινά μνήματα. Ο ζωοδότης, που με την ανάστασί Του σύναψε σε ατελεύτητο δοξολογία τις δυνάμεις των ουρανών και τους λαούς της γης. Αυτός που απέθανε και κατέβη στον Άδη, για να μας ανεβάση με την έγερσί Του στους ουρανούς.
Αυτό ακριβώς ψάλλει ο υμνωδός του αναστασίμου απολυτικίου του β΄ ήχου, που θα ακουσθή την Κυριακή αυτή στους ναούς μας:

«Ότε κατήλθες προς τον θάνατον,
η ζωή η αθάνατος,
τότε τον Άδην ενέκρωσας
τη αστραπή της Θεότητος˙
ότε δε και τους τεθνεώτας
έκ των καταχθονίων ανέστησας,
πάσαι αι δυνάμεις
των επουρανίων εκραύγαζον:
Ζωοδότα Χριστέ ο Θεός ημών,
δόξα σοι».

Οτε κατήλθες προς τον θάνατον (video).

(9 Μαϊου 1970)

Υ Π Ο Σ Η Μ Ε Ι Ω Σ Ε Ι Σ

1. Λουκ. 23, 51.
2. Ματθ. 27, 57.
3. Μάρκ. 15, 43.
4. Ιω. 19, 38. Ματθ. 27, 57.
5. Λουκ. 23, 51. Μαρκ. 15, 43.
6. Λουκ. 23, 51.
7. Ιω. 3, 1.
8. Ιω. 3, 1 εξ.
9. Ιω. 7, 50.
10. Ιω. 19, 39 – 40.
11. Δευτ. 19, 15.
12. Κεφ. 16, 1 – 8.

Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.

Παράβαλε και:
Κυριακή των Μυροφόρων – η Ευαγγελική περικοπή της Θ. Λ., ομιλία Αγ. Γρηγορίου του Παλαμά, υμνολογική εκλογή.
Κυριακή των Μυροφόρων – η Ευαγγελική περικοπή της Θ. Λ., λόγος του Γρηγορίου, Πατριάρχου Αντιοχείας: εις Μυροφόρους και εις την Θεόσωμον Ταφήν.
Αγίου Λουκά επισκόπου Συνφερουπόλεως της Κριμαίας – Λόγος εις την Κυριακήν των Μυροφόρων.
Κυριακή των Μυροφόρων – το Αποστολικόν Ανάγνωσμα της Θ. Λ., «χωρίς τέλος», λόγος του αειμνήστου Μητροπ. Νικαίας Γεωργίου Παυλίδου.
Η τολμηρή αγάπη των Μυροφόρων – Αρχ. Χριστοδούλου Φάσσου.
Πέντε Αγιοι άνθρωποι, οι Μυροφόροι – Μακαριστού Επισκ. Διονυσίου Λ. Ψαριανού.
Κυριακή των Μυροφόρων – ηχογραφημένη ομιλία του Μακαριστού Αρχιμ. Αθανασίου Μυτιληναίου (αρχείο ήχου, mp3).
Του Οσίου Πατρός ημών Νικολάου Βελιμίροβιτς – οι Μυροφόρες γυναίκες, φορείς του αγγέλματος της Αναστάσεως του Κυρίου

Κατηγορίες: Ανακοινώσεις - Δελτία Τύπου, Αρχεία ήχου και εικόνος (video), Ιστορικά, Λειτουργικά, εορτολογικά, Νεοελληνική απόδοση Ύμνων, Συναξάρια. Προσθήκη στους σελιδοδείκτες.