Η ΄Αμυνα της Σμύρνης
εκινείτο δραστηρίως, αλλά το κύριον βάρος έφερεν η εν Κωνσταντινουπόλει επιτροπή, η οποία ήτο εις διαρκή επαφήν με το Οικουμενικόν Πατριαρχείον, τους αξιωματικούς οι οποίοι μετά τας εκλογάς του Νοεμβρίου κατέφυγαν εις την Βασιλίδα, τον Ελευθέριον Βενιζέλον και με το άτομον το οποίον ήτο πρόθυμον να προσέλθη εις βοήθειαν δια την σωτηρίαν της Μικράς Ασίας. Η εν Σμύρνη ΄Αμυνα ίχουσα ύπ’ όψιν τας φήμας περί επικείμενης εγκαταλείψεως της Μικράς Ασίας» απηύθυνε δύο αληθώς απεγνωσμένα τηλεγραφήματα εις τας Αθήνας.
Πρόεδρον κυβερνήσεως Γούναρην, πρόεδρον Εθνοσυνελεύσεως Λομβάρδον, αρχηγόν κόμματος Φιλελευθέρων Δαγκλήν, αρχηγόν Μεταρρυθμιστικού κόμματος Στράτον, αρχηγόν Ανεξαρτή¬του Μπούσιον.
Αθήνας
«Ο μικρασιατικός ελληνισμός, κατόπιν μακραίωνος και στυγερας δουλείας, μετά δακρύων χαράς και ανακουφίσεως είδε, προ τριετίας, ανατείλασαν τέλος την ημέραν της ελευθερίας του, χάρις εις τον ηρωισμόν και τας μεγάλας θυσίας του ελληνικού στρατού. Κατά τας ημέ¬ρας ταύτας μετά ψυχικής οδύνης παρακολουθεί τας συζητήσεις των Μεγάλων Δυνάμεων, αμφισβητουσών παραδόξως το ιερόν τούτο δικαίωμα της ελευθερίας του και της ζωής του. η εθνική Μικρασιατική Άμυνα, εν ονόματι της ενότητος και της αλληλεγγύης της Φυλής απευθύνουσα έκκλησιν εις τον πατριωτισμόν της Εθνοσυνελεύσεως, εξορκίζει και ικετεύει ταύτην να μή εγκατάλειψη τους έλληνας της Μικράς Ασίας, οίτινες από τριών χιλιάδων ετών αποτελούσι μέλος αναπόσπαστον της μιάς και αδιαιρέτου ελληνικής οικογενείας, αλλά να συνέχιση τον αγώνα κατά του επερχομένου και πάλιν άγριου κατακτητού.
Ο ελληνισμός της Μικράς Ασίας, δηλοί κατά την ιεράν και κρίσιμον ταύτην ώραν, ότι έχει λάβει σταθεράν και αδιάσειστον απόφασιν να υπεράσπιση τας εστίας και τους βωμούς του, οίτινες τοσάκις καθηγιάσθησαν δι’ ελληνικού αίματος, και ότι είναι έτοιμος να υποστή πάσαν θυσίαν προς ενίσχυσιν του εθνικού στρατού, αγωνιζόμενος παρά το πλευρόν του τον υπέρ των όλων αγώνα».
Η Διοικούσα Επιτροπή της ελληνικής Μικρασιατικής Αμύνης
Αρχιστράτηγον Παπούλαν
Αθήνας
Η Επιτροπή Μικρασιατικής Αμύνης, δια τηλεγραφήματος της σή¬μερον ικετεύει και εξορκίζει την Εθνοσυνέλευσιν , ίνα μή εγκατάλειψη τους έλληνας της Μ. Ασίας εις τον απηνή ζυγόν βαρβάρου και αγρίου κατακτητού, τον οποίον συνέτριψε, δια θυσιών υπεράνθρωπων, ο ηρωι¬κός ελληνικός στρατός. Απευθυνόμενοι προς ύμας, τον ένδοξον αρχηγόν υπό την ηγεσίαν του οποίου ο ελληνικός στρατός διετήρησε και εξέτεινε την Ελευθερίαν εκεί όπου έπαλλεν η ελληνική καρδία και εστέναζεν η ελληνική ψυχή, παρακαλούμεν όπως υιοθετήσητε την συνέχισιν του απελευθερωτικού αγώνος.
Η Διοικούσα Επιτροπή της ελληνικής Μικρασιατικής Αμύνης.
Επίσης την 18ην Μαρτίου 1922 η διοικούσα Επιτροπή της Μικρασιατικής Αμύνης απηύθυνε προς τον λαόν την κατωτέρω προκήρυξιν προτρέπουσα αυτόν να συνεισφέρη όσον το δυνατόν γενναιότερον.
ΠΡΟΚΗΡΥΞΙΣ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΟΝ ΛΑΟΝ
Μικρασιάτικε Λαέ,
Η ελληνική Μικρασιατική ΄Αμυνα, συμμερίζεται τον πόνον σου και συμμετέχει της δικαίας αγωνίας σου, την οποίαν προεκάλεσαν αι τελευταίαι οδυνηραί ειδήσεις περί της τύχης σου. Αλλά ταυτοχρόνως, η ελληνική Μικρασιατική ΄Αμυνα, γνωρίζει κατά βάθος, την γενναιό¬τητα της ψυχής σου και την καρτερίαν της ελληνικής Φυλής, η οποία πάντοτε αντιμετώπισε τους κινδύνους, περιεφρόνησε τα εμπόδια, καί, σταθερά, επάλαισε και εξήλθε νικηφόρος από όλας τας φρικαλέας συμ¬φοράς του τρισχιλιετούς βίου της.
Μικρασιατικέ Λαέ! —Δέν αποκρύ¬πτει η ελληνική Μικρασιατική ΄Αμυνα την δεινότητα και την κρισιμότητα της παρούσης καταστάσεως. η ελευθερία σου κινδυνεύει. Εξηρτήθη η εκ νέου υπαγωγή σου υπό τον απαίσιον ζυγόν τον οποίον επίστευες, και έχεις δίκαιον να πιστεύης, ότι δια παντός κατασυνέτριψαν οι αδελφικοί βραχίονες του ένδοξου ελληνικού στρατού και αι στοργιΚαι χείρες των ιδίων σου τέκνων, των γενναίων μικρασιατών μαχητών με την συγκατάθεσιν και την εντολήν των Μεγάλων Συμμά¬χων Δυνάμεων.
Μικρασιατικέ Λαέ ! —Διατήρησε την ψυχραιμίαν σου και την ακλόνητον πίστιν σου δια την τελικήν νίκην του Γένους σου, δια το αίσιον πεπρωμένον αυτού. Καμμία μικρόψυχος εισήγησις δέν πρέπει να κλονίση την πεποίθησίν σου ότι θα εξέλθη και πάλιν νικητής και θριαμβευτής ο ελληνισμός εκ του τελευταίου κλύδωνος, εάν συνένωση όλας τας ηθικάς και υλικάς αυτού δυνάμεις. Καθ’ όλα τα δεδομένα, αι τελευταίαι αποφάσεις της Διασκέψεως είναι επιβλητικαί. Είναι προτάσεις προς καταρκτικήν συνεννόησιν των εμπολέμων. Αλλά το Κράτος δέν δύναται να μή έχη ύπ’ όψιν τον και την αμετάκλητον θέλησιν ολόκληρον του ΄Εθνους. Δέν δύναται συνεπώς να παράβλεψη την απόφασιν ενός μεγάλου τμήματος του ελληνισμού, ο όποιος προτιμά ν’ αποθάνη ηρωικώς αμυνόμενος παρά εκ νέου να δουλωθή. και εκτός του Κράτους του ελληνικού, πρέπει να βροντοφωνηθή η απόφασίς σου αυτή, Μικρασιατικέ Λαέ, εις όλους τους πολιτισμένους, και φιλελευθέ¬ρους της γής λαούς.
Πρέπει να πεισθώσιν ούτοι, ότι δέν υπάρχει θυσία, την οποίαν δέν είσαι έτοιμος να υποστής δια ν’ αντιταχθής κατά της αδικίας και της βίας.
Μικρασιατικέ Λαέ ! ο Πατριάρχης, από την ποθητήν των ονείρων σου Πόλιν, από το ιερόν Φανάριον, όπερ είδεν όλα τα δεινά και όλην την δόξαν του Αλυτρώτου Γένους μας, επικαλεί¬ται κατά τας κρίσιμους ταύτας ωρας, την βοήθειαν του Θεού και διερ¬μηνεύων τον πόθον της ψυχής του κρεμασθέντος προκατόχου του, σοι στέλλει από την κλειστήν θύραν του Μαρτυρίου του την ευλογίαν αυτού προς ενθάρρυνσιν και προς ενίσχυσιν του ευγενούς αγώνος σου. Οι μικρασιάται μαχηταί μας και οι χιλιάδες των φιλογενών εθελοντών, εξ όλων των τμημάτων του Γένους μας, είναι πρόθυμοι να πολεμήσωσι υπέρ των βωμών και των εστιών σου.
Μικρασιατικέ Λαέ —Συνέρχονται εν Λονδίνω την Κυριακήν όλοι οι αντιπροσωπεύοντες του ελληνισμού εξ Αμερικής, εξ Ευρώπης, εξ Αιγύπτου, για να συνηγορήσωσιν υπέρ της Ελευθερίας σου, δια να κηρύξωσιν τον υπέρ πάντων εθνικόν αγώνα. τα βλέμματα, οι πόθοι, αι ελπίδες, η αγάπη όλον του ελληνισμού στρέφονται προς σέ. αι ηθιΚαι και αι υλιΚαι δυνάμεις τον ελληνισμού είναι ανεξάντλητοι. ΄Εχε θάρρος. Αύται εξασφαλίζουσι την ελευθερίαν σου και ταυτοχρόνως την τιμήν του ΄Εθνους σου. Ζήτω η ακατάλυτος ελευθερία σου!
Σμύρνη, τή 18 Μαρτίου 1922.
Η Διοικούσα Επιτροπή της Ελληνικής Μικρασιατικής Αμύνης
ΨΑΛΤΩΦ, ΤΕΝΕΚΙΔΗΣ, ΔΗΜΑΣ.
Τί επρότειναν οι μικρασιάται δια να σωθή η Ιωνία.
Ο λόγος δια τον οποίον ο αρχιστράτηγος Αναστάσιος Παπούλας ευρίσκετο εις τας Αθήνας δέον ν’ αναζητηθή εις την δημιουργηθείσαν κατάστασιν μετά την απόρριψιν παρά της κυβερνήσεως της προτάσεως του περί αυτονομήσεως της Μικρασίας.
Ο αρχιστράτηγος είχεν ήδη αποστείλει εις την Κωνσταντινούπολιν τους αξιωματικούς της στρατιάς, Σαρρηγιάννην και Σκυλακάκην, όπως συζητήσουν με τα μέλη της εκεί Αμύνης και τον πατριάρχην Μελέτιον τα της οργανώσεως της αυτονομήσεως της Μικρασίας. Συνό¬δευαν τον ιατρόν Σιώτην, εκ των δραστηριωτέρων μελών της εν Κωνσταντινουπόλει Εθνικής Αμύνης και δι’ αυτού ήλθον εις επαφήν με τους ενδεδειγμένους παράγοντας οι όποιοι και εδέχθησαν τον τεθέντα παρά του Παπούλα όρον, όπως όλαι αι σχετιΚαι συνεννοήσεις διεξα¬χθούν μετά της κυβερνήσεως. ο Σιώτης συνώδευσεν ακολούθως, τον Σαρρηγιάννην (ύπαρχηγον πάντοτε του Επιτελείου) εις Αθήνας, ενώ ο Σκυλακάκης έμεινεν εις την Σμύρνην. Σκοπός του ταξιδιού του Σαρρηγιάννη ήτο να διευκολύνη την επαφήν του εκπροσώπου της Εθνικής Αμύνης Κωνσταντινουπόλεως, με την κυβέρνησιν, προκειμέ¬νου ν’ ανάπτυξη εις αυτήν τας εισηγήσεις της δια την αυτονόμησιν της Μικράς Ασίας, τας όποιας αύτη δια μακρού υπομνήματος της είχεν υποβάλει προς τον αρχιστράτηγον, δια του Σιώτη πάντοτε κατά τας αρχάς
του Φεβρουαρίου.
Ήδη τα πράγματα έπειθαν ότι η κυβέρνησις ήτο αποφασισμένη να προβή εις εφαρμογήν των ριζικών αποφάσεων της δια την Μικράν Ασίαν, όταν, συσπάσει του υπουργού των εξωτερικών της Μεγάλης Βρετανίας, Κώρζον, απεφάσισε ν’ αναμείνη τας αποφάσεις της Συνδιασκέψεως η οποία θα συνήρχετο περί τα μέσα Μαρτίου.
Ο αρχιστράτηγος Παπούλας ευθύς ώς έλαβε γνώσιν της απορρί¬ψεως των προτάσεων του, υπέβαλε την παραίτησίν του. Έλαβεν όμως διαταγήν του υπουργού των στρατιωτικών να μεταβή εις τας Αθήνας, όπου είχεν αλλεπάλληλους δραματικάς συνομιλίας τας οποίας και εκθέτει ο ίδιος. Ο πρωθυπουργός Γούναρης τον παρεκάλεσε να υποβάλη έγγραφον σημείωμα εις το οποίον να έκθετη την γνώμην του άν πρέπει να εκκενωθή η Μικρασία. ο Παπούλας συνέταξε τούτο το σημείωμα.
«Κατόπιν των θυσιών εις τας οποίας υπεβλήθη το ελληνικόν Κράτος εν Μικρά Ασία, δέν δυνάμεθα να εγκαταλείψωμεν την Μικράν Ασίαν. Εάν όμως η Κυβέρνησις είναι ηναγκασμένη λόγω του αδιεξόδου εις το οποίον ευρίσκεται το ζήτημα, να εγκατάλειψη και να εκκένωση την Μικράν Ασίαν, παρακαλώ να μου επιτρέψη να ανακηρύξω την αυτονομίαν της Μικράς Ασίας, αλλώς να με αντικαταστήση» (49).
Τήν επομένην ο Σιώτης συνηντάτο μεσολαβήσει του Παπούλα με τον πρωθυπουργόν Γούναρην. Επί τεσσάρας ολόκληρους ώρας ο Σιώτης ανέπτυξε τας απόψεις των εν Κωνσταντινουπόλει και Σμύρνη, παρισταμένου και του επιτελάρχου Πάλλη. Ουδεμία συμφωνία επήλθε.
Μετά δύο ή τρεις ημέρας εκλήθη εις την Βουλήν η οποία συνεζήτει το σχέδιον νόμου περί Αναγκαστικού Δανείου (50) ο πρωθ¬υπουργός διέταξε τον αρχιστράτηγον να αναχώρηση το γρηγορώτερον εις Σμύρνην. « εις τον κ. Πρωθυπουργόν, ιστορεί ο Παπούλας, παρετήρησα τα έξης επί λέξει :
— Ν’ αναχωρήσω, κ. Πρόεδρε, αλλά τί θα ειπώ εις τον κόσμον εκεί, ο οποίος αδημονεί και ο οποίος δια να μάθη, θα μου προπαρασκευάση ίσως και υποδοχήν; Ο πρωθυπουργός εις την παρατήρησίν μου ταύτην απήντησε:
—Νά τους πής ότι θα τους προστατεύσω μεν και δέν θα εγκαταλείψωμεν την Σμύρνην.Συγχρόνως ο υπουργός των στρατιωτικών μου προσέθεσε.
—΄Οταν ψηφισθή το νομοσχέδιον στρατηγέ, θα σας στείλωμεν και χρήματα».
Ο Παπούλας επέστρεψεν εις την Σμύρνην την 23ην Μαρτίου. Οι σμυρναίοι έκλεισαν τα καταστήματα των και παρά τας υποδείξεις του Αρμοστού προς την επιτροπήν Αμύνης, υπεδέχθησαν εν συναγερμώ τον αρχιστράτηγον. τας αντιλήψεις της κυβερνήσεως εξέθεσεν ούτος προς τον Ύπατον Αρμοστήν και προς την Μικρασιατικήν ΄Α¬μυναν, τονίσας προς αυτήν ότι επεβάλλετο η ενίσχυσις του στρατεύ¬ματος δι’ ανδρών και εφοδίων. Ταυτοχρόνως, εκάλεσε τον υπαρχηγόν του επιτελείου, επειδή ο αρχηγός Πάλλης ευρίσκετο εις Αθήνας, και τον διέταξε να καθοδήγηση την επιτροπήν Μικρασιατικής Αμύνης εις την οργάνωσιν των προσερχόμενων προς κατάταξιν.
«΄Εξαφνα, μετά τρεις ή τεσσάρας ημέρας, εξακολουθεί ο Παπούλας, από την συνάντησίν μου με τον κ. Στεργιάδην, εδεχόμην την επίσκεψιν του γενικού γραμματέως της υπάτης αρμοστείας, κ. Γουναράκη, ο οποίος μοί ανήγγειλεν ότι ο κ. Στεργιάδης αναχωρεί εντός της ημέρας δια λόγους υπηρεσιακούς και μοι είπε—προσέθηκεν ο κ. Γουναράκης— να σας ερωτήσω εάν θέλετε τίποτε δια την κυβέρνησιν. Είς τον κ. Γουναράκην απήντησα ότι ευχαριστώ τον κ. Στεργιάδην, εξέφρασα όμως την έκπληξίν μου προς αυτόν δια την σπουδήν του ταξι¬διού του κ. υπάτου αρμοστού. Πράγματι, ο κ. Στεργιάδης ολίγας ώρας αργότερον ανεχώρει εις τας Αθήνας, όπου και πραγματικώς ησχολήθη εις την κατασυκοφάντησιν πάντων».
49) Ιωάννου Δ. Πασσά : «Η αγωνία ενός έθνους» (σ. 188 και εξής)
50) Του νομοσχεδίου δια του οποίου θα εδιχοτομούντο τα χαρτονομίσματα.
Διαβήματα προς τον Γούναρην. Χάος και σύγχυσις.
Μία από τας δραματικωτέρας ενεργείας της επιτροπής Μικρασια¬τικής Αμύνης ήτο το ταξίδιον της εις τας Αθήνας, τον Απρίλιον του 1922. το ίδιον βράδυ (16 Απριλίου) η επιτροπή έγινε δεκτή από τον πρωθυπουργόν Δ. Γούναρην, παρουσία και των υπουργών Ν.Θεοτόκη, Γ. Μπαλτατζή και Π. Πρωτοπαπαδάκη.
Ο ιατρός Ψαλτώφ ανέπτυξε δια ποίον λόγον έφθασεν η επιτρο¬πή εις τας Αθήνας, τους σκοπούς που επεδίωκε, διέλυσε τας δημιουρ¬γημένας εντυπώσεις, από τας εισηγήσεις προφανώς του Στεργιάδου, και κατέληξεν εις δραματικήν έκκλησιν :
— Φόβος συνέχει τον μικρασιατικόν ελληνισμόν. Διαλύσατε τον φόβον, αποδώσατε του την εμπιστοσύνην. Εξασφαλίσατε του την ελευθερίαν. η Μικρασιατική Άμυνα, που δέν έχει κανένα πολιτικόν σκοπόν, ευρίσκεται ολόψυχα παρά το πλευρόν σας.
Ο Γούναρης, καταφανώς συγκινημένος, ανέπτυξε τας πολιτικάς και στρατιωτικάς δυσχέρειας, αλλά είπε:
—Η ελληνική κυβέρνησις είναι αποφασισμένη να εξακολούθηση τον αγώνα. ο μικρασιατικός κόσμος άς τον βοηθήση ψυχικώς και υλικώς.
— τα πάντα θα προσφέρωμεν, είπεν ο εκ των μελών της Επιτροπής Κ. Χατζηαποστόλου. και τας 35.000 και πλέον μικρασιατών που ευ¬ρίσκονται εις το μέτωπον και όσα υλικά μέσα διαθέτομεν.
Τήν επομένην η Επιτροπή, επεσκέφθη και τον ευρίσκομενον ακό¬μη εις Αθήνας Στεργιάδην δια να του αναφέρη τα συμπεράσματα της συνομιλίας με τον πρωθυπουργόν. η συνομιλία των διήρκεσε τρεις ώρας, εις μίαν δέ στιγμήν, κατά την οποίαν ενα μέλος της επιτροπής του επρότεινε ν’ αναλάβη την ηγεσίαν του αγώνος, απήν¬τησεν :
—Εγώ δέν είμαι Βενιζέλος, εκείνος ήτο πολιτικός και επαναστάτης. Ούτε την ικανότητα του έχω, ούτε και την δύναμιν δια παρομοίας ευθύνας.
Σύγχυσις, άν όχι αληθινόν χάος, εχαρακτήριζε την κατάστασιν τους τελευταίους μήνας προ της καταρρεύσεως. οι σύμμαχοι, επέδω¬σαν διακοίνωσιν προς την κυβέρνησιν ομού με μακράν έκθεσιν, εις την οποίαν υπεδείκνυαν τον τρόπον της αποχωρήσεως των ελληνικών στρατευμάτων, από την Μικράν Ασίαν και καθώριζαν την νέαν με Θοριακήν γραμμήν εις την Ανατολικήν Θράκην, την οποίαν δέν παρεχώρουν μέν εξ ολοκλήρου εις τους τούρκους, άφηναν όμως την Ραιδεστόν, πόλιν εληνικωτάτην, εις αυτούς. Η Ελλάς, δια του κατωτέρω εγγράφου του υπουργού των εξω¬τερικών, απεδέχετο τας συμμαχικάς προτάσεις, τας οποίας επέδωκε την 15ην Μαρτίου (π.ή) 1922 ο επιτετραμμένος της Γαλλίας, ντε Μαρσιγύ, εξ ονόματος και των άλλων συναδέλφων του :
«Αποκρινόμενος εις το τηλεγράφημα των αυτών εξοχοτήτων των υπουργών των εξωτερικών, των τριών Μεγάλων Δυνάμεων, έχω την τιμήν να γνωστοποιήσω υμίν ότι η ελληνική β. κυβέρνησις, επιθυμού¬σα να συντέλεση το έφ’ εαυτή εις την αποκατάστασιν της ειρήνης εν τή Εγγύς Ανατολή και εκ σεβασμού προς τας συμβουλάς των Μεγάλων συμμάχων Δυνάμεων, δήλοι ότι δέχεται την περι ανακωχής πρότασιν, επί τοίς δροις τοις διατυπωμένοις εν τω ρηθέντι τηλεγραφήματι».
Από της στιγμής που εγνώσθη το κείμενον των συμμαχικών προ¬τάσεων επεταχύνθη το ψυχορράγημα της ελληνικής Μικρασίας, το οποίον προσεπάθει να σταματήση η οργάνωσις της Μικρασιατικής Αμύνης. ο μόνος δέ ο όποιος έμενε στυγνώς απαθής ήτο ο Αριστείδης Στεργιάδης. Και εις τας παραμονάς ακόμη της καταστροφής, εξηκολουθεί να εφαρμόζη την ιδίαν πολιτικήν έναντι του μικρασιατικού κόσμου και του στρατού: την πολιτικήν του βούρδουλα. Εκούρευε και ξώριζε Ιερείς, μεταξύ των οποίων και ένα γνωστόν πατριώτην, έδερε πολίτας και απεμάκρυνεν αξιωματικούς.
Είς την αρχήν της σατραπείας του εκάλεσε μίαν ημέραν τον εκ των διευθυντών της εφημερίδος «Θάρρος» Σπύρον Σολομωνίδην και του είπε δακτυλοδεικτών τον βούρδουλαν :
— Ή σταματάς τον Ποσειδώνα (51) ή θα σού μετρήσω τα πλευρά με αυτόν.
Αλλά ποίος θα εφαντάζετο ότι και την στιγμήν που έτριζε το πάν, θα εχρησιμοποίει και πάλιν τον βούρδουλαν; Όταν περί τα τέλη του 1921, παρουσιάσθη εις αυτόν μία επιτροπή απεργών τρα¬πεζιτικών, είπε προς τον πρόεδρον των Αντώνιον Τσερλέντην :
— Τί ζητείτε;
— Αύξησιν μισθών, βελτίωσιν των όρων εργασίας .. .
Αλλά δέν επρόλαβε να τερματίση την έκθεσιν των αιτημάτων των ο πρόεδρος της επιτροπής των απεργών. ο βούρδουλας του ύπατου αρμοστού κατέπεσε βαρύς εις τα πλευρά του.
— Πηγαίνετε από δώ, ξεκουμπιστήτε, εβόησεν ο θηριώδης Στερ¬γιάδης και εξεδίωξε πύξ-λάξ την επιτροπήν.
51) Επρόκειτο περί εξιστορήσεως της δράσεως της αγγλικής προπαγάνδας εις τας Αθήνας κατά την διάρκειαν του διχασμού, από τον ονόματι Ποσειδώνα. την αναστολήν της δημοσιεύσεως είχε ζητήσει ο άγγλος πρόξενος.
Από το βιβλίον του Χ. P. ΕΜ. Αγγελομάτη: «ΧΡΟΝΙΚΟΝ ΜΕΓΑΛΗΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑΣ», (ΤΟ ΕΠΟΣ ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ).
ΒΡΑΒΕΙΟΝ ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ ΑΘΗΝΩΝ
ΟΓΔΟΗ ΕΚΔΟΣΗ
ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟΝ ΤΗΣ «ΕΣΤΙΑΣ», ΙΩΑΝΝΟΥ Δ. ΚΟΛΛΑΡΟΥ & Σιας Α. Ε.
