Κυρώνεται νέος «οργανικός νόμος».
Οι σχέσεις της Ελλάδας με τους Τούρκους ήταν ήδη ψυχρές λόγω της πολιτικής των δεύτερων έναντι του Πατριαρχείου, των γεγονότων στην Ανατολική Ρωμυλία και τις διαρκείς αναταραχές στην Κρήτη. Ο σουλτάνος αναγκάστηκε λόγω της επέμβασης των Μεγάλων Δυνάμεων να παραχωρήσει τις ζητούμενες εγγυήσεις για την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων και αυτό είχε ως αποτέλεσμα να αποκατασταθεί προσωρινά η ηρεμία, με την κύρωση νέου «Οργανικού Νόμου».
Οι Τούρκοι της νήσου όμως δεν ήταν ικανοποιημένοι, διαπιστώνοντας ότι με τις μεταρρυθμίσεις παραδιδόταν ουσιαστικά η διοίκηση της Κρήτης στους Έλληνες. Τον Ιανουάριο του 1897 η έξαψη των πνευμάτων, μεταξύ των δύο στοιχείων, έφθασε σε μεγάλη ένταση. Στις πόλεις και τα χωριά της Κρήτης ξέσπασαν δολοφονίες, εμπρησμοί και φονικές συμπλοκές προκαλούμενες από τους Τούρκους, τους οποίους συνέδραμε απροκάλυπτα και ο τουρκικός στρατός.
Στις 2 Φεβρουαρίου ο πρόξενος της Γαλλίας στα Χανιά τηλεγράφησε στην κυβέρνησή του αναφέροντας τα εξής: «Χθες η πάλη διήρκεσε όλη την ημέρα, λέγεται δε ότι τα θύματα είναι πολυάριθμα. Οι χριστιανοί προσδραμόντες αθρόως εκ του εσωτερικού απέκλεισαν τα Χανιά. Κατέχω αποδείξεις ότι η σύγχρονος αυτή εξέγερση των μωαμεθανών εν Ηρακλείω, Ρεθύμνω και Χανίοις είναι το αποτέλεσμα οδηγιών εκ Κωνσταντινουπόλεως προς πρόκλησιν ταραχών δια να παρακωλυθεί η εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων».
Η Εθνική Εταιρεία απέκτησε σταδιακά τόση ισχύ και επιρροή, ώστε τον Μάρτιο του 1897 κατάφερε να συγκροτήσει απόσπασμα 3.000 ενόπλων το οποίο και εισέβαλε στη Μακεδονία καταδιώκοντας τις τουρκικές φρουρές, προτού απωθηθεί κι αυτό με τη σειρά του. Η ενέργεια αυτή έδωσε στους Τούρκους την αφορμή να κηρύξουν πόλεμο στην Ελλάδα.
Οι ταραχές σύντομα έλαβαν μεγάλη έκταση. Οι Τούρκοι πυρπόλησαν την ελληνική συνοικία των Χανίων και μεγάλο μέρος του ελληνικού πληθυσμού της πόλης κατέφυγε στα πολεμικά πλοία των Μεγάλων Δυνάμεων που ναυλοχούσαν εκεί. Οι Έλληνες κήρυξαν νέα επανάσταση ζητώντας πλέον ανοικτά την ένωση με την Ελλάδα.
Ενώ η κατάσταση στην Κρήτη εκτραχυνόταν, ο πολιτικός κόσμος στην Ελλάδα καταγινόταν σε άγριο κομματικό ανταγωνισμό. Ο πρωθυπουργός Θεόδωρος Δηλιγιάννης, καθώς και οι υπουργοί του Αλέξανδρος Σκουζές (υπουργός Εξωτερικών) και Νικόλαος Μεταξάς (υπουργός Στρατιωτικών), δέχονταν τους μύδρους της παράφορης δημαγωγικής ρητορείας του αρχηγού της αντιπολίτευσης, Δ. Ράλλη, ότι είναι ανίκανος να χειριστεί τα εθνικά ζητήματα. Ο Ράλλης απειλούσε με επανάσταση, δηλώνοντας ευθαρσώς σε συνεδρίαση της Βουλής στις 21 Ιανουαρίου 1897 πως «αν η μοίρα καταδίκασε την Ελλάδα να υποστεί εκ νέου την πολιτική της κυβερνήσεως Δηλιγιάννη, οίαν υπέστη κατά το παρελθόν, ήθελον τεθή Επικεφαλής όπως υψώσω την σημαίαν της επαναστάσεως κατά του καθεστώτος το οποίον εις ουδέν έτερον συντελεί ή να ζημιοί τα εθνικά συμφέροντα». Ακολούθησαν οχλαγωγικές συγκεντρώσεις στους δρόμους.
Διαδίδονταν κατηγορίες κατά της κυβέρνησης και κατά του βασιλιά Γεωργίου Α’ ότι ακολουθούσαν πολιτική υποτέλειας έναντι της Αγγλίας, η οποία δεν επιθυμούσε να αναλάβει η Ελλάδα καμία ενέργεια υπέρ του αγώνα της Κρήτης. Ανεύθυνοι εθνοσωτήρες ενέσπειραν σύγχυση και υποψίες. Από τον Νοέμβριο του 1894 είχε εμφανιστεί στην Αθήνα μια οργάνωση με την επωνυμία «Εθνική Εταιρεία», που είχε ως στόχο την αναζωπύρωση του εθνικού φρονήματος και την ενίσχυση των υπόδουλων Ελλήνων.
«Εθνική Εταιρεία» και ένοπλη επέμβαση.
Η μετριοπαθής εκσυγχρονιστική προσπάθεια του 1895 κατέληξε στην αιματηρή εξέγερση της πολύπαθης Κρήτης. Στην ύπαιθρο κυριάρχησαν οι Έλληνες ενώ οι Τούρκοι κλείστηκαν στις πόλεις και άρχισαν σφαγές των χριστιανών.
Μέσα σε διάστημα μικρότερο των δύο ετών έφθασε να αριθμεί περίπου 3.200 μέλη και είχε μετατραπεί σε ένα πανίσχυρο σωματείο που διέθετε πολυάριθμους οπαδούς στον στρατό, στις εφημερίδες, στην πνευματική τάξη και στο δικαστικό σώμα. Είχε υποκαταστήσει σχεδόν το κράτος και είχε αποκτήσει τόση δύναμη ώστε να επηρεάζει άμεσα τον ίδιο τον στρατό. Είχε επίσης την αξίωση να ρυθμίζει την πολιτική ζωή της χώρας και οι σκοποί της δεν ήταν άλλοι από τον πόλεμο κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Ούτε ο βασιλιάς ούτε η κυβέρνηση τόλμησαν να έλθουν σε σύγκρουση με αυτές τις τόσο ισχυρές αντιδραστικές δυνάμεις, οι οποίες ήταν ικανές να διεγείρουν εμφύλιο πόλεμο. Μπροστά στις λεκτικές επιθέσεις τους και στην έξαψη που ένιωσε ο λαός όταν ήλθαν οι ειδήσεις περί σφαγών και εμπρησμών στην Κρήτη, η ελληνική κυβέρνηση αποφάσισε να στείλει μοίρα του στόλου της στην Κρήτη, προκειμένου να εμποδίσει την αποβίβαση νέων τουρκικών δυνάμεων.
Στις 25 Ιανουαρίου απέπλευσαν τα πρώτα τορπιλοβόλα, στις 27 Ιανουαρίου το νεότευκτο θωρηκτό «Ύδρα» με διοικητή της μοίρας τον ναύαρχο Α.Ράινεκ, ακολουθούμενο από το μεταγωγικό «Μυκάλη» και τον ατμομυοδρόμωνα «Πηνειός», ενώ στις 29 Ιανουαρίου απέπλευσε το τορπιλοβόλο «Ιωνία» με διοικητή της τορπιλοβόλου μοίρας τον πρίγκιπα Γεώργιο και άλλα μεταγωγικά.
Ακόμη κι αυτή η απόφαση όμως δεν στάθηκε ικανή να ικανοποιήσει την αντιπολίτευση και τους ρήτορες των οχλαγωγικών εκδηλώσεων. Κατηγόρησαν την κυβέρνηση ότι δεν έδωσε εντολή στον στόλο να βομβαρδίσει τις τουρκικές συνοικίες της Κρήτης.
Από το βιβίο: Η Κρητική επανάσταση του 1897, του Δημητρίου Θαλασσινού.
Ο Δημήτριος Θαλασσινός γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε Κλασσική φιλολογία και θεολογία στο πανεπιστήμιο Αθηνών και διοίκηση επιχειρήσεων στα ΚΑΤΕΕ Πάτρας. Έχει γράψει πολλά άρθρα, κυρίως για το Βυζάντιο αλλά και για την εποχή της Αναγέννησης. Συνεργάτης των περιοδικών «Εικονογραφημένη Ιστορία» και «Ιστορικά Θέματα». Είναι Πατέρας της Άννας Μαρίας.
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη
(Συνεχίζεται.)
