Η ιστορία της Σμύρνης δεν είναι μικρή. Είναι τεράστια σε ευθύνες, σε πόνο, σε φρίκη, σε επιπτώσεις… Εκείνος ο Αύγουστος του 1922 ήταν το αποκορύφωμα σειράς λαθών και εγκλημάτων από πολλές πλευρές… κι ήταν η αρχή της ιστορίας του 20ου αιώνα, ενός από τους σκληρότερους αιώνες της ανθρώπινης ιστορίας: το τέλος μιας εποχής και η αρχή μιας άλλης φρικτότερης: δεν είναι τυχαίο που ο Χίτλερ, θα υμνήσει το έργο του Κεμάλ και πάνω σ’ αυτό θα οραματιστεί την αναγέννηση και κυριαρχία της τότε ηττημένης Γερμανίας, με τα γνωστά σε όλους αποτελέσματα…
Η ιστορία της Σμύρνης δεν είναι απλή για την Ελλάδα: η ήττα μιας νικήτριας χώρας από τον ηττημένο ήταν τόσο απόλυτη που η απαίτηση για απόδοση δικαιοσύνης δε μπορούσε να αγνοηθεί… Το Ελληνικό Κράτος, που δε φημίζεται ότι αφήνει ελεύθερη τη Δικαιοσύνη να αποδοθεί, όταν οι ευθύνες βαραίνουν την κορυφή, αναγκάστηκε να οδηγήσει 8 ανθρώπους στο δικαστήριο για να ισοφαρίσει το αίμα τόσων χιλιάδων: Χατζηανέστης, Γούναρης, Θεοτόκης, Μπαλτατζής, Πρωτοπαπαδάκης, Στράτος, Γούδας, Στρατηγός. Ήταν ξεκάθαρο ότι δεν ήθελε να αποδώσει ευθύνες… ήθελε να εξευμενίσει το οργισμένο πλήθος, να ικανοποιήσει τον πληγωμένο ελληνικό εγωισμό να διασώσει την ένοχη αίγλη του παλατιού και να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη του λαού στην πολιτική που τον είχε προδώσει. Και τα κατάφερε με έξι εκτελέσεις (μόνο οι πρώην υπουργοί Γούδας και Στρατηγός καταδικάστηκαν σε ισόβια κάθειρξη)…
Κι έπειτα τι; Η Ελλάδα με δυσκολία δέχτηκε στην αγκαλιά της τα παιδιά που οι πολιτικοί της και η διχαστική της εμμονή είχαν ξεσπιτώσει. Οι πρόσφυγες δεν αντιμετωπίστηκαν ως προδομένοι Έλληνες, μα σαν τουρκόσποροι… στην Τουρκία ΄γκιαούρηδες, στην Ελλάδα τουρκόσποροι… η καταγωγή των γυναικών της Μ. Ασίας και οι μάλλον ευρωπαϊκές τους συνήθειες, απομεινάρια ενός πολιτισμού που είχε χαθεί, έγινε στη συντηρητική Ελλάδα, συνώνυμο της χαλαρής ηθικής, γιατί οι περισσότεροι Ελλαδίτες δε τολμούσαν να αναλογιστούν τις ανάγκες αυτών των ανθρώπων, την απόγνωση, το φόβο και τη φρίκη που κουβαλούσαν μαζί τους: «Σμυρνιά… «παστρικιά…» λέξεις που αποδείκνυαν ότι στη συνείδηση της μητέρας Ελλάδας, οι πρόσφυγες ήταν το κακό σπυρί που δεν την άφηνε να ξεχάσει τη ντροπή της…
Κι όμως ήταν αυτοί οι άνθρωποι, οι Έλληνες «τουρκόσποροι» που βοήθησαν την Ελλάδα να σταθεί στα πόδια της: Έμποροι και οραματιστές, προοδευτικοί και τολμηροί, άνθρωποι των τεχνών και των γραμμάτων, άνθρωποι που είχαν γνωρίσει τον κόσμο, τον είχαν χάσει μα είχαν αποφασίσει να τον αναζητήσουν ξανά, ένωσαν τις δυνάμεις τους με τις δυνάμεις των Ελλήνων και ξανασηκώθηκαν… κι έφεραν τα ονόματα των πατρίδων που άφησαν πίσω, για να μη ξεχαστεί τίποτα από εκείνη την Ελλάδα που δεν πρόλαβε να γίνει:Νέα Σμύρνη, Νέα Ιωνία, Νέα Χαλκηδόνα, Νέα Μουδανιά… όλα νέα… με την ανάμνηση των παλαιών… με τη μνήμη των νεκρών… με το όραμα της επιστροφής…
Η ιστορία της Σμύρνης δεν είναι απλή… πολλές οι πληγές, πολλές οι ευθύνες, πολλά τα ερωτήματα… πολλές και οι αναμνήσεις… και οι ψυχές που επισκέπτονται τους δρόμους της ως σήμερα αναζητώντας ένα κερί κι ένα δάκρυ πολλές κι αυτές… και πάντα ματωμένες…
Υ.Γ. Οι αναρτήσεις για τη Σμύρνη πρέπει να είναι αυγουστιάτικες… με το νέο ημερολόγιο η Σμύρνη χάθηκε Σεπτέμβρη… μα τα ημερολόγια στα σπίτια που κάηκαν έγραφαν Αύγουστο… Αύγουστο του 1922 σταμάτησε ο χρόνος της… και στο φευγιό του πήρε μαζί του εκείνη τη Σμύρνη τη μοσχομυριστή…
