Ψυχή μεγάλη και γλυκειά, μετά χαράς στο λέω:
Θαυμάζω τες γυναίκες μας και στ’ όνομά τους μνέω.
(Διον. Σολωμού, Ελεύθεροι Πολιορκημένοι).
Κάθε φορά που θα μελετούσε κανείς την ιστορία μας, την ελληνική ιστορία, θα κατέληγε να επαναλαμβάνει τους ανωτέρω στίχους του εθνικού μας ποιητού, διαπιστώνοντας ότι οι Ελληνίδες γεμίζουν τις σελίδες της ιστορίας μας με τις θαυμαστές θυσίες τους.
Η Ελληνίδα στην τουρκοκρατία:
Αδυσώπητος για αιώνες ήταν ο αγώνας με τους τούρκους σε πολλά μέτωπα με σπουδαίο πλήθος τα συγκλονιστικά επεισόδια, όπου η ελληνίδα από τις πρώτες συγκρούσεις έδρασε λαμβάνοντας θρυλικές διαστάσεις, ενέπνευσε τις επόμενες γενιές για διαδοχικές απελευθερωτικές προσπάθειες και εμψύχωσε καίρια για καρτερία, αντίσταση και ελπίδα.
Τα κατωτέρω παραδείγματα είναι αντιπροσωπευτικά:
Το 1475 η Λήμνος δέχθηκε την κατακτητική επίθεση των Τούρκων υπό την αρχηγία του Σουλεϊμάν πασά. Σώθηκε από μια νέα κόρη, την Μαρούλα Κλαδά. Η νεαρή κόρη μόλις είδε τον αγαπημένο πατέρα της να φονεύεται από τους τούρκους ζώσθηκε αμέσως τα όπλα του και όρμησε εναντίον των τούρκων, ενώ την ακολουθούσαν συγκινημένοι, και παρακινημένοι από την τόλμη της οι νησιώτες συμπατριώτες της. οι τούρκοι έκπληκτοι και φοβισμένοι υποχώρησαν, η Λήμνος δεν έπεσε τότε και συνέχιζε να παραμένει ελεύθερη.
Το Σεπτέμβριο του 1570 οι τούρκοι κατέκτησαν την Κύπρο. Μετά την άλωση της Λευκωσίας 2.000 νέοι και νέες αρπάχθηκαν και επιβιβάσθηκαν στα πλοία για να πωληθούν δούλοι. Ανάμεσά τους και μία νεαρή ελληνίδα, η Μαρία η Συγκλητική, καθώς δεν ήθελε να υποφέρει την ατιμία, αλλά να εκδικηθεί τον κατακτητή, έβαλε φωτιά στην πυριτιδαποθήκη της γαλέρας, όπου εκρατείτο. Η γαλέρα και δύο πλοία που ήταν αγκυροβολημένα δίπλα της, ανατινάχθηκαν στον αέρα, τα πλούσια πολύτιμα λάφυρα κατεστραμμένα διασκορπίστηκαν στη θάλασσα και στον αέρα και η λεία της σκλαβιάς, χίλιες νεάνιδες έγιναν παρανάλωμα της φωτιάς.
Στα χρόνια της σκλαβιάς αιώνων, όταν κανένας δεν εγνώριζε αν θα ζει αύριο και όταν η ζωή του σήμερα ήταν σωστή κόλαση η Ελληνίδα κράτησε σεμνή και αυστηρή την οικογενειακή ζωή των Ελλήνων. Σαν σύζυγος και σαν μητέρα ήταν η δέσποινα του σπιτιού που χάραζε βαθειά στην ψυχή των παιδιών κάθε νέας γενεάς την πίστη στο Χριστό και στην Εκκλησία, την αγάπη στην πατρίδα Ελλάδα, την περιφρόνηση στη σκλαβιά και στο θάνατο, το σεβασμό και τη γενναιοψυχία με τον ηρωισμό έτσι που να αποτελούν μόνιμα διακριτικά γνωρίσματα σ’ όλες τις τάξεις των Ελλήνων.
Αξίζει να αναφερθεί η γνώμη του Καμπούρογλου: «Ηγιασμένη έστω η ψυχή των μητέρων εκείνων, αι οποίαι επί 400 έτη τοσούτον ηρωισμόν αντέταξαν κατά της περικυκλούσης αυτάς ασελγούς των κατακτητών κτηνωδίας. Αι οποίαι αφού εστερήθησαν πάσαν βιωτικήν απόλαυσιν, εις εν και μόνον τον εαυτών βίον αφιέρωσαν, εις το να ανατρέφουν και να δωρίζουν κάθε φορά εις το έθνος, άνδρας αξίους του ανδρικού και του Ελληνικού ονόματος» (Δημ. Καμπούρογλου, Ιστορία των Αθηναίων, τόμ. Α’, σελ. 24).
Η Ελληνίδα της τουρκοκρατίας για ν’ αποφύγει – όσο μπορούσε τη βδελυρή ατίμωση των ακαθάρτων κατακτητών, προσπαθούσε να μεταδώσει την επιδημία της ευλογιάς καταστρέφοντας τη νεανική ομορφιά του προσώπου της ή δημιουργούσε οικογένεια από τα δεκατέσσερα χρόνια της πιστεύοντας ότι δεν θα γεννήσει σκλάβους, ότι Έλληνες θα αναθρέψει και Έλληνες θα μεγαλώσει. Και απέδειξε ότι για δώδεκα (120 γενεές και αλλού για δεκαέξι (16) γενεές, η σκλαβιά δεν περόνιασε την ελληνική ψυχή. Απέδειξε ότι ο οργανισμός της ελληνικής φυλής δεν είχε νοθευτεί, δεν είχε φθαρεί, μα εξακολουθούσε να διατηρείται με αξιοθαύμαστη αντοχή και να μεταφυτεύεται από γενεά σε γενεά ο βαθύτατος πόθος των ραγιάδων να υπάρξουν και να ελευθερωθούν.
Το εξοχότερο παράδειγμα ποικίλης προσφοράς στο υπόδουλο γένος η μορφή της αγίας Φιλοθέης της Αθηναίας. Θυγατέρα του Αθηναίου Αγγέλου Μπενιζέλου και της Σηρίγης γεννήθηκε το 1522, το σκληρό εκείνο πρώτο αιώνα της δουλείας στην Αθήνα. Το κοσμικό της όνομα Ρεγούλα. Το 1536 παντρεύτηκε, αλλά μετά από τρία χρόνια έμεινε χήρα. Χωρίς άλλες υποχρεώσεις πλέον για παιδιά ή οικογένεια, επιδόθηκε εξ ολοκλήρου σε βίο ασκητικό και φιλελεήμονα. Μετέτρεψε το γειτονικό ναΐσκο του αγίου Ανδρέου σε γυναικείο μοναστήρι, στο οποίο αφιέρωσε όλη την περιουσία της και έγινε μοναχή.
Προχώρησε ακόμα στην ίδρυση βιοτεχνικού εργαστηρίου και οργάνωσε κέντρο ξενίας και προστασίας για τις Αθηναίες που κινδύνευαν να παρασυρθούν από τις ανάγκες τους ή… από τα κάλλη τους στον Ισλαμισμό και στις τάξεις των Οθωμανών. Διακόσιες (200) νεαρές Ελληνίδες εύρισκαν λιμάνι γαλήνης και ανεφοδιασμού στο μοναστήρι της Φιλοθέης. Και το θεάρεστο έργο ηύξανε: τα μικρά παιδάκια που οδηγούνταν εκεί κατευθύνονταν εξ απαλών ονύχων στην παράδοση του Έθνους. Οι πτωχοί και οι γέροντες και οι ασθενείς έγιναν το περιεχόμενο της καθημερινής ασκήσεως της φιλανθρωπίας. Η όλη πολιτεία της Φιλοθέης ενέπνεε σ’ όλες τις ηλικίες το πνεύμα της πίστεως και της θυσίας χάριν του Ελληνισμού και της χριστιανικής πίστεως. Η Αθήνα είχε αναζωογονηθεί.
Οι Τούρκοι αντιλήφθηκαν τη δράση της Φιλοθέης και αφού τη συνέλαβαν, την εφυλάκισαν και της επέφεραν παντός είδους βασανιστικές κακώσεις. Την απελευθέρωσαν σε λίγο καιρό, αλλά τη νύκτα της 2 προς 3 Οκτωβρίου 1588 καθώς συμμετείχε σε αγρυπνία τη συνέλαβαν για δεύτερη φορά. Οι μάστιγες και τα τραύματα που δέχτηκε αυτή τη φορά ήταν πολλαπλάσια τώρα και η μάρτυς έμεινε ημιθανής. Μετά από τρεις μήνες στις 19 Φεβρουαρίου 1589 απέθανε και το 1600 ανακηρύχθηκε αγία.
Η Ελληνίδα της τουρκοκρατίας αγωνίσθηκε και στο στίβο του μαρτυρίου. Τα χρόνια εκείνα που πολλοί γίνονταν «κρυπτοχριστιανοί» ή εξισλαμίζονταν, πολλές Ελληνίδες διήνυσαν την οδόν του ματρυρίου. Ο φθόνος των τούρκων για τη σωματική και ψυχική ομορφιά κι ανωτερότητα των Ελλήνων, η ακόλαστη διάθεσή τους και μάλιστα των Γενιτσάρων, που προέρχονταν από τη φυλή μας με το φοβερό παιδομάζωμα και ένα βαρύ μίσος εκδηλωνόταν βάρβαρα σε βάρος των Ελλήνων χριστιανών δεσποινών και νεανίδων και εγίνονταν αφορμή ή αίτιο μαρτυρίου αίματος. Η εκκλησία μας έχει καταγράψει στις τάξεις της νεομάρτυρες, παρθενομάρτυρες και καλλιμάρτυρες καθ’ όλη τη διάρκεια της τουρκοκρατίας.
Τα γυναικεία μοναστήρια του Ελληνικού χώρου, τα κέντρα αυτά του ελληνικού και Χριστιανικού ανεφοδιασμού, δέχτηκαν άπειρες φορές τιε βίαιες επιθέσεις – καταστροφές των κατακτητών και είδαν να διαπράττονται παντός είδους εγκλήματα, φυλακίσεις και ατιμίες, ώσπου να κορεσθεί η κτηνωδία των βαρβάρων. Και άνθεξε ως να ήταν αθάνατη η Ρωμιοσύνη. Πολυβασανισμένη και αθάνατη. Όταν και οι νεαρές ελληνίδες μπορούσαν να υποστούν άτρεμα και ήρεμα το μαρτύριο του αίματος, κοιτάζοντας άφοβα το θάνατο στα μάτια, ένα ήταν σίγουρο: «Η Ελλάδα σκλάβα δεν θα έμενε».
Τονίσθηκε υπερβολικά για τους επώνυμους και ανώνυμους ήρωες – άνδρες του «21» ότι υπήρξαν οι δημιουργοί της εθνεγερσίας της ανεξαρτησίας και της ελευθέρας Ελλάδος. Όμως από το δυνατότερο καμίνι της δοκιμασίας πέρασαν οι Ελληνίδες. Ηρωίδες σιωπηλές, ευγενικές μορφές, αφανείς, πολλές φορές έχουν καλυφθεί από τη σκόνη του παρελθόντος που κινούν και συσσωρεύουν οι άνεμοι του χρόνου. Οι ιστορικοί έχουν υποχρέωση να αποκαλύψουν για να αντικρύσουν όλοι οι Έλληνες την προσφορά της Ελληνίδας. Η γνώση της προσφοράς της θάχει την αξία της γνήσιας συνειδήσεως και αποτελεί πράξη δικαιοσύνης οφειλομένης και τιμής επιβεβλημένης.
Από το βιβλίο: Ιστορικές γραμμές, του Φιλολόγου – Ιστορικού, Εκπαιδευτικού Μ.Ε., Ιωάννου Ν. Παπαϊωάννου.
Τόμος Γ’. Λάρισα 1979
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.
