Αυτό που ονομάζουμε σύνηθες και φυσικό συμβάν ή κατάσταση, είναι στην ουσία του ένα σήμα. Ο ήλιος που λάμπει και οι αστέρες που αραδιασμένοι ταξιδεύουν μέσα στο σύμπαν, οι καύσωνες που έρχονται στην εποχή τους, και το χιόνι με τη βροχή στην δική τους εποχή, τα παιδιά που γεννιούνται μέσα στο γάμο και μεγαλώνουν και προοδεύουν, τα σπαρμένα χωράφια που καρποφορούν, τα οικόσιτα ζώα που πληθαίνουν τη σοδειά που σωρεύουν οι άνθρωποι από κάθε πλευρά, η ειρήνη που βασιλεύει στη θέση του πολέμου και η υγεία στη θέση της αρρώστιας –όλα τούτα είναι σήματα της ευδοκίας και της ευλογίας του Θεού. Όλα τούτα δεν είναι ασήμαντα σήματα επειδή μας έρχονται από το πνευματικό βασίλειο της πραγματικότητος, απ’ ό,τι είναι τα ασυνήθιστα φυσικά φαινόμενα και τα φοβερά και εξαίσια γεγονότα και οι αφύσικες καταστάσεις.
Το ότι αυτά είναι σημεία της θείας ευλογίας και του ελέους Του, το μαρτυρεί η Αγία Γραφή. Λέει ο Κύριος Σαβαώθ στο λαό Ισραήλ: και ποιήσετε πάντα τα δικαιώματά μου και πάσας τας κρίσεις μου και φυλάξεσθε και ποιήσετε αυτά και κατοικήσετε επί της γης πεποιθότες. Και δώσει η γη τα εμπόρια αυτής και φάγεσθε εις πλησμονήν και κατοικήσετε πεποιθότες επ’ αυτής (Λευ. 25,18). Και σε άλλο σημείο λέει πάλι: εάν ακοή ακούσης της φωνής Κυρίου του Θεού σου- και πληθυνθεί σε Κύριος ο Θεός σου εις αγαθά εν τοις εκγόνοις της κοιλίας σου, και επί τοίς εκγόνοις των κτηνών σου και επί τοις γενήμασι της γης σου… ανοίξαί σοι Κύριος τον θησαυρόν αυτου τον αγαθόν, τον ουρανόν, δούναι τον υετόν τη γη σου επι καιρού αυτού, ευλογήσαι πάντα τα έργα των χειρών σου (Δευτ. 28,1,11).
Και με τους υπόλοιπους προφήτες λέει παρόμοια. Δια του προφήτου Ζαχαρίου λέει ο Κύριος ότι θα δείξει έλεος προς το μετανοημένο λήμμα του λαού Του- μετά την πικρή τιμωρία- η άμπελος δώσει τον καρπόν αυτής, και η γη δώσει τα γενήματα αυτής και ο ουρανός δώσει την δρόσον αυτου (Ζαχ. 8,12).
Όμως, το έλεος του Θεού υπερβαίνει την διάνοια του ανθρώπου. Ο Θεός εκχέει συχνά το έλεός Του όχι μόνον στους δικαίους αλλά και στους αμαρτωλούς, ακόμα και στους ειδωλολάτρες των Λύστρων, για τον ζώντα Θεόν, ος εποίησεν τον ουρανόν και την γην και την θάλασσαν και πάντα τα εν αυτοίς, ός εν ταις παρωχημέναις γενεαίς είασε πάντα τα έθνη πορεύεσθαι ταις οδοίς αυτών καίτοι γε ουκ αμάρτυρον εαυτόν αφήκεν αγαθοποιών, ουρανόθεν υμίν υετούς διδούς και καιρούς καρποφόρους, εμπιπλών τροφής και ευφροσύνης τας καρδίας υμών (Πρ. 14,15-17). Όλα τούτα τα έργα του θείου ελέους στη περίπτωση αυτή δεν λειτούργησαν ως σημεία επιδοκιμασίας της πολυθεΐας και της αδικίας των ανθρώπων αλλά ως σήμα για την αφύπνιση των ανόμων, τον συνετισμό τους, την αισχύνη και την στροφή προς τον αληθινό Θεό.
Το ίδιο νόημα έχουν και οι λόγοι του Σωτήρος περί του Θεού, ο Οποίος τον ήλιον αυτου ανατέλλει επί πονηρούς και αγαθούς και βρέχει επί δικαίους και αδίκους (Ματθ. 5,45). Είναι σαν κάποιον πατέρα, ο οποίος έχει δύο γιούς, έναν υπάκουο και έναν δεύτερο ανυπάκουο και χαρίζει και στους δύο τα ίδια δώρα. Δεν είναι τάχα τούτο αδικία; Θα θύμωνες εσύ ώ άνθρωπε! Μα ο Θεός δεν είναι σαν τούς ανθρώπους. Γι’ αυτό, μην θυμώνεις αλλά υποκλίσου μέχρις εδάφους στη σοφία και το έλεος Του Θεού γιατί εδώ δεν πρόκειται για ζήτημα δικαιοσύνης αλλά σοφίας του Πατρός με σκοπό να σώσει τα τέκνα Του, να στερεώσει τον αγαθό και να διορθώσει τον πονηρό. Θα ’ρθει καιρός και για τιμωρία. Θα έρθει η στιγμή και για την λεπτομερέστατη κατανομή ανάμεσα σε δίκιο και άδικο, καθώς υπάρχει ακόμα καιρός που ο Ύψιστος αγωνίζεται κατά την σοφία Του να επαναφέρει τούς ξεστρατισμένους, όχι με τα σήματα των θλίψεων και της τιμωρίας αλλά με το σήμα της ευσπλαχνίας.
Η γνώση της αλήθειας
Όσοι δεν αναγνωρίζουν τον ζώντα Θεό μα ούτε και την άγια Πρόνοιά Του προς τους ανθρώπους, αλλά ούτε και το βασίλειο της πνευματικής πραγματικότητας, πως αντικρίζουν τα σήματα που φτάνουν στους ανθρώπους σε τούτη τη ζωή; Πώς ερμηνεύουν οι ευρωπαίοι υλιστές και οι ινδοί μηδενιστές αυτά τα σήματα;
Τα παρατηρούν όπως ο αόματος που παρατηρεί τον ήλιο και τους αστέρες. Τα ερμηνεύουν σαν τον κοιμισμένο άνθρωπο που ερμηνεύει φαντασιώσεις των ονείρων του.
Για τον υλιστή φιλόσοφο δεν υπάρχουν διόλου σήματα, ούτε στα φαινόμενα και τα πράγματα, ούτε στα όνειρα και τους λογισμούς, ούτε στους λόγους και τα γεγονότα. Όλα όσα υπάρχουν και συμβαίνουν, υπάρχουν και συμβαίνουν κατά την κρίση του δίχως νόημα και σκοπό. Η μιά ρόδα κινεί τη δεύτερη, εκείνη την τρίτη κ.ο.κ. Αν οι ρόδες πατήσουν κάποιον, δεν φέρουν την ευθύνη οι ρόδες ή ο παθών αλλά πρόκειται μονάχα για αναγκαία και δεδομένη σύμπτωση γεγονότων. Όνειρα, σκέψεις και πράξεις –όλα τούτα είναι γι’ αυτόν αλεύρι που ο σωματικός μύλος αλέθει και αποβάλλει, αλέθει και αποβάλλει μέχρις ότου και αυτόν τον ίδιο τον σωματικό μύλο δεν τον αλέσει και αποβάλλει άλλος ισχυρότερος και πιό αιχμηρός μύλος.
Για τον ινδό μηδενιστή, και ο άνθρωπος ο ίδιος είναι τιποτένια και ανόητη σκιά. Πολύ περισσότερο, τα όνειρα, οι λογισμοί, τα λόγια και οι κινήσεις αυτής της σκιάς. Ποιά σημεία, θα έλεγε εκείνος, αφού δεν υφίσταται μήτε Εκείνος που θα στείλει το σήμα μήτε και αυτός που θα το λάβη; Αφού η ζωή η ίδια είναι ένα τιποτένιο όνειρο, τι νόημα θα μπορούσε να έχει το όνειρο του ονείρου; Ο άνθρωπος πάλι είναι μιά εξάχνωση και κατά συνέπεια τι αξία έχουν σκέψεις και συναισθήματα, οι ελιγμοί και οι συστροφές αυτής της εξάτμισης; Το σύμπαν είναι απεριόριστο σε χρόνο και χώρο, που σημαίνει ακίνητο –πως μπορούμε τότε να μιλάμε για έλλογα και σκόπιμα σήματα κάποιων κινήσεων και πράξεων όταν όλα τούτα που μοιάζουν με κίνηση και πράξη δεν είναι τίποτα περισσότερο από μιά χίμαιρα της φαιάς ουσίας που αποκαλούμε εγκέφαλο;
Χρειάζεται στ’ αλήθεια ουράνια παλικαριά για να ανασωθεί ο κόσμος από τούτους τούς δυό θανάτους. Τούτη η ουράνια παλικαριά φανερώθηκε στο κόσμο με το όνομα του Ευαγγελίου του Χριστού.
Ο Χριστιανισμός νοηματοδότησε και λογοποίησε τα πάντα. Γι’ αυτό φανερώθηκε ο Λόγος του Θεού εν σαρκί. Επειδή δεν μπορούμε να ισχυριστούμε πως κάτι έχει το νόημά του ενώ τα υπόλοιπα δεν έχουν το δικό τους. Εφόσον υπάρχει νόημα γενικώς, τότε θα πρέπει να το έχουν όλα τα πράγματα: άνθρωποι, αντικείμενα, γεγονότα, σκέψεις, λόγοι, σχέσεις, φαινόμενα, κινήσεις, όνειρα –με ένα λόγο τα πάντα, είτε πρόκειται για νόημα της αρεσκείας μας είτε όχι, αυτά έχουν το νόημά τους. Γι’ αυτό και ο Χριστιανισμός είναι η μόνη λογική και συνετή ερμηνεία των κτισμάτων και της ζωής. Τα αν κάποιος θα τον υιοθετήσει σαν φως στο σκοτάδι, σαν οδοδείκτη στη ζωή, σαν ανακαίνιση από τη σήψη και σαν σωτηρία στον τάφο, αυτό δεν εξαρτάται από την ερμηνεία καθαυτή, αλλά από την ετοιμότητα και ικανότητα του ανθρώπου να την αποδεχτεί και να την ασπαστεί.
Τα φυσικά φαινόμενα και οι φοβίες
ως σημεία
Στην πρώτη σελίδα της Αγίας Γραφής είναι γραμμένο πως ο Πλάστης δημιούργησε τούς φωστήρες στον ουρανό γι να υπάρχουν ως σημεία. Το εξωτερικό νόημα αυτου είναι να γίνουν σημεία των καιρών, των ημερών και των ετών, καθώς είναι και γραμμένο. Το εσώτερο νόημα πάλι είναι να γίνουν πνευματικά και ηθικά σημεία για τους συνετούς ανθρώπους. Με άλλα λόγια, να γίνουν σήματα για τούς ανθρώπους του Θεού, σήματα της θείας ευδοκίας ή οργής, απειλής ή πρόρρησης.
Όταν ο Χριστός πέθανε επάνω στο Σταυρό, σκότος εγένετο επί πάσαν την γην έως ώρας ενάτης….. του ηλίου εκλείποντος. Και ιδού το καταπέτασμα του ναού εσχίσθη εις δύο από άνωθεν έως κάτω και η γη εσείσθη και αι πέτραι εσχίσθησαν και τα μνημεία ανεώχθησαν (Ματθ. 27,51- Λουκ. 23,44). Ήταν στ’ αλήθεια ξεκάθαρα σήματα της αθωότητας του Χριστου και της οργής του ουρανού.
Μετά από προσευχή του δικαίου Ιησού του Ναυή, σταμάτησε ο Ύψιστος τον πορεία του ηλίου και της σελήνης: και έστη ο ήλιος και η σελήνη εν στάση (Ιησ.Ναυή 10,13), σήμα για το πόσο ο Θεός ακούει τούς δικαίους. Και τι δεν θα κάνει ο Πανοικτίρμων για όσους Τον αγαπούν; Και τον ήλιο Του θα σταματήσει και στο Σταυρό θα σταυρωθή από αγάπη προς τούς αγαπώντας Αυτόν.
Στον άρρωστο βασιλέα Εζεκία μίλησε ο μέγας Ησαΐας λόγο από Θεού και του είπε ότι θα γειάνει και δεν θα πεθάνει: και είπεν Εζεκίας προς Ησαΐαν· τι το σημείον ότι ιάσεταί με Κύριος και αναβήσομαι εις οίκον Κυρίου τη ημέρα τη τρίτη; Τό ο προφήτης παρακάλεσε με κραυγή τον Κύριο ώστε επάνω στο ηλιακό ρολόι της Ιερουσαλήμ να γυρίσει τη σκιά κατά δέκα βαθμούς ως σημείο προς τον ασθενή βασιλιά: και εβόησεν ο Ησαΐας ο προφήτης προς Κύριον, και επέστρεψεν η σκιά εν τοις αναβαθμοίς εις τα οπίσω δέκα βαθμούς (Βασ. Δ΄ 20, 8-11).
Είπαμε παραπάνω ότι το άστρο της ανατολής, το οποίο οδηγούσε τους αστρολόγους και τούς έφερε μέχρι τη Βηθλεέμ, ήταν σημείο γέννησης ενός Μεγάλου Βασιλέως. Σίγουρα το άστρο εκείνο ήταν καθ’ όλα εξαιρετικό. Αν εισχωρήσουμε όμως στα μύχια της κατανόησης θα βάθους ότι και τα απλά αστέρια υπηρέτησαν τον Θεό ως σήματα ή σημεία σε διάφορες εποχές και υπό διάφορες συνθήκες. Ο Δημιουργός φανέρωνε μέσω αυτών τον Εαυτό Του μα και το θέλημά Του.
Βροντές και υετοί ως σημεία Θεού: Λέει ο ηλικιωμένος προφήτης Σαμουήλ, προς τον λαό του Ισραήλ πως στον Θεό δεν είναι αρεστή η επιθυμία τους να έχουν βασιλιά αντί για κριτή για να τούς κυβερνά. Ως απόδειξη αυτου ο Σαμουήλ ανακοινώνει ότι ο Θεός θα το αποδείξει αμέσως με βροντές και βροχή: και επεκαλέσατο Σαμουήλ και έδωκε Κύριος φωνάς και υετόν εν τη ημέρα εκείνη· και εφοβήθησαν πας ο λαός τον Κύριον σφόδρα και τον Σαμουήλ (Α΄Βασ. 12,18).
Οι βροντές ως σήματα της θείας αρχής φανερώθηκαν και κατά τον καιρό του πολέμου ανάμεσα σε Ισραηλίτες και Φιλισταίους. Στην περίπτωση εκείνη, η οργή του Θεού επέπεσε στους Φιλισταίους: και εβρόντησε Κύριο εν φωνή μεγάλη εν τη ημέρα εκείνη επί τους αλλοφύλους και συνεχύθησαν και έπταισαν ενώπιον Ισραήλ (Α΄ Βας. 7,10).
Ο γενικός Κατακλυσμός ήταν σήμα της οργής του Θεού επί του ανθρωπίνου γένους, εξαιτίας της γενικευμένης ανομίας αφού πας τις διανοείται εν τη καρδία αυτου επιμελώς επί τα πονηρά πάσας τας ημέρας (Γεν. 6,5). Αφού σταμάτησε ο Κατακλυσμός, είπε ο Θεός προς τον δίκαιο Νώε ότι: το τόξον μου τίθυμι εν νεφέλη και έσται εις σημείον διαθήκης ανά μέσον εμού και της γης… και ουκ έσται έτι το ύδωρ εις κατακλυσμόν (Γεν. 9,13-15). Όχι πως πριν δεν υπήρχε το ουράνιο τόξο αλλά τότε έλαβε από τον Θεό την ιδιαίτερη σημασία του σημείου. Ανίσως δεν επαναλαμβάνεται ο κατακλυσμός, επαναλαμβάνεται όμως οι πλημμύρες. Τι άλλο είναι οι φοβερές πλημμύρες των ημερών, που συμβαίνουν μπροστά στα μάτια μας παρά η αποτύπωση της οργής του Θεού για την αποστασία των ανθρώπων; Όποιος είναι πνευματικά εκπαιδευμένος στην ανάγνωση ας αναγιγνώσκει.
Η ξηρασία ως σήμα: Εξαιτίας των ανόμων πράξεων του βασιλιά Αχαάβ, έκλεισε ο ουρανός και δεν έβρεξε επί τρία χρόνια και έξι μήνες. Μα και κάθε άλλη ξηρασία η οποία στερεί τον άρτο από τούς ανθρώπους, αποτελεί τιμωρία και σημείο. Λόγω της αποστασίας από τον Θεό, ο προφήτης κράζει: γι’ αυτό σταμάτησαν οι βροχές και δεν είναι βροχή όψιμη, εκείνη δηλαδή η θερινή που είναι και η πιό απαραίτητη για τα σπαρτά. Γι’ αυτό συνεχίζει ο ιερός Ιερεμίας: σιτάρι θα σπείρουν και τριβόλια θα θερίσουν, θα παιδευτούν μα δίχως όφελος. Και σε άλλο σημείο: η γη ράγισε επειδή δεν υπήρχε βροχή, οι ζευγάδες αισχύνθηκαν και σκέπασαν την κεφαλή τους (Ιερ. Κεφ. 12, 13, 14,4).
Το ότι ο Κύριος μοιράζει την βροχή, δίνοντάς την σε ένα μέρος ενώ την στερεί σε κάποιο άλλο, ως σημείο του ότι συντελούνται αδικίες στους ενδεείς και συντρίβονται οι πένητες, μαρτυρεί ο προφήτης Αμώς: και εγώ ανέσχον εξ υμών τον υετόν προ τριών μηνών του τρυγητού· και βρέξω επί πόλιν μίαν, επί δε πόλιν μίαν ού βρέξω· μερίς μία βραχήσεται, και μερίς, εφ’ ήν ού βρέξω επ’ αυτήν, ξηρανθήσεται (Αμ. 4,7), λέει ο Κύριος. Αυτά είναι σήματα από Θεού και με τον τρόπο αυτό φανερώνει στους ανθρώπους τη σκέψη Του καθώς λέει ο Ίδιος περί του Εαυτου Του: Κύριος ο Θεός ο παντοκράτωρ όνομα αυτώ (Αμ. 4,13).
Εξαιτίας της αθεΐας και της σκληρότητας του ανθρώπου έναντι των συνανθρώπων του έρχονται και οι σεισμοί. Και επί τούτοις ου ταραχθήσεται η γη, λέει πάλι ο προφήτης (Αμ. 8,8). Αλλά και ο μέγας Ησαΐας κράζει προς την αμαρτωλή πόλη λέγοντας: παρά Κυρίου Σαβαώθ· επισκοπή γαρ έσται μετά βροντής και σεισμού και φωνής μεγάλης φερομένη και φλοξ πυρός κατεσθίουσα (Ησ.29,6).
Κάποιες φορές όμως μπορεί ο σεισμός να είναι και σημείο της ευδοκίας του Θεού και όχι της οργής του. Έτσι κατά την ανάσταση του Κυρίου ίδού σεισμός εγένετο μέγας (Ματθ. 28,2). Άλλη φορά πάλι, ενώ οι μαθητές ήταν συνηγμένοι σε προσευχή στα Ιεροσόλυμα για να τούς ενισχύσει ο Κύριος έναντι των εχθρών Του εσαλεύθη ο τόπος ο εν ώ ήσαν συνηγμένοι (Πρ. 4,31). Το ίδιο συνέβη και τότε που ο Παύλος με τον Σίλα βρισκόταν στην φυλακή των Φιλίππων: κατά δε το μεσονύκτιον Παύλος και Σίλας προσευχόμενοι ύμνουν τον Θεόν, επηκροώντο δε αυτών οι δέσμιοι. Άφνω δε σεισμός εγένετο μέγας, ώστε σαλευθήναι τα θεμέλια του δεσμωτηρίου (Πραξ. 16, 24-25).
Σήματα είναι και το χτύπημα η πτώση των αστέρων, η πτώση σκόνης από τον ουρανό, η επιδρομή των ακρίδων και των όφεων και των αρουραίων και των λοιπών διαφόρων εντόμων όπως συνέβη κάποτε στην Αίγυπτο. Και με αυτά τα σήματα φανερώνει ο Ύψιστος στον άνθρωπο τη σκέψη Του. Λέει ο προφήτης Αγγαίος εκ μέρους του Θεού: επάταξα υμάς εν αφορία και εν ανεμοφθορία και εν χαλάζη πάντα τα έργα των χειρών υμών, και ούκ επεστρέψατε προς με λέγει Κύριος (Άγγ. 2,17-Ψ. 77,48).
Κάποιες φορές ασυνήθιστα ουράνια φαινόμενα λειτούργησαν ως προσιωνισμοί. Στην ιστορία των Σέρβων μνημονεύεται η «σύγκρουση των άστρων», εν όψει του σερβο-βουλγαρικού πολέμου. Γιά τα φαινόμενα που έδειξε ο ουρανός πριν από την Α΄ Σερβική Εξέργεση κατά των Τούρκων μας μιλάει εναργώς ο ποιητής Φίλιππος Βίσνιτς.
Από το βιβλίο του Αγίου Νικολάου Βελιμίροβιτσ: “ΟΜΙΛΙΕΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗ ΓΙΑ ΤΑ ΣΥΜΒΟΛΑ ΚΑΙ ΣΗΜΕΙΑ”. Τόμος Α’
Εκδόσις Ορθόδοξος Κυψέλη: Δεκέμβριος 2014.
Η/Υ επιμέλεια Αικατερίνας Κατσούρη.