Πώς μπορεί να βελτιωθεί ο τρόπος εορτασμού της εθνικής επετείου της 25ης Μαρτίου; – Ιωάννου Παπαιωάννου.

Οι σχολικοί εορτασμοί κατά πρώτο λόγο και οι γενικότεροι εορτασμοί εθνικών επετείων κατά δεύτερο λόγο, αποτελούν την πρώτη και για πολλούς των ενηλίκων την κυριότερη μορφή ιστορικού μαθήματος. Γι’ αυτούς τους λόγους θα τους ήθελες συγκροτημένους με αρτιότητα και εποπτικοποίηση. Ένας συνηθισμένος εορτασμός με 2-3 τραγούδια, 4-5 ποιητικές απαγγελίες πολύ γνωστών κειμένων, 1-2 πεζά αντιπροσωπευτικά αναγνώσματα και πανηγυρικό λόγο γενικού περιεχομένου που χαρακτηρίζουν στόμφος, μεγάλα λόγια, έντονος συναισθηματισμός και ρητορικές αποστροφές δύσκολα θα σε ικανοποιούσε, μ’ όση προσπάθεια κι αν γινόταν. Πολλές φορές μάλιστα θα σου έδινε την εντύπωση πως αδικεί την αλήθεια καθεαυτήν και την προσδοκία όλων, αδικεί διδάσκοντες – οργανωτές – ομιλητές και διδασκομένους – θεατές – ακροατές.
Τον Ελληνισμό της τουρκοκρατίας και το 21 θεωρείς και παραδέχεσαι απέραντα κι ανεξάντλητα ιστορικά πεδία, όπου τόσα και τόσα μπορούν να εντοπισθούν και να προβληθούν, για να εμπνεύσουν και για να διδάξουν. Εορτασμός με λίγο Ρήγα Φεραίο, λίγη Φιλική εταιρεία, λίγο Σούλι, λίγο Μεσολόγγι, λίγο Σολωμό ή Βαλαωρίτη κι ένα – δυο κλέφτικα τραγούδια στην εποχή μας, εποχή προγραμματισμένων, συστηματικών προσπαθειών και οργανώσεων, δεν μπορεί να σε ικανοποιήσει πλήρως. Τα σχολεία, οι υπηρεσίες, οι σύλλογοι, τα μέσα μαζικής ενημερώσεως, οι εφημερίδες και τα περιοδικά, όταν ενεργούν και εορτάζουν σύμφωνα με τον τρόπο που αναφέρθηκε, θα συμφωνούσες ότι δεν προσφέρουν τον καλύτερο εαυτό τους.
Ίσως αποφεύγοντας ανιαρές επαναλήψεις – τουλάχιστον γινομένες από άγνοια – αν το πρόγραμμα, των εορταστικών εκδηλώσεων και μια περίληψη περιεχομένου τηρούνταν σε κάποιο φάκελλο – αρχείο του σχολείου ή της υπηρεσίας, ή του συλλόγου, τον οποίο φάκελλο να συμβουλεύονταν κάθε φορά εκείνοι που θ’ ανελάμβαναν την οργάνωση του νέου εορτασμού. Και θα σου φαινόταν καλύτερο, ο εορτασμός να μη στηριζόταν στο μονόλογο – η εποχή μας δεν θέλει το «σόλο» – και να διενεργείται με ουσιαστική – όχι τυπική – συμμετοχή των μαθητών. Καθώς τα σχολεία μας έγιναν μεικτά και τείνουν ν’ αποκτήσουν δικό τους καθηγητή Τεχνικών και δικό τους καθηγητή μουσικής, προβάλλει η δυνατότητα οργανώσεως εκθέσεων έργων των μαθητών εμπνευσμένων από το 21 και η δυνατότητα αποδόσεως από χορωδίας αξιόλογων μουσικών έργων σχετικών με το 21.
Ίσως θα ήταν καλύτερο να γίνονταν και εκδρομές – προσκυνήματα, κατά τις ημέρες γύρω στην 25η Μαρτίου, στους ένδοξους τόπους των αγώνων του 21, όπου και όποτε ήταν δυνατόν. Και να μελετηθεί το ενδεχόμενο κυκλοφορίας στις έδρες των νομών για έκθεση στο κοινό, μερικών κειμηλίων του αγώνα του 21, απ’ αυτά που εκτίθενται στα μουσεία μας. Με τις επισκέψεις σχολείων, αλλά και του κοινού, καθώς και με τη συμμετοχή του τύπου κάθε περιοχής, ο εορτασμός της 25ης Μαρτίου θα εμπλουτιζόταν θεωρητικά (ιστορικά) και συναισθηματικά (με βιώματα). Επί πλέον οι εφημερίδες και τα περιοδικά αν μπορούσαν να εκδίδουν ανά 20ετία ή 50ετία τα αφιερώματά τους στην 25η Μαρτίου σε ειδικούς τόμους με μικροφίλμς και φωτοτυπίες, θα συνέβαλλαν αποφασιστικά σε λαμπρότερο και περιεκτικότερο εορτασμό της 25ης Μαρτίου.
Τέλος, ίσως είναι από τις καλύτερες προϋποθέσεις, για επιτυχημένο εορτασμό της 25ης Μαρτίου, και η παρακάτω: Το περιεχόμενο μιας σχολικής εορτής, οι εορταστικές εκπομπές του ραδιοφώνου και της τηλεοράσεως, τα εορταστικά φύλλα της εφημερίδας και του περιοδικού να είναι προσανατολισμένα σ’ ένα γενικότερο σαφές θέμα, έτσι ώστε τα τμήματά του ν’ αποτελούν μια οργανική ενότητα. Τέτοιες ενότητες θα μπορούσες να επισημάνεις ως εξής:
Ι. Ενότητες με βάση το χρόνο:

1. Ο πρώτος αιώνας της τουρκοκρατίας 1453 – 1550.
2. Ο δεύτερος αιώνας της τουρκοκρατίας 1550 – 1650.
3. Ο τρίτος αιώνας της τουρκοκρατίας 1650 – 1750.
4. Ο τέταρτος αιώνας της τουρκοκρατίας 1750 – 1821.
5. Τα τελευταία προεπαναστατικά χρόνια του ελληνισμού
6. Το 1ο έτος της επαναστάσεως 1821.
7. Το 2ο έτος της επαναστάσεως 1822
8. Το 3ο έτος της επαναστάσεως 1823
9. Το 4ο έτος της επαναστάσεως 1824
10. Το 5ο έτος της επαναστάσεως 1825
11. Το 6ο έτος της επαναστάσεως 1826
12. Το 7ο έτος της επαναστάσεως 1827
13. Το 8ο έτος της επαναστάσεως 1828 και
14. Το τελευταίο έτος του αγώνα του 21 (1829).
ΙΙ. Ενότητες με βάση τον τόπο:

15. Τουρκοκρατούμενος και Βενετοκρατούμενος Ελληνισμός.
16. Ο Μοριάς στην Τουρκοκρατία και στο 21.
17. Η Ρούμελη στην Τουρκοκρατία και στο 21.
18. Η Θεσσαλία στην τουρκοκρατία και στο 21.
19. Η Ήπειρος στην τουρκοκρατία και στο 21.
20. Η Μακεδονία στην τουρκοκρατία και στο 21.
21. Η Θράκη στην τουρκοκρατία και στο 21.
22. Η Κρήτη στην τουρκοκρατία και στο 21.
23. Η Κύπρος στην τουρκοκρατία και στο 21.
24. Η Κων/πολη στην τουρκοκρατία και στο 21.
25. Ο Μικρασιατικός Ελληνισμός στην τουρκοκρατία και στο 21.
26. Η Αθήνα στην τουρκοκρατία και στο 21.
27. Η Θεσσαλονίκη στην τουρκοκρατία και στο 21.
28. Τα Ιωάννινα στην τουρκοκρατία και στο 21.
29. Η Τριπολιτσά στην τουρκοκρατία και στο 21.
30. Σάμος, Χίος και Ψαρά στην τουρκοκρατία και στο 21.
31. Τα Δωδεκάνησα στην τουρκοκρατία και στο 21.
32. Οι Κυκλάδες στην τουρκοκρατία και στο 21.
33. Τα Επτάνησα στην τουρκοκρατία και στο 21.
34. Η Εύβοια στην τουρκοκρατία και στο 21.
35. Ύδρα και Σπέτσες στην τουρκοκρατία και στο 21.
36. Το Άγιον Όρος στην τουρκοκρατία και στο 21.
37. Το Σούλι στην τουρκοκρατία και στο 21.
38. Η Μάνη στην τουρκοκρατία και στο 21.
39. Τα Σφακιά στην τουρκοκρατία και στο 21.
40. Το Μεσολόγγι στον αγώνα του 21.
ΙΙΙ. Ενότητες με βάση τα γεγονότα:

41. Οι μεγάλες νίκες του 21.
42. Οι ένδοξες θυσίες των αγώνων του 21.
43. Οι ναυμαχίες των αγώνων του 21.
44. Τα ολοκαυτώματα των αγώνων του 21.
45. Οι πολιορκίες – αλώσεις φρουρίων των αγώνων του 21.
46. Οι σκοτεινές σελίδες των αγώνων του 21.
47. Οι προεπαναστατικοί αγώνες του υπόδουλου Ελληνισμού.
IV. Ενότητες με βάση την προσφορά συνόλων:
48. Οι δάσκαλοι του γένους στην τουρκοκρατία και στο 21.
49. Οι αρματολοί και οι κλέφτες στην τουρκοκρατία και στο 21.
50. Οι Έλληνες ναυτικοί στην τουρκοκρατία και στο 21.
51. Οι Έλληνες στην τουρκοκρατία και στο 21.

Αξίζει τον κόπο να προσέξει τη γνώμη του Δημ. Καμπούρογλου: «Ηγιασμένη έστω η ψυχή των μητέρων εκείνων, αίτινες επί 363 έτη τοσούτον ηρωισμόν αντέταξαν κατά της περικυκλούσης αυτάς ασελγούς των κατακτητών κτηνωδίας. Αίτινες στερηθείσαι πάσης βιωτικής απολαύσεως, εις εν και μόνον τον εαυτών βίον αφιέρωσαν εις το να ανατρέφωσι και δωρώνται ούτως εκάστοτε τω έθνει άνδρας αξίους του τε ανδρικού και του ελληνικού ονόματος» Δημ. Καμπούρογλου, ιστορία των Αθηναίων, τόμ. Α’, σελ. 24.
Η ιστορία και η εθνική μας παράδοση στου προβάλλει ότι η Ελληνίδα πάνω απ’ όλους τους θησαυρούς του κόσμου έχει την τιμή της. Γι’ αυτό επιβάλλεται να γίνεται άξια λόγος για «παρθενικό θησαυρό» της Ελλάδος στο Ζάλογγο, στη Νάουσα και αλλού. Και η Ελληνίδα της εποχής μας θα δείξει την ανθρώπινη κατανόηση στην κυρά Φροσύνη και στην κυρά Βασιλική του Αλή πασά των Ιωαννίνων, άλλ’ από τις Σουλιώτισσες και τις Ναουσσαίες θα εμπνέεται.

52. Τα παιδιά και οι νέοι στην τουρκοκρατία και στο 21.
53. Βοσκοί και αγρότες στην τουρκοκρατία και στο 21.
54. Έμποροι και βιοτέχνες στην τουρκοκρατία και στο 21.
55. Οι ξένοι περιηγητές για την τουρκοκρατία και στο 21.
56. Φιλέλληνες και εθελοντές στους αγώνες του 21.
57. Οι ιατροί και η ιατρική στην τουρκοκρατία και στο 21.
58. Οι Φαναριώτες στην τουρκοκρατία και στο 21.
59. Πρόκριτοι και προύχοντες στη τουρκοκρατία και στο 21.
60. Άτακτοι μαχητές και τακτικός στρατός στους αγώνες του 21.
61. Οι Έλληνες των παροικιών του Εξωτερικού στην τουρκοκρατία και στο 21.
62. Η φιλική εταιρεία ως «κιβωτός» του 21.
63. Ο τύπος στην τουρκοκρατία και το 21.
64. Τούρκοι και Έλληνες ηγέτες στους αγώνες του 21.
65. Ιστορικοί και απομνημονευματογράφοι των αγώνων του 21.
66. Έλληνες μηχανικοί και τεχνικοί στην τουρκοκρατία και στο 21.
V. Ενότητες με βάση την προσφορά προσώπων:
67. Ο Ρήγας Φεραίος, εθνομάρτυρας και πρόδρομος του 21.
68. Ο Αδαμ. Κοραής και οι αγώνες του 21.
69. Η προσφορά των Υψηλάντηδων στους αγώνες του 21.
70. Η προσφορά των Κολοκοτρωναίων στους αγώνες του 21.
71. Η προσφορά των Κουντουριώτηδων στους αγώνες του 21.
72. Οι μεγάλοι ναυμάχοι του 21: Ανδρέας Μιαούλης, Κων/νος Κανάρης.
73. Οι ενδοξότεροι νεκροί του 21: Αθαν. Διάκος, Μάρκος Μπότσαρης.
74. Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος και ο αγώνας του 21.
75. Ο Γεώργιος Καραϊσκάκης και ο αγώνας του 21.
76. Ο Ιωάννης Καποδίστριας και ο αγώνας του 21.
77. Η προσφορά τω Μαυρομιχαλαίων στον αγώνα του 21.
78. Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος και ο αγώνας του 21.
79. Ο Παπαφλέσσας και οι αγώνες του 21.
80. Γρηγόριος Ε’ και Παλαιών Πατρών Γερμανός στον αγώνα του 21.
81. Ο Νικηταράς και ο αγώνας του 21.
82. Ο Λόρδος BYRON και ο αγώνας του 21.
83. Ο Ι. Μακρυγιάννης και οι αγώνες του 21.
VI. Ενότητες με βάση τη σχέση άλλων χωρών με το 21:

84. Οι Βαλκανικοί λαοί και ο αγώνας του 21.
85. Η Ρωσία και ο αγώνας του 21.
86. Η Αυστρία και ο αγώνας του 21.
87. Η Γαλλία και ο αγώνας του 21.
88. Η Ιταλία και ο αγώνας του 21.
89. Η Αγγλία και ο αγώνας του 21.
90. Η Αμερική και ο αγώνας του 21.
91. Οι Ευρωπαϊκοί λαοί και ο αγώνας του 21.
92. Ο ξένος τύπος και ο αγώνας του 21.
93. Η Ελληνική επανάσταση του 1821 και οι ξένες μεγάλες επαναστάσεις.
94. Οι ηγέτες των ξένων χωρών και ο αγώνας του 21.
95. Η προσφορά των υποδούλων Ελλήνων στις ξένες χώρες κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας.
VII. Ενότητες με βάση τα λογοτεχνικά έργα:

96. Ποιητές και πεζογράφοι πρόδρομοι του 21.
97. Η τουρκοκρατία και το 21 από τη δημοτική μας ποίηση.
98. Η Τουρκοκρατία και το 21 από τις λαϊκές παραδόσεις και τις παροιμίες του Ελληνικού λαού.
99. Η τουρκοκρατία και το 21 από τα ιστορικά μυθιστορήματα.
100. Το 21 από το έργο του Διονυσίου Σολωμού.
101. Το 21 από το έργο του Ανδρέα Κάλβου.
102. Η τουρκοκρατία και το 21 από το έργο του Αριστ. Βαλαωρίτη.
103. Η τουρκοκρατία και το 21 από τα έργα μεγάλων ξένων λογοτεχνών.
104. Το 21 στους ποιητές του 19ου αιώνα.
105. Το 21 στους πεζογράφους του 19ου αιώνα.
106. Το 21 στους ποιητές του 20ου αιώνα.
107. Το 21 στους πεζογράφους του 20ου αιώνα.
108. Το 21 στη σύγχρονη μοντέρνα ποίηση.
109. Η Τουρκοκρατία και το 21 από το έργο του Γιάννη Βλαχογιάννη.
110. Το 21 από το έργο του Σπύρου Μελά.
111. Η τουρκοκρατία και το 21 στο έργο του Κ. Παλαμά.
VIII. Ενότητες με βάση τις τέχνες:
112. Οι ξένοι ζωγράφοι για την τουρκοκρατία και για το 21.
113. Έλληνες ζωγράφοι για την τουρκοκρατία και για το 21.
114. Η τουρκοκρατία και το 21 από λαϊκές λιθογραφίες, ξυλογραφίες και χαλκογραφίες.
115. Η τουρκοκρατία και το 21 στη μουσική.
116. Ο κινηματογράφος για την τουρκοκρατία και το 21.
117. Το θέατρο για την τουρκοκρατία και το 21.

Θα σημείωνες το γεγονός ότι από τις 25 Φεβρ. 1823 ο Νικηταράς με αναφορά του στον τότε υπουργό των εσωτερικών ζητούσε να δοθεί το τζαμί του αγά πασά στο Ναύπλιο, για να γίνει θέατρο.
Και σε εντυπωσιάζουν μερικές πληροφορίες για τις πρώτες θεατρικές παραστάσεις: «Οι Σούτσος, Αθαν. Χριστόπουλος, Ιάκ. Ρ. Νερουλός, Ι. Ζαμπέλιος, Ιάκ. Ραγκαβής, Ν. Πίκολος, Γ. Λασσάνης, Κων/νος Οικονόμος ο εξ Οικονόμων, Αλ. Σούτσος κ.α. αποθησαύρισαν στο σκηνικό λόγο, όσο γινόταν περισσότερο από το πάθος, τους ηρωισμούς και τον κατατρεγμό του σκλαβωμένου λαού. Με πολύ κόπο μπορούσε να πεισθεί ηθοποιός ν’ αναλάβει στη σκηνή… ρόλο τούρκου.
Ένα βράδυ που παιζόταν ο Μ. Μπότσαρης του Ι. Ζαμπέλιου και στη σκηνή που ο Μπότσαρης ψυχομαχάει, ξάφνου παρουσιάζεται ο τούρκος πασάς. Το τι ακολούθησε δεν περιγράφεται… Οι μαγκούρες των θεατών ήλθαν στο κεφάλι μαζί με βρισιές και γιουχαΐσματα. Την άλλη μέρα η πρώτη αστυνομική διάταξη περί θεάτρου που απαγόρευσε στους θεατές να εισάγουν σκύλους και ράβδους στο θέατρο!…
Άλλη φορά ένας θεατής τίναξε μια λεμονόκουπα στον ηθοποιό που έπαιζε τον πασά της Σκόδρας και του έρριξε το σαρίκι. Για καλή τύχη έσκυψε να το σηκώσει ο ηθοποιός, γιατί την ίδια ώρα άλλος θεατής… άδειαζε την κουμπούρα του απάνω του και ο δύστυχος πασάς από τρίχα γλύτωσε το θάνατο» εφημ. «Βραδυνή» της 24/3/ 1979, άρθρο Δημ. Σιατόπουλου, το θέατρο του 21.
ΙΧ. Ενότητες με βάση κειμήλια και μνημεία στον αγώνα του 21.

118. Οι Ελληνικές αρχαιότητες στην τουρκοκρατία και στο 21.
119. Κατοικία, τροφή και ενδύματα στην τουρκοκρατία και στο 21.
120. Όπλα, πυρομαχικά και οχυρωματικά έργα στους αγώνες του 21.
121. Το 21 από τις εθνοσυνελεύσεις.
122. Το 21 από την αλληλογραφία των αγωνιστών.
123. Η τουρκοκρατία και το 21 από τα κρατικά αρχεία ξένων χωρών.
124. Η τουρκοκρατία και το 21 από τα αρχεία της Ελληνικής παλιγγενεσίας.
125. Η τουρκοκρατία και το 21 από τα εθνικά μας μουσεία.
126. Το 21 στα ηρώα του ελεύθερου Ελληνικού κράτους.
Χ. Ενότητες σχετικές με τις διάφορες επιστήμες:

127. Διεθνές δίκαιο και η επανάσταση του 1821.
128. Η επανάσταση του 1821 και οι ξένοι διπλωμάτες της εποχής.
129. Η δικαιοσύνη κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας και στο 21.
130. Η δημόσια οικονομία κατά τη διάρκεια των αγώνων του 21.
131. Οργάνωση του κράτους κατά τη διάρκεια των αγώνων του 21.
132. Το εμπόριο στην τουρκοκρατία και στο 21.
133. Το συνεταιριστικό πνεύμα των Ελλήνων στην τουρκοκρατία.
134. Ιατρική και υγειονομική υπηρεσία στους αγώνες του 21.
135. Κατασκοπεία και αντικατασκοπεία στους αγώνες του 21.
136. Τα συντάγματα των εθνοσυνελεύσεων κατά τη διάρκεια των αγώνων του 21.
137. Στρατηγική τακτική στην ξηρά και στη θάλασσα στους αγώνες του 21.
138. Ήθη και έθιμα και ο χορός των Ελλήνων στην τουρκοκρατία και στο 21.
139. Η Κοινωνιολογία για την τουρκοκρατία και για το 21.
ΧΙ. Ενότητες με βάση τα διάφορα ιστορικά έργα:

140. Το 21 από τη διήγηση συμβάντων του Θ. Κολοκοτρώνη.
141. Το 21 από τα απομνημονεύματα του Ι. Μακρυγιάννη.
142. Η τουρκοκρατία και το 21 από το έργο του Κων/νου Κούμα.
143. Το 21 από το έργο του Σπυρ. Τρικούπη.
144. Το 21 από τις εφημερίδες της εποχής.
145. Το 21 από τα απομνημονεύματα των αγωνιστών του.
146. Η τουρκοκρατία και το 21 από το έργο του Κων/νου Παπαρηγόπουλου.
147. Το 21 από τα ιστορικά έργα του Ι. Φιλήμονος και άλλων ιστορικών.
148. Το 21 από τους Άγγλους ιστορικούς λ.χ. GORDON, Φίνλεϋ κ.α.
149. Η τουρκοκρατία και το 21 από το έργο του Πουκεβίλ.
150. Το 21 από τα ιστορικά έργα ξένων ιστοριογράφων.
151. Το 21 από τους τούρκους ιστοριογράφους.
152. Το 21 από τους ιστορικούς Διονύσιο Κόκκινο και Δημ. Φωτιάδη.
153. Το 21 από τους ιστορικούς του 19ου αιώνα.
154. Η τουρκοκρατία και το 21 από τους ιστορικούς του 20ου αιώνα.
155. Η τουρκοκρατία και το 21 από τους σύγχρονους Έλληνες και ξένους ιστορικούς.
ΧΙΙ. Ενότητες με βάση τη φιλοσοφική και ψυχολογική θεώρηση της Τουρκοκρατίας και του 21:

156. Ο συναισθηματικός κόσμος των υποδούλων Ελλήνων και των μαχητών του 21.
157. Ανθρωπιστικά ιδεώδη στον αγώνα του 21.
158. Οι Έλληνες του εξωτερικού και οι Έλληνες του Ελλαδικού χώρου στην τουρκοκρατία και το 21.
159. Η καταφρόνεση του θανάτου και ο ηρωισμός στους Έλληνες της τουρκοκρατίας και του 21.
160. Η αφιλοκέρδεια και η αλληλεγγύη στους αγωνιστές του 21.
161. Η αισιοδοξία και το «χιούμορ» στους αγωνιστές του 21.
162. Το 21 σταθμός και αφετηρία του νέου Ελληνισμού.
163. Οι τραγικές σκηνές και ώρες των Ελλήνων της τουρκοκρατίας και του 21.
164. Η αρχαιολατρεία στους Έλληνες της τουρκοκρατίας και του 21.
165. Η Βυζαντινολατρεία στους Έλληνες της τουρκοκρατίας και του 21.
166. Προτερήματα και αρετές των Ελλήνων στην τουρκοκρατία και στο 21.
167. Ελαττώματα και αδυναμίες των Ελλήνων στην τουρκοκρατία και στο 21.
168. Η αγάπη για την ελευθερία των Ελλήνων στην τουρκοκρατία και στο 21.
169. Η φιλοπατρία των Ελλήνων στην τουρκοκρατία και στο 21.
170. Το 21 εμπνευστής των μετέπειτα αγώνων του Ελληνισμού.
171. Πώς ερμήνευσαν οι πέντε γενιές των Νεοελλήνων το 21.
172. Ο εορτασμός της 25ης Μαρτίου από τον αλύτρωτο Ελληνισμό.
173. Ο εορτασμός της 25ης Μαρτίου στις Ελληνικές κοινότητες του εξωτερικού.
174. Πολιτικοί και στρατιωτικοί αρχηγοί στον αγώνα του 21.
ΧΙΙΙ. Ενότητες με βάση την προσφορά της Εκκλησίας στο 21:

175. Εθνομάρτυρες και Νεομάρτυρες στην τουρκοκρατία και στο 21.
176. Εκκλησία και παιδεία στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα.
177. Κοσμάς ο Αιτωλός και τουρκοκρατούμενη Ελλάδα.
178. Το πατριαρχείο Κων/πόλεως στην τουρκοκρατία και στο 21.
179. Ο Ορθόδοξος κλήρος στην τουρκοκρατία και στο 21.
180. Τα μοναστήρια στην τουρκοκρατία και στο 21.
181. Η Χριστιανική πίστη στην τουρκοκρατία και στο 21.
182. Κληρικοί – δάσκαλοι του γένους στην τουρκοκρατία και στο 21.
183. Κληρικοί – πολέμαρχοι στην τουρκοκρατία και στο 21.
184. Η προσφορά της Ορθοδοξίας στην Βενετοκρατούμενη Ελλάδα.
185. Κληρικοί ιστορικοί και απομνημονευματογράφοι στην τουρκοκρατία και στο 21 και
186. Κληρικοί στις εθνοσυνελεύσεις και στης διοίκηση στα χρόνια 1821 – 1829.

Ο Σπύρ. Τρικούπης σου τονίζει επανειλημμένα την προσφορά της ορθόδοξης εκκλησίας στον αγώνα του 21: «Δεν δυνάμεθα να μη θαυμάσωμεν τον μέγαν χαρακτήρα, ον ο κλήρος, ο θείος τω όντι κλήρος επί της καταδιώξεώς του έδειξεν… Μακάριον το έθνος το πρεσβεύον όλον έν και το αυτό δόγμα. Κάτοχοι, χάρις τω Θεώ, είμεθα τοιούτου ευτυχήματος, και εθνοκατάρατος έστω όστις δι’ οιανδήποτε αιτίαν θελήσει δι’ ετεροδιδασκαλίας ή δι’ άλλου τρόπου να επιβουλευθή την ενότητα της πίστεως των Ελλήνων» Σπ. Τρικούπη, ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, τόμ. Α’, σελ. 93, 156, 157.
Και κλείνοντας το κεφάλαιο για τον εορτασμό της 25ης Μαρτίου θα επαναλάμβανες τη γνώμη του Κ. Παλαμά πως τα σχετικά θέματα με το 21 είναι «αγήραστα θέματα λόγου»˙ το 21 σου παραμένει μια «αστείρευτη βρυσομάνα, απ’ όπου μπορεί πάντα ν’ αντλεί καθάριο νερό η αποσταμένη από τις λογής – λογής ενδυμασίες εθνική ψυχή».

Από το βιβλίο: Ιστορικές γραμμές, του Φιλολόγου – Ιστορικού, Εκπαιδευτικού Μ.Ε., Ιωάννου Ν. Παπαϊωάννου.
Τόμος Α’. Λάρισα 1979

Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.

Κατηγορίες: Άρθρα, Ιστορικά. Προσθήκη στους σελιδοδείκτες.