Του Οσίου Πατρός ημών Βασιλείου του μεγάλου – ομιλία εις το «Πρόσεχε σεαυτώ».

Του λόγου την χρήσιν δέδωκεν ημίν ο κτίσας ημάς Θεός, ίνα τας βουλάς των καρδιών αλλήλοις αποκαλύπτωμεν και δια το κοινωνικόν της φύσεως, έκαστος τω πλησίον μεταδιδώμεν, ώσπερ εκ τινων ταμιείων, των της καρδίας κρυπτών, προφέροντες τα βουλεύματα. Ει μεν γαρ γυμνή τη ψυχή διεζώμεν, ευθύς αν από των νοημάτων αλλήλοις συνεγινόμεθα˙ επειδή δε υπό παραπετάσματι τη σαρκί καλυπτομένη ημών η ψυχή τας εννοίας εργάζεται, ρημάτων δείται και ονομάτων προς το δημοσιεύειν τα εν τω βάθει κείμενα. Επειδόν ουν ποτέ λάβηται φωνής σημαντικής η έννοια ημών, ώσπερ πορθμείω τινί τω λόγω εποχουμένη, διαπερώσα τον αέρα, εκ του φθεγγομένου μεταβαίνει προς τον ακούοντα˙ καν μεν εύρη γαλήνην βαθείαν και ησυχίαν, ώσπερ λιμέσιν ευδίοις και αχειμάστοις ταις ακοαίς των μανθόντων ο λόγος εγκαθορμίζεται˙ εάν δε οίον ζάλη τις τραχεία ο παρά των ακουόντων θόρυβος αντιπνεύση, εν μέσω τω αέρι διαλυθείς εναυάγησε. Ποιήσατε τοίνυν γαλήνην τω λόγω δια της σιωπής. Ίσως γαρ αν τι φανείη χρήσιμον έχων των αγωγίμων. Δυσθήρατός εστίν ο της αληθείας λόγος, ραδίως δυνάμενος εκφεύγειν τους μη προσέχοντας, ούτω του Πνεύματος οικονομήσαντος συνεσταλμένον αυτόν είναι και βραχύν, ώστε πολλά εν ολίγοις δηλούν, και δια συντομίαν εύκολον είναι τη μνήμη παρακατασχέσθαι. Και γαρ φύσει αρετή λόγου, μήτε ασαφεία κρύπτειν τα σημαινόμενα, μήτε περιττόν είναι και μάταιον εική τοις πράγμασι περιρρέοντα. Οποίος ουν δη εστί και ο αρτίως ημίν εκ των Μωυσέως βίβλων ανεγνωσμένος λόγος, ού μέμνησθε πάντως οι γε φιλόπονοι, πλην ει μη που δια βραχύτητα παρέδραμεν υμών τας ακοάς. Έχει δε η λέξις ούτως. «Πρόσεχε σεαυτώ μη ποτέ γένηται ρήμα κρυπτόν εν τη καρδία σου ανόμημα»…

Ο Θεός, που μας έπλασε, μας έδωσε την χρήσιν του λόγου, δια να φανερώνωμεν ο ένας εις τον άλλον τας σκέψεις των καρδιών και να μεταδίδωμεν ο καθένας εις τον πλησίον, λόγω της κοινωνικότητος της φύσεως, ωσάν από κάποια ταμεία, προσφέροντες τας σκέψεις από τα κρυπτά της καρδίας. Διότι εάν εζούσαμεν με γυμνήν από το σώμα την ψυχήν, αμέσως θα επικοινωνούσαμεν μεταξύ μας δια των σκέψεων. Επειδή όμως η ψυχή μας διανοείται καλυπτομένη από το παραπέτασμα της σαρκός, έχει ανάγκη από λόγια και ονόματα δια να ανακοινώνη αυτά που κείνται εις το βάθος της. Όταν λοιπόν η σκέψις εκφρασθή δια φωνής, αυτή μεταβαίνει από τον ομιλητήν προς αυτόν που τον ακούει, αφού διασχίση τον αέρα, φερομένη δια του λόγου, ωσάν δια πορθμείου. Και εάν μεν εύρη άκραν γαλήνην και ησυχίαν, ωσάν εις γαλήνια και αχείμαστα λιμάνια, ο λόγος αγκυροβολεί εις τας ακοάς των ακροατών. Εάν όμως, ωσάν κάποια σφοδρά θύελλα, ο θόρυβος των ακουόντων πνεύση αντίθετα, τότε ο λόγος ναυαγεί, διαλυόμενος εις τον αέρα. Δια της σιωπής λοιπόν κάμετε ησυχίαν χάριν του λόγου. Διότι ίσως κάτι από αυτά που φέρει, σας φανή χρήσιμον και ωφέλιμον. Ο λόγος της αληθείας είναι δύσκολον θήραμα, διότι εύκολα ημπορεί να ξεφύγη αυτούς που δεν προσέχουν, αφού έτσι το Πνεύμα οικονόμησε, να είναι δηλαδή σύντομος και βραχύς, ώστε να δηλώνη πολλά εις ολίγα και με την συντομίαν να είναι εύκολον να διατηρηθή εις την μνήμην. Άλλωστε η φυσική αρετή του λόγου είναι: μήτε να κρύπτη με την ασάφειαν τα εκφραζόμενα, μήτε να πλημμυρίζη από λέξεις περιττάς και πράγματα μάταια. Τέτοιος λοιπόν είναι και ο λόγος αυτός που τώρα έχει αναγνωσθή από τα βιβλία του Μωϋσέως. Όσοι βέβαια είσθε φιλομαθείς να ενθυμήσθε αυτόν, εκτός αν κάπου διέφυγε την ακοήν σας, λόγω της βραχύτητος. Ο λόγος κάπως έτσι έχει˙ «πρόσεχε σεαυτώ μη ποτε γένηται ρήμα κρυπτόν εν τη καρδία σου ανόμημα»…

Πατήστε εδώ για να «κατεβάσετε» την περίφημη αυτή ομιλία, στην προτώτυπη και στην Νεοελληνική της εκδοχή, σε rar μορφή.

Κατηγορίες: Αγιολογικά - Πατερικά, Λογοτεχνικά. Προσθήκη στους σελιδοδείκτες.