«Ούτω και ο πατήρ μου ο επουράνιος
ποιήσει υμίν, εάν μη αφήτε έκαστος τω
αδελφώ αυτού από των καρδιών υμών
τα παραπτώματα αυτών»
(Ματθ.18,35)
Την ώρα των θανατηφόρων βασανιστηρίων Του πάνω στο Σταυρό ο Κύριος, Ιησούς Χριστός, μη σκεφτόμενος τον εαυτό Του αλλά τους ανθρώπους, έδωσε ένα από τα μεγαλύτερα διδάγματα, που έχει διαφυλάξει το ανθρώπινο γένος απ’ Αυτόν. Το δίδαγμα της συγχώρεσης:
Την ώρα που παρέδιδε το πνεύμα του είπε: «Πάτερ, συγχώρεσέ τους, δεν ξέρουν τι κάνουν!» (Λουκ. 23,43).
Ποτέ και σε κανέναν τόπο εκτέλεσης δεν είχαν ακουστεί μέχρι τότε τέτοια λόγια.
Αντίθετα, εκείνοι που μέχρι τότε εκτελούνταν στα ικριώματα, είτε ήταν αθώοι είτε ήταν ένοχοι, επικαλούμενοι τους θεούς και τους ανθρώπους ζητούσαν εκδίκηση.
«Εκδικηθείτε για μένα», έλεγαν.
Αυτά ήταν τα λόγια που μέχρι την εποχή του Χριστού ακούγονταν πιό συχνά στα ικριώματα. Δυστυχώς ακόμη και σήμερα ακούγονται σε πολλούς λαούς και σε πολλές φυλές που κάνουν τον σταυρό τους στο όνομα του Ιησού Χριστού.
Ο Χριστός την ώρα που άφηνε την τελευταία Του πνοή, συγχώρεσε αυτούς που τον χλεύασαν, αυτούς που τον βασάνισαν, συγχώρεσε τους ίδιους τους δολοφόνους Του και προσευχήθηκε στον ουράνιο Πατέρα Του να τους συγχωρέσει και Αυτός. Το πιό σημαντικό όμως από όλα ήταν πως βρήκε τη δύναμη να τους συγχωρέσει ό ίδιος λέγοντας: Δεν ξέρουν τι κάνουν!
Αποτελεί αλήθεια ερώτηση, γιατί ο Κύριος θέλησε να δώσει αυτό το δίδαγμα συγχώρεσης πάνω από τον Σταυρό; Και σε άλλες περιπτώσεις και με άλλες αφορμές είχε μιλήσει για τη συγχώρεση. Γιατί άραγε να επιλέξει να διδάξει αυτό το δίδαγμα και όχι κάποιο άλλο με το θεϊκό Του στόμα, στο τέλος του τέλους του; Αναμφίβολα, επειδή επιθυμούσε να το συγκρατήσουν οι άνθρωποι στη μνήμη τους και να το εφαρμόσουν. Έτσι υπήρξε την ώρα των αδικαιολόγητων βασανιστηρίων Του ο πιό μεγαλειώδης από τον κάθε μεγαλειώδη, ο πιό ανώτερος από όλους τους αυτοκράτορες και τους δικαστές στην γη, και ο πιό σοφός από όλους τους σοφούς και τους δασκάλους. Την ώρα των βασανιστηρίων στάθηκε ανώτερος από πλούσιους και από φτωχούς, ανώτερος από κοινωνικούς αναμορφωτές και επαναστάτες. Με το δικό του παράδειγμα συγχώρεσης σφράγισε το Ευαγγέλιό Του και έδειξε ότι χωρίς συγχώρεση ούτε οι βασιλιάδες μπορούν να βασιλεύουν, ούτε οι δικαστές να δικάζουν, ούτε οι σοφοί να φιλοσοφούν, ούτε οι δάσκαλοι να διδάσκουν, ούτε οι πλούσιοι και οι φτωχοί να ζούνε αξιοπρεπώς και ανθρώπινα και ούτε οι μεταρρυθμιστές ή οι επαναστάτες μπορούν να κάνουν κάτι χρήσιμο. Και το πιό σημαντικό από όλα ήθελε να δείξει, ότι χωρίς συγχώρεση οι άνθρωποι δεν μπορούν ούτε να κατανοήσουν το Ευαγγέλιο και ούτε να το εφαρμόσουν.
Με λόγια της μετάνοιας άρχισε ο Κύριος την διδασκαλία Του και με τα λόγια της συγχώρεσης την τελείωσε! Γιατί η μετάνοια είναι ο σπόρος, και η συγχώρεση είναι ο καρπός.
Τίποτε το αξιοθαύμαστο δεν έχει ο σπόρος που δεν φέρνει καρπούς. Καμία μετάνοια δεν έχει αξία δίχως την συγχώρεση!
Πώς θα ήταν η ανθρώπινη κοινωνία χωρίς την συγχώρεση; Θα ήταν ένα ανθρώπινο θηριοτροφείο μέσα στη ζούγκλα της φύσης.
Τι θα ήταν οι ανθρώπινοι νόμοι στη γη δίχως την συγχώρεση; Ανυπόφορες αλυσίδες.
Πώς θα μπορούσε η μάνα να ονομάζεται μάνα αν δεν υπήρχε η συγχώρεση, και πώς θα μπορούσε ο αδερφός να ονομάζεται αδερφός, πώς θα μπορούσε ο φίλος να ονομάζεται φίλος και ο χριστιανός να ονομάζεται χριστιανός;
Όχι, η συγχώρεση αποτελεί το σπουδαιότερο περιεχόμενο όλων αυτών των ονομασιών.
Η ζωή του ανθρώπου θα ήταν απολύτως ανυπόφορη αν δεν υπήρχαν τα λόγια: συγχώρεσέ με! Και σε συγχωρώ! Καμία σοφία δεν μπορεί να δυναμώσει την ειρήνη και την αλληλεγγύη ανάμεσα στους ανθρώπους χωρίς την ύπαρξη της συγχώρεσης. Δεν υπάρχει κανένα σχολείο και καμία αγωγή που μπορεί να δημιουργεί ανθρώπου μεγαλόψυχους και γενναιόδωρους χωρίς την ύπαρξη της συγχώρεσης.
Σε τι μπορεί να βοηθήσει τον άνθρωπο η κοσμική μόρφωση και η κοσμική παιδεία, αν δεν είναι σε θέση να συγχωρέσει μία προσβλητική λέξη ή μία προσβλητική ματιά του πλησίον του; Τίποτε.
Σε τι βοηθά τον άνθρωπο το νά φέρει δώρο εκατό λίτρα ελαιόλαδου μπροστά από το ιερό, εάν κάθε λίτρο ελαιόλαδου δεν είναι μάρτυρας τουλάχιστον μιάς συγχωρεμένης προσβολής; Τίποτε.
Αν εμείς γνωρίζαμε, πόσο σιωπηλά συγχωρούνται κάθε μέρα και κάθε στιγμή όχι μόνο από τον Θεό αλλά και από τους ανθρώπους τα δικά μας προσβλητικά λόγια θα ντρεπόμασταν και θα βιαζόμασταν και εμείς νά συγχωρέσουμε τους άλλους! Πόσα απρόσεχτα, προσβλητικά λόγια ξεστομίζουμε και σ’ αυτά οι άνθρωποι μας απαντούν με σιωπή. Πόσες θυμωμένες ματιές, πόσες στενάχωρες κινήσεις, και ακόμη πόσα ανεπίτρεπτα έργα! Και όλα αυτά πολλοί άνθρωποι τα προσπερνούν, χωρίς να μας τα αντιγυρίζουν με τη λογική· «μάτι για μάτι και δόντι για δόντι». Και ας μην μιλήσουμε για την συγχώρεση του Θεού. Για αυτήν δεν είναι αρκετά τα οποιαδήποτε ανθρώπινα λόγια. Μόνον θεϊκά λόγια μπορούν να περιγράψουν το αμέτρητο βάθος της θεϊκής ελεημοσύνης και της θεϊκής συγχώρεσης. Τέτοια λόγια υπάρχουν μόνον στο σημερινό Ευαγγέλιο. Ποιός άλλος στον ουρανό και στην γη θα μπορούσε να εκφράσει και να περιγράψει τη θεϊκή ελεημοσύνη και συγχώρηση εκτός από τον έναν και μοναδικό Κύριο Ιησού , τον αιώνιον Υιό του Θεού;
«Όλα μου έχουν παραδοθεί από τον Πατέρα μου. Κανένας δε γνωρίζει πραγματικά τόν Υιό παρά μόνον ο Πατέρας, ούτε τον Πατέρα τον ξέρει κανείς πραγματικά παρά μόνο ο Υιός, καθώς κι εκείνος στον οποίο θέλει ο Υιός να τον φανερώσει» (Ματθ. 11, 27).
Την χωρίς όρια συγχωρητική τάση του Θεού, εξέφρασε ο Κύριος Ιησούς Χριστός στην παραβολή του κακού δούλου. Την διηγήθηκε με αφορμή την ερώτηση του Αποστόλου Πέτρου για το πόσες φορές πρέπει να συγχωρήσουμε τις προσβολές στον αδερφό μας; Μήπως να τις συγχωρήσουμε έως επτά φορές; Σ’ αυτήν την ερώτηση ο Κύριος απάντησε με την γνωστή φράση: «Δε σου λέω ως εφτά, αλλά ως εβδομήντα φορές εφτά» (Ματθ. 18, 21-22).
Αν συγκρίνετε αυτές τις δύο δηλώσεις, θα δείτε τη διαφορά ανάμεσα στον άνθρωπο και τον Θεό. Ο Πέτρος νόμιζε, ότι άγγιξε την κορυφή της ελεημοσύνης λέγοντας έως επτά φορές. Ο Κύριος Ιησούς Χριστός του απάντησε: «Δεν σου λέω ως εφτά, αλλά ως εβδομήκοντα φορές εφτά». Και σαν να Του φάνηκε και αυτό το νούμερο ανεπαρκές, ο Κύριος, για να γίνει πιό ξεκάθαρος, είπε και την παρακάτω παραβολή. «Διά τουτο ωμοιώθη η βασιλεία των ουρανών ανθρώπω βασιλεί, ως ηθέλησε συνάραι λόγον μετά των δούλων αυτού».
Η βασιλεία των ουρανών δεν μπορεί να περιγραφεί ούτε με λόγια ούτε με χρώματα. Η βασιλεία των ουρανών ελάχιστα μπορεί να συγκριθεί με ό,τι συμβαίνει σ’ αυτόν τόν κόσμο, για αυτό ό,τι συμβαίνει στην βασιλεία των ουρανών, ό,τι αναφέρεται σε εκείνον τον αληθινό κόσμο, ο Κύριος το εκφράζει με παραβολές, επειδή ήταν δύσκολα να εκφραστεί με διαφορετικό τρόπο.
Ο κόσμος που ζούμε παρόλο που είναι σκοτεινιασμένος και σακατεμένος λόγω της αμαρτίας παρόλο που δεν έχασε εντελώς τις ομοιότητές του με εκείνον τον αληθινό κόσμο, είναι μόνον μιά ωχρή ζωγραφιά και σκιά του. Γι’ αυτό το λόγο η μοναδική σύγκριση στην οποία θα μπορούσαμε να προβούμε ανάμεσα σ’ αυτούς τους δύο κόσμους, θα ήταν η σύγκριση ανάμεσα σ’ ένα αντικείμενο και στην σκιά του.
Για ποιό λόγο λοιπόν στην παραβολή του «κακού δούλου» ο Κύριος λέει: άνθρωπος βασιλεύς καί όχι απλά βασιλιάς; Πρώτον, επειδή επιθυμεί να τονίσει την έννοια άνθρωπος πάνω από την έννοια βασιλιάς. Γιατί μεγαλύτερη τιμή είναι να είναι κανείς άνθρωπος παρά να είσαι βασιλιάς, γιατί το να είσαι άνθρωπος σημαίνει κάτι το αληθινά αξιοπρεπές, και το αν είσαι βασιλιάς σημαίνει το να προσφέρεις μία υπηρεσία. Δεύτερο, επειδή θέλει να μας δείξει ποιός είναι ο καλός βασιλιάς. Έτσι ο Κύριος μιλάει και για τον άνθρωπο οικοδεσπότη, για τον άνθρωπο έμπορο, όπως και για τον άνθρωπο βασιλέα και όλα με τον ίδιο στόχο: για να τονίσει ποιός είναι καλός οικοδεσπότης και ποιός είναι ο καλός έμπορος, όπως και πιό ο καλός βασιλιάς. Περιγράφοντας τον δικαστή, που ούτε Θεό φοβόταν ούτε άνθρωπο υπολόγιζε (Λουκ. 18,2), ο Κύριος δεν λέει: ο άνθρωπος δικαστής αλλά απλά λέει· ένας δικαστής. Από αυτά φαίνεται, ότι όταν ο Κύριος λέει άνθρωπος βασιλεύς, μ’ αυτόν τόν τρόπο θέλει να πει, καλός βασιλιάς.
Κάποτε λοιπόν κάποιος καλός βασιλιάς, ήθελε να «ξεκαθαρίσει τους λογαριασμούς» του με τους υπηρέτες του. Οι υπηρέτες του όφειλαν χρήματα, επειδή ο σωστός βασιλιάς δεν παίρνει δάνεια από τους υπηρέτες του, αλλά οι υπηρέτες απ’ αυτόν. Ξεκαθαρίζοντας λοιπόν τους λογαριασμούς τους βρήκε πως ένας δούλος όφειλε δέκα χιλιάδες τάλαντα (Ματθ. 18,24). Ένα τάλαντο τότε είχε αξία περίπου 240 χρυσές λίρες ή περίπου 500 δουκάτα. Δέκα χιλιάδες τάλαντα είχαν αξία δυόμιση εκατομμύριο χρυσές λίρες, ή περίπου πέντε εκατομμύρια δουκάτα. Το χρέος λοιπόν του δούλου ήταν τεράστιο. Και για ένα κράτος θα ήταν τεράστιο αυτό το χρέος, πως να μην ήταν και για έναν άνθρωπο;
Τι συμβολίζει λοιπόν στην παραβολή το τόσο μεγάλο χρέος του δούλου; Συμβολίζει τον αριθμός των αμαρτιών μας που είναι ακόμη μεγαλύτερο απέναντι στον Θεό, συμβολίζει το χρέος μας στον Θεό. Μιλώντας για το χρέος του δούλου στον βασιλιά, ο Κύριος εννοεί το χρέος μας προς στον Θεό. Γι’ αυτό το λόγο χρησιμοποιεί τόσο τεράστιους και με την πρώτη ματιά απίστευτους αριθμούς, οι οποίοι φυσικά δεν είναι απίστευτοι όταν μετρήσουμε τις αμαρτίες του κάθε αμαρτωλού θνητού ανθρώπου.
Και επειδή δεν είχε να πληρώσει, διέταξε ο κύριός του να πουλήσουν αυτόν και την γυναίκα του και τα παιδιά και όλα όσα είχε, και να του δώσουν από την πώληση το ποσό. Εκείνον τον καιρό σύμφωνα μα τους νόμους και τους ρωμαϊκούς καί τους εβραϊκούς (Βασιλ. 4,1, Β΄ Έξοδ. 21, 2, Γ΄ Λευϊτικόν 25, 39) αυτός πού χρωστούσε, όταν δεν είχε χρήματα να πληρώσει μπορούσε να πουληθεί ως σκλάβος μαζί με την οικογένειά του. Γι’ αυτό το λόγο μία χήρα παρακαλούσε με δυνατή φωνή τον προφήτη Ελισασαίο: ο σκλάβος σου, ο άνδρας μου, πέθανε – και τώρα ήρθε ο δανειστής να μου πάρει τους γιούς μου για σκλάβους (Βασιλ. 4,1).
Εκείνο, λοιπόν, που διατάζει ο βασιλιάς να γίνει για τον υπηρέτη του είναι αυτό που ίσχυε σύμφωνα με την δικαιοσύνη και τον νόμο τότε. Και ποιά η σημασία της διαταγής του βασιλιά; Η σημασία της διαταγής είναι πως, όταν οι αμαρτίες μας ξεπερνούν κάθε όριο, τότε ο Θεός μας στερεί όλα τα δώρα του Αγίου Πνεύματος. Μας στερεί τα δώρα τα οποία κάνουν τον άνθρωπο άνθρωπο. Έτσι στη παραβολή η διαταγή, σύμφωνα με τον νόμο, είναι να πουληθεί ο υπηρέτης που σημαίνει πως η τιμωρία του αμαρτωλού ανθρώπου είναι να του στερήσει ο Θεός την θεόσταλτη προσωπικότητά του. Στην συνέχεια σύμφωνα με το νόμο υπήρχε το δικαίωμα να πουλήσουν τη γυναίκα του, που σημαίνει ότι Θεός στερεί από τον άνθρωπο, λόγω των αμαρτιών του, το δώρο της αγάπης και της ελεημοσύνης. Τέλος μπορούσαν να πουλήσουν ως σκλάβους και τα παιδιά του, που σημαίνει, ότι ο άνθρωπος όταν ξεπεράσει κάθε όριο με τις αμαρτίες του στη συνέχεια ο Θεός του στερεί την δυνατότητα δημιουργίας οποιοδήποτε καλού. Τέλος μπορούσαν να πουλήσουν όλα τα υπάρχοντά του, πράγμα που σημαίνει ότι ο Θεός, ως τιμωρία, στερεί από τον αμαρτωλό άνθρωπο την απόλαυση οποιουδήποτε πνευματικού καλού και ότι όλα τα θεόσταλτα δώρα, που δέχτηκε ο αμαρτωλός άνθρωπος από τον Θεό, επιστρέφουν πάλι στο Θεό, στον οποίο ανήκουν και από τον οποίο πηγάζουν όλα τα καλά. Γι’ αυτό λοιπόν, όταν μπαίνετε σ’ ένα σπίτι να χαιρετάτε με τα λόγια· «Ειρήνη σ’ αυτό το σπίτι». Κι αν το σπίτι το αξίζει, ο χαιρετισμός σας «ειρήνη» να πάει σ’ αυτούς. Αν δεν το αξίζουν η «ειρήνη», που θα πείτε, ας επιστρέψει σ’ εσάς (Ματθ. 10, 12-13).
Μετά τη διαταγή του κυρίου του ο δούλος έπεσε στα πόδια του κυρίου του, τον προσκυνούσε κι έλεγε: δείξε μου μακροθυμία και θα σου τα δώσω όλα τα χρέη μου πίσω. Ο κακός δούλος, που δημιούργησε τόσο μεγάλο χρέος, δεν είχε κανένα στον κόσμο να τον βοηθήσει, δεν είχε σε ποιόν να στηριχθεί. Κανένας στον κόσμο δεν μπορούσε να τον βοηθήσει, εκτός πάλι από τον κύριό του, τον πιστωτή του. Στάθηκε λοιπόν ο δούλος ανάμεσα στον κύριο και τους υπόλοιπους δούλους, όπου δεν τολμούσαν να τον βοηθήσουν χωρίς την άδεια του κυρίου. Αυτός που τον δίκαζε ήταν και ο μοναδικός που μπορούσε να τον συγχωρέσει. Ο δούλος λοιπόν έκανε ό,τι ήταν λογικό και ό,τι ήταν δυνατό να κάνει εκείνη τη στιγμή, έπεσε δηλαδή στα πόδια του κυρίου και τον εκλιπαρούσε να τον ευσπλαχνιστεί. Δεν τον παρακαλούσε να του συγχωρέσει το χρέος –ούτε που τολμούσε να το σκεφτεί- αλλά τον εκλιπαρούσε να τον περιμένει: «δείξε μου μακροθυμία και θα σου τα δώσω όλα τα χρέη μου πίσω». Και ο άνθρωπος –βασιλεύς- ο σωστός άνθρωπος και σωστός βασιλιάς- τον λυπήθηκε και τον άφησε να φύγει. Του χάρισε μάλιστα και το χρέος (Ματθ. 18, 26-27). Τι μεγάλη αλλαγή στα ξαφνικά, πόσο φθηνή εξαγορά και τι αμέτρητη ελεημοσύνη! Του έδωσε, δηλαδή, διπλή ελευθερία: την ελευθερία από την σκλαβιά και την ελευθερία από το χρέος. Δεν είναι αυτό αληθινά βασιλικό δώρο; Μ’ αυτό τον τρόπο δεν συμπεριφέρονται οι βασιλείς αυτού του κόσμου. Τόσο μεγάλη, απροσδόκητη ελεημοσύνη επιδεικνύει μόνον ο Βασιλιάς των ουρανών και Αυτός την επιδεικνύει συχνά. Οποτεδήποτε ένας αμαρτωλός άνθρωπος συνέλθει και μετανιώσει ο ουράνιος Βασιλιάς, είναι έτοιμος να του συγχωρέσει δέκα χιλιάδες φορτία αμαρτιών και να του επιστρέψει όλα τα δώρα που του πήρε. Όχι μόνον που κανείς δεν μπορεί να φτάσει την ελεημοσύνη του Θεού, αλλά και κανείς δεν μπορεί να την περιγράψει. «Ιδού γαρ απήλειψα ως νεφέλην τας ανομίας σου και ως γνόφον τας αμαρτίας σου· επιστράφηθι προς με και λυτρώσομαί σε! Είπε ο Κύριος» (Ησαΐας 44, 22). Όποιος επιστρέφει στον Κύριο με ειλικρινή μεταμέλεια σ’ αυτόν, ο Κύριος του τα συγχωρεί όλα και πάλι του δίνει ακόμη νέα προθεσμία, του επιτρέπει ακόμη μιά μάχη, για να δει, εάν θα μείνει δίπλα στον Κύριο ή θα τον προδώσει.
Κάποτε ο βασιλιάς Ιεζεκίας έπασχε από μία ανίατη ασθένεια. Κλαίγοντας γύρισε το πρόσωπό του προς τον τοίχο και προσευχήθηκε προς τον Θεό να του παρατείνει την ζωή, και ο Θεός, που εισάκουσε την προσευχή του, παρέτεινε την ζωή του για άλλα δεκαπέντε χρόνια. Γι’ αυτό το λόγο ο Ιεζεκίας δόξαζε τον Θεό λέγοντας: «Κύριε εξήγειράς μου την πνοήν και παρακληθείς έζησα. Είλου γαρ μου την ψυχήν, ίνα μη απόληται και απέρριψας οπίσω μου πάσας τας αμαρτίας (Ησαΐας 38,16,17). Κάτι ανάλογο συνέβη και με τον χρεωμένο δούλο. Αυτός παρακάλεσε τον κύριό του μόνον να τον περιμένει για να του επιστρέψει το χρέος. Ο κύριός του όμως συγχώρεσε όλο το χρέος του και του χάρισε την ελευθερία του. Και στη συνέχεια ο κύριος περίμενε να δει όχι αν δούλος θα του επέστεφε το παλιό χρέος αλλά πως θα του ξεχρεώσει αυτή την καινούργια καλοσύνη και ευεργεσία. Και να πως ο δούλος γρήγορα του ξεχρέωσε την καλοσύνη. Βγαίνοντας έξω βρήκε έναν από τους συνδούλους του, που του όφειλε μόνο εκατό δηνάρια, τον έπιασε σφικτά από τον λαιμό με φόβο να τον πνίξει και του είπε: Ξόφλησέ μου το χρέος. Ο συνδούλος του τότε έπεσε στα πόδια του και τον παρακαλούσε: δείξε μου μακροθυμία και θα σου το ξεπληρώσω. Αυτός όμως δε δέχτηκε αλλά πήγε και τον έβαλε στην φυλακή ώσπου να ξεπληρώσει ό,τι του χρωστούσε. Αφού πήρε συγχώρεση και αφού του χαρίστηκε η ελευθερία από τον κύριό του, ο δούλος έστειλε τον άλλο δούλο στην φυλακή απέναντι στον οποίο είχε τη θέση του κυρίου, γιατί πολλές φορές όταν ο δούλος γίνει κύριος, μετατρέπεται σε κακό και τρομερό αφεντικό!
Παρόλο λοιπόν που ο καλός βασιλιάς φέρθηκε στον υπηρέτη, που του όφειλε χρήματα, με πραγματικό ανθρώπινο και γενναιόδωρο τρόπο και παρόλο, που η ελεημοσύνη του τον έσωσε από τον θάνατο, αυτός συμπεριφέρθηκε στον οφειλέτη του χειρότερα και από άγριο θηρίο. Και για ποιό χρέος! Για εκατό δηνάρια! Ο καλός βασιλιάς του συγχώρεσε πέντε εκατομμύρια δουκάτα, και αυτός για μόνο εκατό δηνάρια τον έπιασε από τον λαιμό για να τον πνίξει και στο τέλος τον έκλεισε στη φυλακή, ώσπου να ξεπληρώσεις ό,τι του χρωστούσε!
Από αυτό το σημείο φαίνεται ότι δεν «ξεκαθάρισε» τους λογαριασμούς με τους δούλους του ο καλός βασιλιάς, αλλά ότι ο δούλος «ξεκαθάρισε τους λογαριασμούς του» με τον άλλο δούλο. Γιατί ό δούλος,π ου δάνεισε χρήματα, είναι αυτός που έπιασε από τον λαιμό τον συνδούλο του, τον έσφιξε με κίνδυνο να τον πνίξει, και είπε πως αν δεν του δώσει αυτό που του χρωστάει θα τον στείλει στην φυλακή.
Ο σύνδούλος του τότε έπεσε στα πόδια του και τον παρακαλούσε: δείξε μου μακροθυμία και θα σου τα ξεπληρώσω. Η ίδια σκηνή που διαδραματίστηκε πριν από λίγες στιγμές την ώρα που ο κακός δούλος έπεσε στα γόνατα του κυρίου του και τον παρακαλούσε λέγοντας: δείξε μου μακροθυμία και θα σου τα δώσω όλα τα χρέη μου πίσω. Και ενώ ο άνθρωπος βασιλεύς, δηλαδή ο καλός βασιλιάς τον συμπόνεσε και του έσβησε το χρέος των δέκα χιλιάδων ταλάντων, ο ίδιος δεν λυπήθηκε τον οφειλέτη συνδούλο του που του χρωστούσε μόνον εκατό δηνάρια. Δεν θέλησε ούτε να τον ευσπλαχνιστεί, ούτε να τον συμπονέσει, ούτε να τον συγχωρέσει αλλά πήγε και τον έβαλε στην φυλακή, ώσπου να του ξεπληρώσει ό,τι του χρωστούσε. Έτσι λοιπόν ο δανειστής δούλος συμπεριφέρθηκε. Έτσι συμπεριφέρεται και ενεργεί ο άνθρωπος με τον συνάνθρωπό του. Και τέτοια πράξη του ανθρώπου προς άνθρωπο μετατρέπει την θεϊκή ελεημοσύνη σε θεϊκή δικαιοσύνη. Όποτε ο άνθρωπος προδώσει τον θεϊκή ελεημοσύνη τον βρίσκει η δικαιοσύνη του Θεού. Και η δικαιοσύνη μετά από την ελεημοσύνη που πρόδωσε ο άνθρωπος, είναι φρικτή.
Γιατί, όπως λέει ο Απόστολος Παύλος: Μην έχετε ψευδαισθήσεις, ο Θεός δεν εμπαίζεται. Ό,τι σπέρνει ο άνθρωπος, θα θερίσει (Γαλάτας 6,7). Δεν μπορούμε να εμπαίζουμε τον Θεό. Και τον εμπαίζουμε, όταν απ’ Αυτόν δεχτούμε ελεημοσύνη και στη συνέχεια σπέρνουμε γύρω μας την ασπλαχνία και την σκληρότητα! Ειρωνευόμαστε πραγματικά τον Θεό, όταν γονατισμένοι προσευχόμαστε και Αυτός συγχωρεί τις αμέτρητες αμαρτίες, και στη συνέχεια αμέσως μετά πετάμε στην φυλακή τον αδελφό μας, λόγω μιάς και μοναδικής αμαρτίας που μας έκανε.
Ας μην κοροϊδευόμαστε λοιπόν, πράγματι ο Θεός δεν εμπαίζεται, ούτε μπορούμε να τον κοροϊδεύουμε, αλλά ούτε να τον εξαπατήσουμε. Δεν είμαστε μακριά από το χέρι, ούτε από το χέρι που ελεημονεί, αλλά ούτε και από το χέρι που τιμωρεί. Είναι φοβερό να πέσει κανείς στα χέρια του αληθινού Θεού. (Εβρ. 10,31). Και πόσο αυτό είναι φοβερό, φαίνεται στη συνέχεια από αυτή την ιστορία του Χριστού.
Όταν τον είδαν αυτό οι σύνδούλοι του λυπήθηκαν πάρα πολύ και πήγαν και διηγήθηκαν στον κύριό τους όλα όσα έγιναν (Ματθ. 18,31). Ποιοί ήταν οι σύνδούλοι του, οι οποίοι είδαν όλα αυτά και λυπήθηκαν πάρα πολύ; Ήταν οι ελεήμονες άνθρωποι, που με την πνευματική λογική τους γνώριζαν τι έκανε ο Θεός σε εκείνον τον κακό δούλο, και στη συνέχεια είδαν πόση μοχθηρία έδειξε ο δούλος στον σύνδούλο του και το είπαν στον Θεό.
Ποιοί ήταν οι συνδούλοι που είδαν όλα αυτά και λυπήθηκαν πολύ; Μπορούμε να πούμε πως εκτός από τους ελεήμονες ανθρώπους μπορεί να ήταν και οι άγγελοι αυτοί που είπαν στον Θεό τι συνέβη, και επειδή οι άγγελοι είναι φίλοι των ανθρώπων και επειδή και τους ανθρώπους και τους αγγέλους ο Θεός τους έχει καλέσει να Τον υπηρετούν. Οι άγγελοι μπορούν να ονομαστούν φίλοι των ανθρώπων, επειδή σύμφωνα με τα λόγια του ίδιου του Σωτήρα, εκείνοι που θα αξίζουν τον άλλο κόσμο θα είναι σαν άγγελοι (Λουκ. 20,36). Φυσικά ούτε οι ευσπλαχνικοί άνθρωποι, ούτε οι άγγελοι δεν πρέπει να πληροφορούν τον Θεό για το τι συμβαίνει στον κόσμο, επειδή ο Πανύψιστος θεός είναι Παντογνώστης. Παντεπόπτης και επειδή και οι άγγελοι και οι άνθρωποι όλα όσα βλέπουν και καταλαβαίνουν, τα βλέπουν και τα καταλαβαίνουν με τη βοήθεια του Θεού. Τότε για ποιό λόγο αναφέρεται ότι οι άλλοι δούλοι είδαν τι έπραξε ο δικός τους άσπλαχνος σύνδουλος και το είπαν στον Κύριο; Και για να αποδειχτεί η φιλευσπλαχνία και η συμπόνια των καλών ανθρώπων και των αγγέλων. Και επειδή αυτό είναι το θέλημα του ίδιου του Θεού, για να χαίρονται οι πιστοί του με το καλό και να λυπούνται με το κακό. Οι λυπημένοι δούλοι του Θεού, δηλαδή, πήγαν και πληροφόρησαν τον κύριό τους για όλα όσα είχαν συμβεί. Τότε ο κύριος τον κάλεσε και του είπε: κακέ δούλε, σου χάρισα όλα εκείνο το χρέος, επειδή με παρακάλεσες, δεν έπρεπε και εσύ να σπλαχνιστείς τον σύνδούλο σου, όπως κι εγώ σπλαχνίστηκα εσένα; (Ματθ. 18, 32-33). Ο καλός βασιλιάς δεν ήθελε να τιμωρήσει τον κακό δούλο πριν του πει ποιό ήταν τό έγκλημά του. Έτσι θα κάνει ο Κύριος και την ώρα της κρίσης: Θα στραφεί σ’ εκείνους που βρίσκονται προς την δεξιά πλευρά και θα τους καλέσει στην αιώνια μακαριότητα, αφού τους εξηγήσει, γιατί την κέρδισαν και την άξιζαν! Στην συνέχεια θα γυρίσει σ’ εκείνους που βρίσκονται στην αριστερή πλευρά και θα τους καταδικάσει σε αιώνιο βασανιστήριο αφού βέβαια τους εξηγήσει για ποιό λόγο αξίζουν αυτήν την τιμωρία. Ο Κύριος επιθυμεί να ξέρει ο καθένας για ποιό λόγο είτε αμείβεται είτε τιμωρείται, και να μην πιστεύει κανείς πως διάστηκε με άδικο τρόπο!
Έτσι ο Θεός στην παραβολή ονομάζει τον δούλο κακό, και μ’ αυτό τον τρόπο τον απομακρύνει για πάντα από το θεϊκό φως, επειδή το κακό με το καλό δεν έχουν κανένα κοινό. Αμέσως μετά ακολουθεί και μία ξεκάθαρη συζήτηση, για ποιό λόγο ο Θεός ονομάζει τον αμαρτωλό κακό. Του λέει: κακέ δούλε, σου χάρισα όλο εκείνο το χρέος, επειδή με παρακάλεσες, δεν έπρεπε κι εσύ να σπλαχνιστείς το σύνδούλο σου, όπως και εγώ σπλαχνίστηκα εσένα; Ο Θεός δεν υπεισέρχεται σε λεπτομέρειες. Δεν του λέει: σου συγχώρεσα δέκα χιλιάδες τάλαντα, και εσύ δεν ήθελες να συγχωρέσεις στον φίλο σου 100 δηνάρια,- αλλά λέει: σου χάρισα όλο εκείνο το χρέος. Αυτό το κάνει επειδή επιθυμεί ο δούλος από μόνος του να σκεφτεί το μέγεθος του χρέους του. Στην συνέχεια ο Κύριος εξηγεί τι τον παρακίνησε, να συγχωρέσει το τεράστιο χρέος του δούλου το λέει: επειδή με παρακάλεσες. Και σ’ αυτό το σημείο ο Κύριος δεν υπεισέρχεται σε λεπτομέρειες, αποσιωπώντας εκείνο που προηγήθηκε δηλαδή: το ότι έπεσε στα γόνατα και τον προσκύνησε. Γιατί αυτά έδειχναν μετάνοια, και η μετάνοια προηγείται της προσευχής. Η προσευχή χωρίς μετάνοια δεν βοηθάει καθόλου! Αλλά μόλις η προσευχή συνδεθεί με την μετάνοια, τότε εισακούγεται από τον Θεό. Ο χρεωμένος δούλος, στην αρχή έδειξε αληθινή μετάνοια, και παρακάλεσε τον Κύριο να τον περιμένει. Γι’ αυτό το λόγο η παράκλησή του εισακούστηκε. Στη συνέχεια ο καλός βασιλιάς δεν λέει στον δούλο: Εγώ σε λυπήθηκα, ενώ εσύ δεν ευσπλαχνίστηκε τον φίλο σου, αλλά τον ρωτά: δεν έπρεπε κι εσύ να σπλαχνιστείς το σύνδούλο σου, όπως κι εγώ σπλαχνίστηκα εσένα;
Και αυτό το κάνει για να καταλάβει από μόνος του ο υπαίτιος, πως δεν έχει τι να απαντήσει. Με την μορφή ερώτησης απάντησε και ο Κύριος Ιησούς Χριστός σε εκείνον τον νεαρό φρουρό, που ήταν επικεφαλής του αρχιερέα και που πρώτος Τον ράπισε όταν τον ρώτησε: Έτσι απαντάς στον αρχιερέα; Και ο Κύριος απάντησε: « Αν είπα κάτι κακό, πες ποιό ήταν αυτό, αν όμως μίλησα σωστά, γιατί με χτυπάς;» (Ιωάν. 18,22- 23). Αυτή απάντηση του Χριστού προκάλεσε στον νεαρό φρουρό μιά φρικτή σιωπή. Αυτή απάντηση προκάλεσε την αίσθηση που προκαλεί το αναμμένο κάρβουνο όταν πέφτει στο κεφάλι και στα πόδια κάποιου. Με τον ίδιο τρόπο απέδειξε και ο βασιλεύς – άνθρωπος την ενοχή του δούλου στην σημερινή παραβολή του Ευαγγελίου- δεν έπρεπε κι εσύ να σπλαχνιστείς το σύνδουλό σου, όπως κι εγώ σπλαχνίστηκα εσένα;
Τότε ξεκίνησε η φρικτή σιωπή…. Και στη συνέχεια ήρθε η φρικτή στιγμή της καταδίκης. Και οργισμένος ο κύριος τον παρέδωσε στους βασανιστές, ώσπου να ξεπληρώσει όσα του χρωστούσε. Όταν η ελεημοσύνη του Θεού μεταμορφώνεται σε δικαιοσύνη, τότε ο Θεός γίνεται φοβερός. Ο μακάριος Δαβίδ λέει στον Θεό: « Συ φοβερός εί, και τις αντιστήσεταί σοι» (Ψαλμ. 75, 8). Και ο προφήτης Ησαΐας ξαναλέει: « Ιδού το όνομα Κυρίου έρχεται δια χρόνου πολλού, καιόμενος ο θυμός» (Ησαΐας 30,27)! Κυριεύτηκε από φλογερό θυμό ο καλός βασιλιάς. Οργίστηκε με τον άσπλαχνο δούλο του και τον παρέδωσε στους βασανιστές, δηλαδή στα κακά πνεύματα. Επειδή τα κακά πνεύματα είναι οι πραγματικοί βασανιστές των ανθρώπων. Σε ποιόν άλλο άλλωστε θα παρέδιδαν εκείνον, ο οποίος λόγω της έλλειψης συμπόνιας, διώχτηκε μακριά από τον Θεό. Και στη συνέχεια γράφει: Ώσπου να ξεπληρώσει όσα του χρωστούσε. Και αυτό το γράφει για να φανεί ότι ο κακός δούλος τιμωρήθηκε με αιώνιο βασανιστήριο. Και από όλα τα παραπάνω γίνεται κατανοητό αρχικά πως όταν κάποιος έχει ένα τεράστιο χρέος έχει την δυνατότητα να το ξεχρεώσει στη γη με την μετάνοιά του, στην συνέχεια όμως, μετά το θάνατο, δεν υπάρχει περιθώριο μετάνοιας και δεν υπάρχει δυνατότητα πληρωμής αμαρτιών, που έγιναν στη γη.
Έτσι θα κάνει και σ’ εσάς ο ουράνιος Πατέρας μου, αν ο καθένας δεν συγχωρεί τα παραπτώματα του αδερφού του, μ’ όλη του τη καρδιά. Αυτό είναι το συμπέρασμα της παραβολής, και αυτή είναι η βασική σημασία της. Σ’ αυτά τα λόγια δεν υπάρχει καμία ασάφεια και αμφιβολία. Με τον τρόπο που εμείς ενεργούμε προς τον αδερφό μας, θα ενεργήσει και ο Θεός απέναντί μας.
Αυτό μας φανέρωσε ο Κύριος Ιησούς, που όλα τα γνωρίζει και είναι αναμάρτητος. Σ’ αυτό το χωρίο ο Χριστός δεν λέει ο πατέρας σας, αλλά ο ουράνιος πατέρας μου, γιατί μ’ αυτό τον τρόπο θέλει να πει, ότι αν δεν συγχωρέσουμε τις αμαρτίες των αδερφών μας, θα χάσουμε το δικαίωμα να ονομάζουμε τον Θεό πατέρα μας. Επίσης δείχνει τον τρόπο με τον οποίο θα συγχωρούμε τον αδερφό μας – με όλη την καρδιά.
Και ο καλός βασιλιάς συγχώρεσε τον υπερχρεωμένο δούλο με την καρδιά του γιατί γράφει τον λυπήθηκε ο κύριος, και αυτή η λύπη προέρχεται από την καρδιά.
Εάν, λοιπόν, δεν συγχωρέσουμε τον αδερφό μας και δεν τον συγχωρέσουμε με όλη την καρδιά μας, με όλη την συμπόνια μας και με όλη την αγάπη μας και ο Θεός, ο Δημιουργός ο δικός μας και Δημιουργός των αδερφών μας, θα ενεργήσει με μας με τον ίδιο τρόπο, όπως ο καλός βασιλιάς με τον άσπλαχνο δούλο.
Δηλαδή, και εμάς θα μας παραδώσουν στους βασανιστές….. οι οποίοι θα μας βασανίζουν αιώνια στο βασίλειο του σκοταδιού, εκεί όπου ασταμάτητα υπάρχει κλάμα και τρίξιμο δοντιών. Αν δεν είναι έτσι, δεν θα μας το έλεγε ο Κύριος Ιησούς: Και Αυτός είπε το ίδιο και άλλες φορές. Με το κριτήριο που κρίνετε θα κριθείτε και με το μέτρο που μετράτε θα μετρηθείτε (Ματθ. 7,2).
Δεν είναι και αυτό παρόμοιο δίδαγμα χωρίς καμία ασάφεια και αμφιβολία; Δεν έβαλε ο Κύρος αυτό τό δίδαγμα και στην βασική προσευχή την οποία μας παρέδωσε ως προσευχή του Κυρίου; « Και άφες ημιν τα οφελείματα ημών ως και ημείς αφίεμεν τοις οφειλέταις ημών» . Μ’ αυτά τα θαυμαστά λόγια κάθε μέρα εμείς, όποτε διαβάζουμε το «Πάτερ ημών» επαναλαμβάνουμε και ανανεώνουμε το συμβόλαιο με τον Θεό, παρακαλώντας Τον, Αυτός να πράττει σε μας αυτά που και εμείς πράττουμε στον πλησίον μας. Να μας συγχωρέσει με τον ίδιο τρόπο που εμείς συγχωρούμε. Να δείξει τόση ελεημοσύνη σε μας όση δείχνουμε στους « οφειλέτας» μας. Πόσο εμείς εύκολα υποχρεωνόμαστε στον Θεό και πόσο δύσκολα συγχωρούμε τους άλλους. Εύκολο είναι στον Θεό να συγχωρέσει σε μας τόσο όσο συγχωρούμε στους άλλους. Είναι εύκολο σ’ Αυτόν να συγχωρέσει στον καθένα από εμάς χρέος δέκα χιλιάδων ταλάντων. Μακάρι και εμείς με την ίδια ευκολία του Θεού να θέλαμε να συγχωρέσουμε το χρέος του πλησίον μας αξίας 100 δηναρίων.
Πιστέψτε, όσο κι αν είναι το χρέος ανθρώπου απέναντι στον άνθρωπο, όποια κι αν είναι η αμαρτία του αδερφού στον αδερφό και του φίλου προς τον φίλο, αυτό το χρέος, δεν έχει αξία πάνω από εκατό δηνάρια απέναντι στο υπερμέγεθες χρέος, το οποίο ο καθένας από εμάς έχει προς τον Θεό.
Όλοι εμείς χωρίς εξαίρεση είμαστε μεγάλοι οφειλέτες του Θεού και όποτε σκεφτούμε να κατατρέξουμε τον φίλο μας στα δικαστήρια λόγω του χρέους, πρέπει να θυμηθούμε, ότι εμείς αμέτρητα περισσότερο χρωστάμε στο Θεό, ο οποίος ακόμα μας περιμένει, μας δίνει μίαν ακόμη αναβολή ως προς την είσπραξη του χρέους του, ακόμη μας ανέχεται και μας συγχωρεί. Πρέπει να θυμηθούμε, ότι με το μέτρο που εμείς μετράμε, έτσι θα μετρηθούμε! Και πάνω από όλα πρέπει, να θυμηθούμε τα τελευταία λόγια του Χριστού τα οποία πρόφερε ξεψυχώντας πάνω από τον Σταυρό: Πατέρα συγχώρησέ τους (Λουκ. 23, 34). Σ’ όποιον λοιπόν έμεινε λίγη καθαρή συνείδηση, θα ντραπεί από την ανάμνηση του Χριστού και θα σταματήσει το χέρι του, που εκδιώκει τους μικρούς οφειλέτας του!
Ας βιαστούμε, αδερφοί, να συγχωρέσουμε τις αμαρτίες όλων και τις προσβολές όλων, για να συγχωρέσει ο Θεός σε μας τις δικές μας αμέτρητες αμαρτίες και προσβολές. Ας βιαστούμε πριν ο θάνατος χτυπήσει την πόρτα και μας φωνάξει: Είναι αργά! Πίσω από την πόρτα του θανάτου ούτε εμείς θα μπορέσουμε να συγχωρούμε ούτε θα είναι δυνατό να συγχωρεθεί τίποτε σε μας. Ας δοξάζεται η Ελεημοσύνη του Θεού και η Δικαιοσύνη του Θεού. Δόξα και ευχαριστία στον Θεό, Δάσκαλό μας, Δόξα και ευχαριστία και στον Κύριό μας Ιησού Χριστό με τον Πατέρα και το Άγιο Πνεύμα. Δόξα και ευχαριστία στην Αγία Τριάδα τώρα και για πάντα, αιώνια. Αμήν.
Από το βιβλίο του Αγίου Νικολάου Βελιμίροβιτσ: «ΟΜΙΛΙΕΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗ ΓΙΑ ΤΑ ΣΥΜΒΟΛΑ ΚΑΙ ΣΗΜΕΙΑ». Τόμος Β’
Εκδόσις Ορθόδοξος Κυψέλη: Δεκέμβριος 2014.
Η/Υ επιμέλεια Αικατερίνας Κατσούρη.
