Ως είναι γνωστόν, τα δύο τρίτα της γης καλύπτονται από νερό. Ειδικότερα, η θάλασσα τυγχάνει ένα από τα μεγαλοπρεπέστερα έργα της θείας Δημιουργίας. Αν, οι μύριοι αυτοί άνθρωποι του Ξενοφώντος ανεφώνησαν με χαρά «θάλαττα, θάλαττα», όταν μετά από περιπετειώδη περιπλάνηση στις πεδιάδες και τα όρη της Μεσοποταμίας και της Αρμενίας από τα υψώματα του Πόντου αντίκρυσαν την θάλασσα, πόση υψίστη θεία αξία έχει ο βιβλικός λόγος της Γενέσεως: «Και εκάλεσεν ο Θεός την ξηράν γην και τα συστήματα των υδάτων εκάλεσε θαλάσσας και είδεν ο Θεός ότι καλόν…και εγένετο εσπέρα και εγένετο πρωΐ, ημέρα τρίτη» (Γεν. 1, 10-13).
Συχνά μάλιστα στην Αγία Γραφή γίνεται αναφορά στη θάλασσα, τόσο στην Παλαιά όσο και στην Καινή Διαθήκη. Στην Παλαιά Διαθήκη πολλές φορές αναφέρεται η θάλασσα. Ο Ψαλμωδός θα γράψει: «Αύτη η θάλασσα η μεγάλη και ευρύχωρος, εκεί ερπετά, ων ουκ εστιν αριθμός, ζώα μικρά μετά μεγάλων» (Ψ. 103, 25) και ακόμη «Οι καταβαίνοντες εις θάλασσαν εν πλοίοις, ποιούντες εργασίαν εν ύδασι πολλοίς, αυτοί είδον τα έργα Κυρίου και τα θαυμάσια αυτού εν τω βυθώ» (Ψ. 106,23-24). Αλλά και ο προφήτης Ιωνάς, ριφθείς στη θάλασσα και εκεί, από την κοιλία του κήτους προσευχήθηκε στο Θεό για την μετάνοιά του, και την σωτηρία του. «Και προσηύξατο Ιωνάς προς Κύριον τον Θεόν αυτού εκ της κοιλίας του κήτους και είπεν: Εβόησα εν θλίψει προς Κύριον τον Θεόν μου και εισήκουσέ μου εκ κοιλίας άδου κραυγής μου ήκουσας φωνής μου. Απέρριψάς με εις βάθη καρδίας θαλάσσης και ποταμοί εκύκλωσάν με πάντες οι μετεωρισμοί σου και τα κύματά σου επ’ εμέ διήλθον. Και εγώ είπα˙ Απώσμαι εξ οφθαλμών σου˙ άρα προσθήσω του επιβλέψαι με προς ναόν τον άγιον σου;
περιεχύθη μοι ύδωρ έως ψυχής, άβυσσος εκύκλωσέ με εσχάτη… και προσέταξε Κύριος τω κήτει και εξέβαλεν τον Ιωνάν επί την ξηράν». (Ιωνάς, 2, 2-11).
Έπειτα στην Καινή Διαθήκη διαπιστώνουμε ότι ο ίδιος ο Χριστός αγάπησε την θάλασσα, χρησιμοποίησε εικόνες από την θάλασσα για τις Παραβολές Του και την διδασκαλία Του. Άλλοτε τον ατενίζουμε περιπατούντα παρά την θάλασσαν, άλλοτε περιπατούντα επί την θάλασσαν και άλλοτε να φανερώνεται μετά την Ανάστασή Του επί της θαλάσσης. Άλλη φορά επιτιμά την θάλασσα και οι άνεμοι και η θάλασσα υπακούουν στην εντολή Του και άλλη φορά κάμνει το πλοίον «άμβωνα» και κηρύττει τον θείον λόγον στους ευρισκομένους στην ξηρά. Ο Απ. Παύλος, έπειτα όπως πληροφορούμεθα από τις «Πράξεις» και τις Επιστολές του πόσα και πόσα ταξείδια δεν πραγματοποίησε διά θαλάσσης αλλά και πόσους κινδύνους δεν υπέστη από τα άγρια κύματά της.
Από τους Πατέρες της Εκκλησίας αξίζει να αναφέρουμε τον Μέγα Βασίλειο, ο οποίος στο περισπούδαστο σύγγραμμά του «Εξαήμερος» θα διαθέσει δύο ολόκληρες ομιλίες, την εβδόμη και την ογδόη, για να αναπτύξει την πατερική διδασκαλία του.
Δίνει, λοιπόν, αφορμή η θάλασσα για πολλά πνευματικά, ηθικά διδάγματα. Προσεγγίζουμε μερικά: Το πρώτον, το οποίον μανθάνουμε από την θάλασσα είναι η όψη της. Άλλοτε αγρία και άλλοτε ήρεμη. Κύματα εγείρονται και πλοία κλυδωνίζονται και φθάνουν και μέχρι σε ναυάγια και άνθρωποι πνίγονται. Αλλά έχουμε και θάλασσα με ηρεμία και γαλήνη που σε ευχαριστεί και σε ξεκουράζει. Έτσι ο βίος του ανθρώπου ομοιάζει με θάλασσα. Άλλοτε βίος τρικυμιώδης και άλλοτε γαλήνιος. Η τρικυμία είναι εικόνα της τρικυμισμένης ψυχής από την αμαρτία. Η αμαρτία που δημιουργεί ο διάβολος και τα πάθη είναι ο μέγας κλύδων. Αυτό λέγει και ο ιερός υμνογράφος όταν στιχουργεί: «Ως κύματα θαλάσσης επ’ εμέ επανέστησαν αι ανομίαι μου˙ ως σκάφος εν πελάγει εγώ μόνος χειμάζομαι υπό πταισμάτων πολλών˙ αλλ’ εις εύδιον λιμένα οδήγησόν με, Κύριε, τη μετανοία και σώσον με» (Όρθρος της Δευτέρας, Γ’ Εβδομάδος Πεντηκοσταρίου). Ψυχή όμως που έχει καθαρισθεί και εξαγνισθεί με το Μυστήριον της Ιεράς Εξομολογήσεως και Μετανοίας ομοιάζει με θάλασσα γαλήνια
και ήρεμη. Αυτό και επιδιώκουμε.
Έπειτα στη θάλασσα, έχουμε το πέλαγος, τους υφάλους, τους σκοπέλους αλλά και τους λιμένες. Η ζωή μας είναι πέλαγος. Δεν γνωρίζουμε τι θα αντιμετωπίσουμε. Όμως ταξειδεύουμε σ’ αυτή τη ζωή. Εξαρτάται βέβαια ποίον έχουμε Κυβερνήτη του πλοίου μας, ποίος μας κατευθύνει στη πορεία μας και τι είδους πυξίδα έχουμε ως σύμβολον ζωής. Έτσι βλέπουμε ότι όλα τα έχει η ζωή, δηλαδή και θλίψεις και δοκιμασίες και αποτυχίες και ασθένειες. Έχει όμως και επιτυχίες, χαρές και πνευματικές νίκες.
Οι ύφαλοι είναι οι βράχοι λίγο κάτω από την επιφάνεια και οι σκόπελοι είναι οι βράχοι οι οποίοι εξέχουν της επιφανείας της θαλάσσης. Και τα δύο πολύ επικίνδυνα σημεία για την ναυσιπλοία. Εάν δεν δώσει την δέουσα προσοχή ο κυβερνήτης του πλοίου, τότε και μία μικρή παρέκκλιση εκ της καθωρισμένης γραμμής μπορεί να ρίξει το πλοίον επί υφάλου ή του σκοπέλου και να προξενηθεί συντριβή και ναυάγιον. Και βέβαια για μεν τους υφάλους οφείλει ο κυβερνήτης να συμβουλεύεται τον ναυτικό χάρτη, για δε τους σκοπέλους να βλέπει τους φάρους. Αν λοιπόν χρειάζεται μεγάλη προσοχή για τους υφάλους και τους σκοπέλους της θάλασσας, έτσι είναι ανάγκη και ο πιστός χριστιανός να προφυλάσσεται από τους πνευματικούς υφάλους και σκοπέλους, τις μεθοδείες του διαβόλου, τις πονηρίες, τους πειρασμούς, την πλάνη σε θέματα πίστεως και τις ποικίλες ανηθικότητες που κρυπτομένη η αμαρτία φέρει στον αγωνιζόμενο χριστιανό. Ακόμη μην αμφιβάλλουμε ότι και κακοί και μοχθηροί άνθρωποι ομοιάζουν με τους σκοπέλους, οι οποίοι προξενούν καταστροφή και
τραγικά ναυάγια σε οικογένειες και στην κοινωνία.
Αλλά ποιος το περιμένει. Και αυτή η άμμος της θαλάσσης μπορεί να μας διδάξει. Αυτός ο κόκκος θραύσματος ορυκτών ή πετρωμάτων, το ελαχιστότερο μόριον της ύλης μπορεί να σταθεί διδάσκαλός μας. Από το ένα μέρος συμβολίζει το πλήθος των αμαρτιών και από το άλλο τις φανερές και αφανείς ευεργεσίες του Θεού. Δηλώνει ακόμη την ανασφάλεια και την αστάθεια. Ωραιοτάτη η εικόνα την οποία παρουσιάζει ο Κύριος όταν ομιλεί για τα θεμέλια της οικίας δηλ. της πνευματικής ζωής: «Πας ο ακούων μου τους λόγους και μη ποιων αυτούς ομοιωθήσεται ανδρί μωρώ όστις ωκοδόμησε, την οικίαν αυτού επί την άμμον και κατέβη η βροχή και ήλθον οι ποταμοί και έπνευσαν οι άνεμοι και προσέκοψαν τη οικία εκείνη και έπεσε και ην η πτώσις αυτής μεγάλη» (Ματθ. 7, 26 – 27). Το πνευματικόν μας, λοιπόν, οικοδόμημα επί του βράχου της πίστεως και όχι στην αστάθεια της άμμου, της αθείας και του μηδενιστικού αμοραλισμού.
Δεν θα λησμονήσουμε σ’ αυτή την συνάφεια και τους λιμένες. Λιμένες είναι τα καταφύγια των πλοίων. Η ασφάλεια και η σωτηρία στα λιμάνια. Έτσι είναι και η Εκκλησία. Λιμένας ψυχών και σωτηρίας. Ως λέγει ο Ι. Χρυσόστομος: «Καθάπερ λιμένας εν πελάγει, ούτω τας εκκλησίας εν ταίς πόλεσιν έπηξεν ο Θεός, ίνα από της ζάλης των βιοτικών θορύβων ενταύθα καταφεύγοντες, γαλήνης μεγίστης απολαύωμεν». (P.G. 49,363). Ως γράφει μάλιστα μία Ευχή της τελετής των εγκαινίων ιερού ναού την οποία απευθύνει ο Αρχιερεύς γονυπετής και την ακούμε με ιδιαίτερη κατάνυξη: «Ο Θεός ο άναρχος και αίδιος αγίασον τον Οίκον τούτον˙ πλήρωσον αυτόν φωτός αιδίου˙ αιρέτισον αυτόν εις κατοικίαν σην˙ ποίησον αυτόν σκήνωμα δόξης σον˙ κατακόσμησον αυτόν τοις θείοις σου και υπερκοσμίοις χαρίσμασι˙ κατάστησον αυτόν λιμένα χειμαζομένων». Λιμήν, λοιπόν, των χειμαζομένων χριστιανών ο ιερός ναός καθ’ ότι εκεί τελεσιουργούνται τα ιερά Μυστήρια και αγιάζονται οι πιστοί και ευλογούνται και λαμβάνουν την Χάριν.
Στη θάλασσα ακόμη έχουμε τα πλοία διαφόρων ειδών τα οποία διασχίζουν όλα τα πλάτη και τα μήκη των θαλασσών και ωκεανών. Έτσι κατά την πατερική διδασκαλία, η Εκκλησία του Χριστού παρομοιάζεται προς πλοίον, το οποίον εξακολουθεί αιώνες τώρα να πλέει, παρ’ όλους τους εναντίους ανέμους σ’ όλες τις θάλασσες του ανθρώπινου βίου. Είναι η νοητή ναύς. Είναι η Εκκλησία εν πορεία. Όπως λέγει δε ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, «τρόπις (δηλ. καρίνα) είναι προς την αγία Τριάδα ορθόδοξος πίστις. Δοκοί και σανίδες, τα της πίστεως δόγματα και παραδόσεις. Ιστός, ο σταυρός. Άρμενα (δηλ. τα χρήσιμα σκεύη του πλοίου), η Ελπίς και η Αγάπη. Κυβερνήτης, ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός. Πρωρείς (δηλ. ναύκληροι) και ναύται οι Απόστολοι και οι των Αποστόλων διάδοχοι και κληρικοί πάντες Γραμματικοί και νοτάριοι, οι κατά καιρούς διδάσκαλοι. Επιβάται, άπαντες οι ορθόδοξοι χριστιανοί. Θάλασσα, ο παρών βίος˙ πνεύμα γαληνόν και ζαφείριον, αι του Αγίου Πνεύματος πνοαί τε και χάριτες. Άνεμοι, οι κατ’ αυτής πειρασμοί. Πηδάλιον δε αυτής, δι’
ου προς τον ουρανόν λιμένα ιθύνεται, η παρούσα βίβλος των ιερών Κανόνων εστί».
Έτσι πάλιν μ’ αυτόν τον συμβολισμό καταλαβαίνουμε ότι η Εκκλησία είναι η ναύς όπου βρίσκεται όλη η αλήθεια. Όπως η ναύς, το πλοίον στο ταξείδι του στη θάλασσα όλα οφείλει να τα έχει και δεν μπορεί να λείπει το πηδάλιον, η μηχανή ή η άγκυρα, ο κυβερνήτης, ο ναύτης, κατά παρόμοιον τρόπον και η Εκκλησία λειτουργεί με τους κληρικούς της, τους οικονόμους των θείων Μυστηρίων και αγιάζει τους πιστούς και μεταδίδει την Χάρι και το σπουδαιότερο θεώνει τον άνθρωπο. Γι’ αυτό και κάθε αντεκκλησιαστική αντίληψη είναι πνευματική παρακμή. Ο σύγχρονος αρνητισμός για την Εκκλησία συνιστά κατάπτωση και η εξαχρείωση του ανθρωπίνου γένους συμπίπτει με την απομάκρυνση από την Εκκλησία και την εγκατάλειψη του φόβου του Θεού. Ωστόσο η Εκκλησία, επειδή «συμπάσης της Εκκλησίας στέφανος ο Χριστός», πορεύεται. Σ’ αυτή την αδιάκοπη πορεία, το σημαντικότερο για μας είναι η παραμονή μας μέσα στο πλοίο, όπου έχουμε την βεβαία ελπίδα ότι θα φθάσουμε στη «θάλασσα την υαλίνη» (Αποκ. 4,6), δηλαδή πλησίον του θρόνου της δόξης του Θεού. Ως
δε λέγει ο ποιητής «τότε αρπάζουν οι ψυχές μας τις κιθάρες του Θεού και άδουν την καινήν ωδήν, μ’ απέραντη την γαλήνη».
Η/Υ ΠΗΓΗ:
Ιερά Μητρόπολις Μάνης
