Η μονή του Μεγάλου Σπηλαίου έχει συνδεθή στενά με τον Ιερό μας αγώνα. Ο δεσμός αυτός φάνηκε ιδίως κατά την τρίτη εισβολή του Ιμβραήμ στα Καλάβρυτα, η οποία έγινε από την Πάτρα τον Ιούνιο του 1827.
Ο Ιμβραήμ εβάδισε ειρηνικά προς τα Καλάβρυτα και στρατοπέδεψε απ’ έξω. Κατά την διαδρομή του έδινε έγγραφα αμνηστίας στα υποτασσόμενα χωριά. Και ενώ στο στρατόπεδο δεχόταν τους αντιπροσώπους των υποτασσομένων, σκέφτηκε ότι πρέπει με κάθε θυσία να καταλάβη τη Μονή του Μεγάλου Σπηλαίου. Γιατί γνώριζε ότι αυτή η Μονή ήταν κέντρο της αναστάσεως του Γένους. Όπως υπήρξε σ’ όλους τους αιώνες προπύργιο του Χριστιανισμού, έτσι και τώρα σ’ όλο τον Αγώνα υπήρξε προπύργιο της ελευθερίας. Πολλούς προστάτεψε η Μονή κατά τις επιδρομές του Ιμβραήμ και πολλά ξόδεψε. Ούτε και αυτά τα ιερά αργυρά σκεύη λογάριασε. Όλα τα εξαργύρωσε για τις ανάγκες του Αγώνα. Και ευθύς εξ αρχής προμηθεύτηκε όπλα και είχε ανέκαθεν και δύο κανόνια.
Τότε λοιπόν, ευθύς ως πλησίασε ο Ιμβραήμ στα Καλάβρυτα, πλήθος από γυναικόπαιδα είχε καταφύγει στο Μέγα Σπήλαιο. Και εξακόσιοι πολεμιστές κατέφυγαν επίσης εκεί υπό τους αρχηγούς Β. και Ν. Πετμεζάν, για να προστατέψουν και τη Μονή και τα γυναικόπαιδα. Τοποθέτησαν στους πύργους της Μονής τα κανόνια κι εκεί, κοντά σ’ αυτά, στάθηκαν οι περισσότεροι από τους μαχητές, βοηθούμενοι και από πολλούς μοναχούς ενόπλους. Οι άλλοι κατέλαβαν θέσεις κοντά στη Μονή και γύρω της. Μέσα στη Μονή έμεναν τα γυναικόπαιδα και προσεύχονταν στην Υπέρμαχο Στρατηγό για τη σωτηρία τη δική τους και του Έθνους.
Ο Ιμβραήμ, προτού διατάξη έφοδο κατά του Μοναστηριού, προσπάθησε να επιτύχη την υποταγή των μοναχών. Τους έγραψε λοιπόν ένα γράμμα, στο οποίο όμως έλαβε την εξής απάντηση από μέρους του Ηγουμένου της Μονής Δαμασκηνού:
«Υψηλότατε αρχηγέ των οθωμανικών δυνάμεων, χαίρε. Ελάβομεν το γράμμα σου και είδομεν τα όσα γράφεις. Ηξεύρομεν ότι είσαι εις την πεδιάδα των Καλαβρύτων πολλάς ημέρας και ότι έχεις όλα τα μέσα του πολέμου. Ημείς να προσκυνήσωμεν είναι αδύνατον, διότι είμεθα ωρκισμένοι εις την πίστιν μας: Ή να ελευθερωθώμεν ή να αποθάνωμεν πολεμούντες˙ και κατά την παράδοσίν μας δεν γίνεται να χαλάση ο ιερός όρκος της πατρίδος μας. Σε συμβουλεύομεν όμως να υπάγης να πολεμήσης άλλα μέρη, διότι να έλθης εδώ να μας πολεμήσης και να νικήσης δεν είναι μεγάλο κακόν, διότι θα νικήσης παπάδες˙ αν όμως νικηθής, το οποίον ελπίζομεν αφεύκτως με την δύναμιν του Θεού, διότι έχομεν και θέσιν δυνατήν, θα είναι εντροπή σου, και τότε οι Έλληνες θα εγκαρδιωθούν και θα σε κυνηγούν πανταχού. Ταύτα σε συμβουλεύομεν και ημείς και κάμε ως γνωστικός το συμφέρον σου. Έχομεν και γράμματα και ιερόν όρκον από την Βουλήν και τον αρχιστράτηγον Κολοκοτρώνην, ότι εις πάσαν περίστασιν πολλήν βοήθειαν θα μας στείλουν, στρατιώτας και τροφάς.
Δαμασκηνός ο Ηγούμενος
και οι συν εμοί παπάδες και καλόγηροι
Τη 21 Ιουνίου 1827, Μέγαν Σπήλαιον».
Μετά τη γενναία και πατριωτική αυτή απάντηση του ηγουμένου, ο Ιμβραήμ μεταχειρίστηκε τη βία, για να αναγκάση τους ανδρείους κληρικούς να παραδοθούν. Στην αρχή, αφού πλησίασε και κατασκόπευε τα γύρω της Μονής, τοποθέτησε κανόνια και οπλίτες στο βουνό του Σταυρίου, απέναντι της Μονής. Και την 24η Ιουνίου του 1827 διέταξε την έφοδο, που διεύθυνε ο ίδιος.
Η μάχη κράτησε από το πρωί ως το βράδυ. Τα κανόνια και τα όπλατων επιδρομέων δεν σταματούσαν, αλλά μάταια. Η Μονή στεκόταν ορθή. Οι αμυνόμενοι από τη Μονή έβλαπταν πολύ τους απέναντι εχθρούς.
Ο Ιμβραήμ διέταξε το ιππικό του και μέρος του πεζικού να ανεβούν στη δυτική κατηφοριά του ελαιοσκεπασμένου βουνού και πυροβολώντας να πλησιάσουν από εκεί τη Μονή. Αλλά, ενώ πλησίαζαν, σκοτώνονταν από τις σφαίρες των γενναίων πολεμιστών. Τότε ο Ιμβραήμ, απελπισμένος και βλέποντας τα απόκρημνα βουνά και φοβούμενος να πλησιάση, διατάσσει την υποχώρηση. Και όλοι τους ντροπιασμένοι έφυγαν στα Καλάβρυτα, ενώ τα κανόνια και οι καμπάνες της Μονής εκροτούσαν και οι υπερασπιστές και νικητές εδόξαζαν την Αειπάρθενον.
Από το Αναγνωστικό της ΣΤ’ τάξεως του Δημοτικού σχολείου.
Εν Αθήναις 1964
Οργανισμός Εκδόσεως Σχολικών Βιβλίων
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.
