Να αλί εμάς, να βάϊ εμάς, η Ρωμανία πάρθεν,
επαίραν το βασιλοσκάμ’, κι ελάεν η Αφεντία.
Μοιρολογούν τα εκκλησιάς, κλαίνε τα μοναστήρεα,
Και Αη-Γιάννες ο Χρυσόστομον, κλαίει, δερνοκοπισκάται.
Μην κλαίς, μην κλαίςΑη-Γιάννε μου, και μην δερνοκοπάσαι,
η Ρωμανία πέρασεν, η Ρωμανία επάρθεν,
η Ρωμανία πέρασεν, ανθεί, και φέρνει κι άλλο.
Την θλιβερή αυτή ημέρα, προτίμησα θα θυμηθώ αυτό το πονεμένο ποντιακό τραγούδι, όχι μόνο γιατί τελειώνει με την ελπίδα. Τα περισσότερα Δημοτικά που καταπιάνονται με το πάρσιμο της Πόλης, είναι σφιχτοδεμένα με την άσβεστη επιθυμία μας, «πάλι με χρόνια με καιρούς, πάλι δικά μας θά ‘ναι». Δεν είναι πως δεν θα τό ‘θελα, αλλά, να, μ’ αρέσει η ψυχή του Πόντου, που είναι πλατειά και αδούλωτη, που δεν στέκεται στις υλικές απώλειες, ούτε ακόμη και στις τοπικές. Μπορεί, όπως λέει, να χάθηκε το «βασιλοσκάμνι», ο θρόνος του αυτοκράτορα, μπορεί να γκρεμίστηκε το λαμπρό Χρυσοτρίκλινο με τον χρυσό θρόνο, και τα ηχογραφημένα κελαηδήματα των αηδονιών, που εντυπωσίαζαν τις βάρβαρες φυλές. Μπορεί να «ελάεν η Αφεντία», να επέλασαν δηλαδή οι ορδές των Οθωμανών, να «εάλω η Πόλις», να έσκυψε και να σκύβει ακόμη κάτω από άλλον αφέντη. Μπορεί. Όμως για την ψυχή του Πόντου, και για κάθε τέτοια Ρωμαίικη ψυχή, αυτό που χάθηκε, που πέρασε, δεν χάθηκε οριστικά. Το πνεύμα της Ρωμανίας, παραμένει ζωντανό. Το πνεύμα της Ρωμανίας, «ανθεί, και φέρνει κι άλλο». Σήμερα, τώρα. Σε χρόνο Ενεστώτα. Αιώνιο Ενεστώτα. «Ενεστώσα διάρκεια», που λένε κι οι γραμματικοί. Που θα πεί, μια διάρκεια που είναι συνεχώς παρούσα, και που είναι και τώρα, εδώ, μπροστά στα μάτια μας.
Και να προσέξουμε και κάτι ακόμη: «Πάρθηκε» λέει η Ρωμανία. Σε Παθητική Φωνή. Από άλλους, χωρίς την θέλησή της. Πολέμησε κι έπεσε. Πάρθηκε, αλλά δεν δόθηκε. Δεν παραδόθηκε ποτέ.
Γιατί επικαλείται το τραγούδι, το Αη-Γιάννη τον Χρυσόστομο, και όχι ας πούμε, τον Μέγα Κωνσταντίνο, τον ιδρυτή της Πόλης, τον πατέρα του Χριστιανικού Ρωμαϊκού κράτους; Γιατί όχι τον Κωνσταντίνο τον Παλαιολόγο, που τόσο γενναία, μέχρι την τελευταία του πνοή, υπερασπίστηκε, αυτήν την Πόλη-σύμβολο, και όχι μόνον σταυροδρόμι του πλούτου; Ποιόν λόγο έχει ο Αη- Γιάννης ο Χρυσόστομος να κλαίει περισσότερο από τόσες και τόσες μεγάλες μορφές;
Θα δανειστώ εδώ, τα λόγια του πατρός Ιωάννου Ρωμανίδη, από το βιβλίο του «Ρωμηοσύνη, Ρωμανία, Ρούμελη»: «…οι σύγχρονοι Έλληνες, συγκλονίζονται κυριολεκτικώς από συγκίνησιν, όταν λέγουν ότι είναι Ρωμηοί, διότι Ρωμηός σημαίνει Ρωμαίος, πολίτης της Νέας Ρώμης, δηλαδή της Ρωμανίας ή της Ρούμελης, ή της αυτοκρατορίας της Κωνσταντινουπόλεως, και, αυτοδικαίως, Κωνσταντινοπολίτης. Ακριβώς την ιδίαν σημασίαν έχουν ιστορικώς, το λατινικόνΡωμάνος, και το αραβοτουρκικόνΡούμ.» (σελ.8). Θα προσθέσω σ’ αυτό και μία επισήμανση: αυτά που εμείς σήμερα ονομάζουμε «Ελληνορθόδοξα Πατριαρχεία», οι Αραβόφωνοι, πολύ ορθότερα τα αποκαλούν «ΡούμΟρτοντόξ». Διατηρούν δηλαδή την ιστορική αλήθεια που, εμείς, σήμερα, κοντεύουμε να ξεχάσουμε οριστικά: Ότι το Ανατολικό Ρωμαϊκό Κράτος διατήρησε τον χαρακτήρα που είχε ΟΛΟ το Ρωμαϊκό Κράτος, πριν το Σχίσμα: την Ορθόδοξη Πίστη. Είναι η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία των Ορθοδόξων Χριστιανών, όση απέμεινε μετά την πνευματική και υλική Άλωση της Δύσης από τους Φράγκους.
Γι’ αυτό έχει σημασία η αναφορά στον Άη-Γιάννη τον Χρυσόστομο: Γιατί ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, στην Αντιόχεια, στην Κωνσταντινούπολη, στην Κουκουσό της Καππαδοκίας, ακόμη και στα Κόμανα όπου ξεψύχησε, δεν κήρυττε «Ελληνισμό», δεν κήρυττε κοσμική παντοκρατορία, κήρυττε Ορθοδοξία! Και τότε που κήρυττε, δεν είχε επέλθει ακόμη το Σχίσμα. Ο Ιερός Χρυσόστομος μαρτύρησε επειδή ακριβώς καταδίκαζε τον πλούτο, την κοσμική εξουσία, το υλικό φρόνημα σε βάρος του πνευματικού. Αυτή ήταν η αγωνία του: η συνείδηση των προτεραιοτήτων. Κι αν κάποτε χάνονταν τα υλικά, ο Αη-Γιάννης ο Χρυσόστομος, θα αγωνιούσε να μείνει το κράτος των Ρωμηών, αδιαπραγμάτευτο στα πνευματικά. Όπως έμεινε εκείνος.
Για την ξεκάθαρη σκέψη του Πόντου, η πτώση της Κωνσταντινούπολης, φέρνει μαζί της θλίψη, αλλά δεν είναι «πανωλεθρία». Δεν είναι ο «απόλυτος όλεθρος». Απόλυτος όλεθρος θα ήταν, αν είχε χαθεί η Πίστη. Όμως η πίστη δεν χάθηκε. Η Πίστη ζει. Η Πίστη «ανθεί και φέρνει κι άλλο». Αυτή είναι Ρωμανία. Η Ορθοδοξία, όπως σώθηκε ζωντανή και αλώβητη από το Ρωμαίικο κράτος, που όλο και μίκραινε, και μίκραινε εδαφικά, μέχρι που κλείστηκε ίσα-ίσα μέσα στα τείχη της Πόλης, και μια μαύρη μέρα σαν σήμερα, χάθηκε κι από ‘κεί, για να μείνει μόνο στην συνείδηση των Ορθοδόξων Χριστιανών της πρώην Ρωμαίικης επικράτειας, που νοσταλγούν την παλιά αυτοκρατορία, που νοσταλγούν την Βασιλεύουσά τους, αλλά που αρνούνται πεισματικά να παραδώσουν την Πίστη τους, γιατί αυτή δεν παίρνεται με την βία. Παραδίδεται μόνον οικειοθελώς…
Στις 29 Μαϊου του 1953, δεν ήταν η πρώτη φορά που έπεσε η Πόλη. Ήταν η μέρα που έπεσε στα χέρια των Τούρκων. Πριν απ’ αυτό, είχε πέσει στα χέρια των Φράγκων, δήθεν «Σταυροφόρων», δήθεν Χριστιανών, στις 13 Απριλίου του 1204. Κι αναρωτιέμαι: Γιατί λέμε τόσο «αποφράδα» την άλωση από του Τούρκους, και όχι αυτήν από τους Φράγκους; Μήπως για το μέγεθος των λεηλασιών; Των Φράγκων ήταν πολύ χειρότερες. Μήπως για τις κτηνωδίες κατά των κατοίκων; Των Φράγκων ήταν αντίστοιχες. Μήπως για την βεβήλωση της Αγίας Σοφίας; Κι εδώ τα πρωτεία τα έχουν οι Φράγκοι.
Για όλους του Ρωμηούς, εξίσου «αποφράδες» είναι και οι δύο αυτές ημέρες. Η χαριστική βολή του 1453 στο Ανατολικό Ρωμαϊκό κράτος, ήταν χαριστική βολή σε μία υλική επικράτεια. Για το Δυτικό πνεύμα βέβαια, του υλισμού, και του κοσμικού κράτους, υλική, εδαφική απώλεια, ισούται με πλήρη απώλεια. Αυτήν την προπαγάνδα αφομοιώσαμε απροβλημάτιστα. Ότι δήθεν των Τούρκων ήταν η χειρότερη, και ξεχάσαμε των Φράγκων…. Για δες όμως! Ο Πόντιος το ξέρει! Η Πόλη ήταν που έπεσε, για μιαν ακόμη φορά. Έπεσε, και μέχρι σήμερα παραμένει πεσμένη στα ίδια χέρια. Η Ρωμανία όμως ζει, ανθεί, και φέρνει κι άλλο!
Όταν η Ρωμανία κινδύνευσε από τους εχθρούς του Ησυχασμού, βρέθηκε ένας Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς, και την κράτησε απόρθητη. Όταν η Ρωμανία κινδύνευσε από τους Ενωτικούς, ένας Άγιος Μάρκος Ευγενικός αντιστάθηκε και την κράτησε πάλι απόρθητη. Όταν το πνεύμα του Διαφωτισμού προσπάθησε ύπουλα μέσω των δήθεν «κλασσικών γραμμάτων», να αλλοιώσει την Πίστη και την ιστορία των Ελλήνων Ρωμηών μέσα στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, βρέθηκαν κάτι Γίγαντες ήρωες, κάτι θεριά της γνώσης και της πίστης και του θάρρους, που υποτιμητικά τους ονόμασαν «κολλυβάδες», κι έβαλαν μπροστά το στήθος και την πέννα τους, και κράτησαν πάλι την πραγματική Ρωμανία απόρθητη!
Θαρρέψαμε πως αυτό το μόρφωμα που ονομάστηκε «Νέο Ελληνικό Κράτος», ήταν το ξαναγέννημα της Ρωμανίας; Η ταφόπλακά της ήταν, μέχρι να δώσει ο Θεός, αν Εκείνος θέλει, και αν συμφέρει, ν’ αναστηθεί. Υποκλίνομαι στον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη που θύμισε πως αγώνας της Ρωμανίας είναι συνεχής, κι η Άλωση, ένα μόνο επεισόδιο. Υποκλίνομαι στον Μακρυγιάννη που αγωνιούσε «…να μας λευτερώσει ο Θεός από την κακία μας, από την διοτέλειά μας και από τα πάθη μας και από την επιβουλίαν των ξένων…». Υποκλίνομαι σε όλον τον Πόντο, που μέσα στην φωτιά της Άλωσης, μέσα στην φωτιά όλων των Αλώσεων που ζει το Γένος μας, από τις Γενοκτονίες Ποντίων και Αρμενίων του ‘14, κι από το ’22, κι από τα Καλάβρυτα, κι από το Δίστομο, από το ’55 στην Κύπρο, κι από το ’74, κι από την φωτιά που τρώει τώρα την Συρία, υποκλίνομαι στον Πόντο για τη διαύγεια της γενναίας του ψυχής.. Υποκλίνομαι που δεν ξεχνάει τι θα πει Ρωμανία Υποκλίνομαι και προσεύχομαι μαζί του, να μην σταματήσει ο Αη-Γιάννης ο Χρυσόστομος να πολεμάει κι από τον Ουρανό. Να μην σταματήσει να παρακαλεί την Παναγία να σώζει το γένος των Ρωμηών, αν είναι να ‘ναι Χριστιανοί Ορθόδοξοι, και την ορθή πίστη απανταχού του κόσμου. Να στείλει καινούργια λιοντάρια να την υπερασπιστούν, γιατί φύτρωσαν και πάλι παντού προβατόσχημοι λύκοι. Να κρατάει την Ρωμανία να ανθεί και να φέρνει κι άλλο. Κι αν είναι «… πάλι με χρόνια με καιρούς, πάλι δικά μας να ‘ναι», καλοδεχούμενα. Αλλά έτσι. Μόνον έτσι.
Στέλλα Ν. Αναγνώστου-Δάλλα.
