Πώς μπορεί ο άνθρωπος να αποκτήσει ταπείνωση.
1 Ρωτήσανε οι μοναχοί τον αββά Ισαάκ πως μπορεί κάποιος να αποκτήσει ταπείνωση και είπε:
Να μην ξεχνάει ότι έκαμε αμαρτίες στη ζωή του και να ελπίζει ότι ο θάνατος είναι κοντά. Τα φορέματά του να είναι ευτελή, και σε κάθε περίσταση να προτιμά τον έσχατο τόπο, και πάντοτε να κάνει πρόθυμα τις παρακατιανές εργασίες. Να έχει υπακοή, να σιωπά, και να μην του αρέσει να τρέχει σε συντροφιές κοσμικού πνεύματος, αλλά να θέλει να παραμένει άγνωστος και ασήμαντος. Να μην έχει στο κελί του πράγματα που να τα θεωρεί ολόδικά του και να αποφεύγει τη συναναστροφή με πολλούς ανθρώπους, και να μην αγαπά τα υλικά κέρδη. Και, εκτός απ’ αυτά, να μη μέμφεται στο νου του και να μην κατηγορεί κανέναν άνθρωπο, και να μη ζηλοφθονεί, να μην είναι εριστικός, αλλά να ασχολείται με τον εαυτό του, πως θα ταπεινωθεί και θα αγαπά τον κόσμο. Με δυο λόγια, να ζει μέσα στον κόσμο που έπλασε ο Θεός σαν ξένος και φτωχός και απομονωμένος από το κακό. Αυτά γεννούν την ταπείνωση και καθαρίζουν τη καρδιά. (307).
Η ταπείνωση φροντίζει να μη σκανδαλίζει.
2 Πήγα κάποτε σε έναν παλαιό και ενάρετο γέροντα, ο οποίος με αγαπούσε πολύ. Δεν ήξερε να μιλάει όμορφα, όμως είχε φωτεινή γνώση και βαθιά καρδιά, και έλεγε όσα του υπαγόρευε το άγιο Πνεύμα. Δεν έβγαινε συχνά από το κελί του, παρά μόνο έβγαινε για τις άγιες κοινές ακολουθίες. Πρόσεχε πολύ τον εαυτό του και ζούσε στην ησυχία. Του είπα λοιπόν.
-Πάτερ, μου ήρθε ο ένας λογισμός: να πάω την Κυριακή στο υπόστεγο της εκκλησίας και εκεί να καθίσω το πρωί και να φάω, για να με δουν αυτοί που θα μπαίνουν στο ναό και θα βγαίνουν, και να με καταφρονήσουν.
Σ’ αυτά μου απάντησε ο γέροντας έτσι:
-Είναι γραμμένο ότι όποιος σκανδαλίζει τον κοσμικό αδελφό του, δε θα δει το φως του Θεού. Εσένα λοιπόν, κανένας δε σε ξέρει σ’ αυτό το μέρος, ούτε γνωρίζουν το είδος της ζωής σου και, γι’ αυτό, θα πουν ότι οι Μοναχοί είναι λαίμαργοι και τρώνε από το πρωί. Μάλιστα εδώ ζούνε και αρχάριοι αδελφοί, που έχουν ασθενή λογισμό και θα σκανδαλισθούν. Πολλοί απ’ αυτούς σου έχουν εμπιστοσύνη και ωφελούνται από την παρουσία σου και, άμα σε δουν να κάνεις τέτοιο πράγμα, θα βλαφτούν. Οι αρχαίοι πατέρες τα έκαμαν αυτά για να ταπεινωθούν για τις πολλές θαυματουργίες τους και για την τιμή που απολάμβαναν και για το μεγάλο όνομα που είχαν αποκτήσει. Και τα έκαμναν αυτά, για να ατιμασθούν, και για να αποκρύψουν τη δόξα της αγίας ζωής τους, και για να αποφύγουν τις αιτίες της υπερηφάνειας. Εσένα όμως, που δεν έφτασες σε τέτοια μέτρα, τι σε αναγκάζει να κάνεις αυτό που λές; Δε γνωρίζεις ότι κάθε βαθμίδα πνευματικής ζωής έχει τη δική της τάξη και το δικό της χρονικό στάδιο; Εσύ βέβαια ούτε τέτοια ξεχωριστή πολιτεία έχεις, ούτε τέτοιο μεγάλο όνομα. Γιατί είσαι ένας απλός μοναχός σαν τους άλλους και, άμα κάνεις αυτό που σκέφτηκες, ούτε τον εαυτό σου θα ωφελήσεις, αλλά και τους άλλους θα βλάψεις. Και πάλι, αυτού του είδους οι υπερβολές δεν είναι για όλους ωφέλιμες, αλλά μόνο στους τέλειους και στους μεγάλους, οι οποίοι έτσι νεκρώνουν τις αισθήσεις τους. Για τους μεσαίους και τους αρχάριους μια τέτοια πολιτεία είναι επιζήμια, διότι ακόμη χρειάζονται να προσέχουν συνεχώς τον εαυτό τους και να επιβάλλονται στις αισθήσεις τους. Οι γεροντάδες πέρασαν αυτό το στάδιο και, όταν θέλουν, μπορούν από όλα να ωφεληθούν. Όπως συμβαίνει με τους εμπόρους που, όταν είναι άπειροι και αρχίζουν μεγάλες επιχειρήσεις, προκαλούν μεγάλες ζημιές στους εαυτούς τους˙ όμως στις μικρές επιχειρήσεις γρήγορα πηγαίνουν μπροστά. Και πάλι, όπως είπα, κάθε είδος εργασίας έχει τη δική της τάξη, και κάθε βαθμίδα πολιτείας έχει το δικό της χρονικό στάδιο. Όποιος λοιπόν αρχίζει υπέρμετρη άσκηση πριν να έλθει ο καιρός του, εκτός του ότι δεν κερδίζει τίποτε, διπλασιάζει τη βλάβη για τον εαυτό του. Εάν επιθυμείς την άσκηση που έχει ο λογισμός σου, να υπομείνεις πρώτα με χαρά την ακούσια ατιμία που επιτρέπει η οικονομία του Θεού να σε βρει, και να μην ταραχθείς, μήτε να μισήσεις αυτόν που σε ατιμάζει.
Αυτά με συμβούλεψε αυτός ο σοφός γέροντας. (296-7).
Ο Θεός ταπεινώνει τον υπερήφανο.
3 Μην πιστέψεις στον εαυτό σου ότι είσαι δυνατός στην αρετή, μέχρι να δοκιμαστείς στους πειρασμούς και βεβαιωθείς ότι η καρδιά σου είναι αμετάθετη. Να αποκτήσεις μέσα σου ορθή και σταθερή πίστη, για να μπορέσεις, με τη δύναμή της, να καταπατήσεις τους εχθρούς σου˙ και να έχεις το νου σου συμμαζεμένο, και να μην πάρεις θάρρος από τη δύναμή σου, όποια και να είναι, για να μην παραχωρήσει ο Θεός και δοκιμάσεις πόσο αδύνατος είσαι από τη φύση σου, και πέσεις στην αμαρτία, και τότε θα μάθεις για τα καλά την αδυναμία σου. Μήτε να πιστέψεις στις γνώσεις σου, για να μην μπει στη μέση ο διάβολος, και σου στήσει παγίδα με την πανουργία του. Ποτέ να μην καυχηθείς για τα έργα που κατόρθωσες, για να μην καταντροπιαστείς. Γιατί για όποιο πράγμα καυχιέται ο άνθρωπος, σ’ αυτό επιτρέπει ο Θεός να αλλάξει η κατάσταση, για να ταπεινωθεί και να μάθει, έτσι, τι θα πει ταπείνωση. Γι’ αυτό πρέπει, όσα συμβαίνουν, να τα αποδίδεις στη θεία πρόνοια, και να μην πιστεύεις ότι σ’ αυτή τη ζωή υπάρχει τίποτε που να μη μεταβάλλεται. (21).
Από το βιβλίο: Ανθολόγιο από την ασκητική εμπειρία του Αγίου Ισαάκ του Σύρου. Ερμηνευτική απόδοση – επιμέλεια, Κωνσταντίνου Χρ. Καρακόλη, Δρος Θεολογίας, Φιλολόγου.
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.
