Σήμερα, 22 του μηνός Ιουνίου, η εκκλησία μας εορτάζει την ιερή μνήμη του αγίου Ευσεβίου, επισκόπου Σαμοσάτων. Ο άγιος Ευσέβιος είναι σύγχρονος και φίλος των αγίων: Βασιλείου του Μεγάλου και Γρηγορίου του Θεολόγου και, όπως κι εκείνοι, ένας από τους κυριώτερους υπερασπιστές της ορθόδοξης πίστης εναντίον των αρειανών. Μετά τις σπουδές του, ο άγιος Ευσέβιος χειροτονήθηκε επίσκοπος Σαμοσάτων, μιας πόλεως της Συρίας στις όχθες του Ευφράτη ποταμού, κοντά στην Αρμενία. Το 361 στη Σύνοδο της Αντιόχειας, επίσκοπος της πόλης αυτής εκλέχτηκε ο άγιος Μελέτιος. Για την εκλογή αυτή, που ήθελαν να την κερδίσουν οι αρειανοί, εργάσθηκε πολύ ο άγιος Ευσέβιος, γι’ αυτό και δόθηκαν σ’ αυτόν τα πρακτικά της Συνόδου, για να τα φυλάξει.
Δεν μπορούμε να φανταστούμε τί πόλεμος γινόταν τότε από τους αρειανούς, για να κερδίσουν τις επισκοπές με δικούς των αιρετικούς επισκόπους, αλλά και τί σκληρό αγώνα έκαμαν οι επίσκοποι της εκκλησίας μας, για να κρατήσουν την ορθόδοξη πίστη. Έχοντας λοιπόν με το μέρος τους τον αυτοκράτορα Ουάλη, βάλθηκαν οι αιρετικοί να πάρουν από τα χέρια του αγίου Ευσεβίου και να καταστρέψουν τα πρακτικά της Συνόδου. Πήγε λοιπόν ο αξιωματικός του αυτοκράτορα και απειλούσε τον άγιο Ευσέβιο να του παραδώσει τα πρακτικά, ειδεμή, θα του έκοβε το χέρι. Τότε ο άγιος Ευσέβιος άπλωσε τα χέρια του στον αξιωματικό και του είπε: «Κόψε μου, αν θέλεις, και τα δυο χέρια, αλλά τα πρακτικά δεν τα παραδίνω». Τέτοια πίστη και τέτοιο θάρρος δεν τα έχουν πολλοί!
Κάθε φορά, που κατάφερναν οι αρειανοί να έχουν με το μέρος τους τον αυτοκράτορα, εξωρίζονταν οι επίσκοποι της εκκλησίας, όπως ο Μέγας Αθανάσιος κι άλλοι πολλοί. Έτσι και τώρα ο άγιος Ευσέβιος εξωρίστηκε στη Θράκη, κάπου δηλαδή στη σημερινή Βουλγαρία, και υπέφερε πολλά στην εξορία του εκείνη από τις στερήσεις και από τις επιδρομές των Ούνων. Όταν πέθανε ο αυτοκράτορας Ουάλης κι ανέβηκε στο βασιλικό θρόνο ο Γρατιανός, τότε και οι κανονικοί επίσκοποι της εκκλησίας ξαναγύρισαν στις επισκοπές των και μαζί μ’ αυτούς και ο άγιος Ευσέβιος. Αλλά η αρειανική αίρεση είχε τόσο πολύ φανατίσει τότε τους ανθρώπους, που έφταναν ακόμα και σε εγκλήματα. Σε μια πόλη που επικρατούσαν οι αρειανοί, μια φανατισμένη γυναίκα, καθώς ο άγιος Ευσέβιος περνούσε κάτω από το παράθυρο του σπιτιού της, πέταξε στην κεφαλή του μια κεραμίδα και τον σκότωσε. Ήταν το 380, ένα χρόνο πριν από τη δεύτερη οικουμενική Σύνοδο.
Ο άγιος Ευσέβιος, που είχε τέτοια μαρτυρική τελείωση, ζήτησε να μην τιμωρηθεί η γυναίκα που τον χτύπησε, και παρέδωσε το πνεύμα του με τα λόγια του αγίου Στεφάνου, όταν τον λιθοβολούσαν: «Κύριε, μη στήσης αυτοίς την αμαρτίαν ταύτην». Αλλά θα βλέπαμε πολύ καλύτερα ποιος ήταν ο άγιος Ευσέβιος, αν μπορούσαμε να διαβάσουμε τις πολλές επιστολές, που γράφουν σ’ αυτόν οι δυο μεγάλοι Πατέρες της εκκλησίας: ο άγιος Βασίλειος ο Μέγας και ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος. Σε μια του επιστολή προς τον άγιο Ευσέβιο ο άγιος Βασίλειος γράφει: «Σώζοι σε τω βίω παντί η μεγάλη του Θεού χειρ, τον γενναίον φύλακα της πίστεως… και καταξιώσειεν ημάς προ της εξόδου της συντυχίας σου». Δηλαδή, είθε να σε φυλάγει σε όλο σου το βίο το μεγάλο χέρι του Θεού, εσένα τον γενναίο φύλακα της πίστης… και να με αξιώσει πριν πεθάνω να σε συναντήσω.
Ο άγιος Ευσέβιος μαζί με τον άγιο Γρηγόριο το Θεολόγο κατώρθωσαν το 370 να νικήσουν τις ραδιουργίες των αρειανών και να εκλέξουν αρχιεπίσκοπο Καισαρείας τον άγιο Βασίλειο. Από τότε οι τρεις συνδέθηκαν με στενή φιλία και, στις δύσκολες εκείνες ημέρες για την εκκλησία, ο ένας ενίσχυε τον άλλο στον αγώνα για την ορθή πίστη. Σε μια του επιστολή προς τον άγιο Ευσέβιο ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος γράφει: «Μακάριος ο σοι πλησιάζειν ηξιωμένος», χαρά σ’ εκείνον που αξιώθηκε να σε πλησιάζει. Τόσα μόνο μπορούμε να αναφέρουμε απ’ όσα γράφουν στις επιστολές των οι δύο μεγάλοι ιεράρχες της εκκλησίας και οικουμενικοί διδάσκαλοι για τον επίσκοπο Σαμοσάτων και ιερομάρτυρα άγιο Ευσέβιο, που να έχουμε την ευχή του. Αμήν.
***
Από το βιβλίο:
ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ
ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ Λ. ΨΑΡΙΑΝΟΥ
ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΣΕΡΒΙΩΝ ΚΑΙ ΚΟΖΑΝΗΣ
ΕΙΚΟΝΕΣ ΕΜΨΥΧΟΙ
(Εξαπλά β’)
ΚΗΡΥΓΜΑΤΑ ΑΓΙΟΛΟΓΙΚΑ
Η/Υ επιμέλεια, Σοφίας Μερκούρη.
Απολυτίκιον. Ήχος δ’. Ταχύ προκατάλαβε.
Σοφίας του Πνεύματος, καταυγασθείς τω φωτί, τον λόγον ετράνωσας, της ευσεβείας ημίν, Ευσέβιε ένδοξε’ συ γαρ ιεραρχήσας, ευσεβώς τη Τριάδι, ήθλησας θεοφρόνως, και την πλάνην καθείλες. Και νυν Πάτερ δυσώπησον, σώζεσθαι άπαντας.
Κοντάκιον. Ήχος πλ. δ’. Τη υπερμάχω.
Της ευσεβείας κατασπείρας τα διδάγματα,
Τα του Αρείου εναπέτεμες ζιζάνια,
Και Μαρτύρων τω στεφάνω κατεκοσμήθης’
Τον γαρ Λόγον συν Πατρί τε και τω Πνεύματι,
Ομοούσιον και σύνθρονον εκήρυξας.
Όθεν κράζομεν, χαίροις Πάτερ Ευσέβιε.
Μεγαλυνάριον.
Χαίροις της Τριάδος μυσταγωγέ, και των Σαμοσάτων, ποιμενάρχα και οδηγέ. Χαίροις ο του Λόγου, πιών μετ’ ευφροσύνης, ποτήριον το θείον, μάκαρ Ευσέβιε.
Περισσότερα για το συναξάριον της ημέρας βλέπε και στον:
ΟΡΘΟΔΟΞΟ ΣΥΝΑΞΑΡΙΣΤΗ