Σε μια στιγµή που οι απανωτές κρίσεις γονατίζουν και διαιρούν την ανθρωπότητα, οι αβεβαιότητες, οι ανισότητες, η φτώχεια κορυφώνονται, οι κλιματικές καταστροφές κλιμακώνονται, οι κοινωνίες διχάζονται, φανατίζονται, οπισθοδρομούν, η επιδραστική πλατφόρμα Our world in data θέλησε να υπενθυμίσει ότι ο ομολογουμένως φριχτός κόσμος μας παραμένει ο καλύτερος στην Ιστορία, και μπορεί κι άλλο να βελτιωθεί. Ως μέτρο σύγκρισης παρέθεσε μόνο ένα δεδομένο. Στον 19ο αι. τα μισά παιδιά πέθαιναν πριν γίνουν 15 ετών. Το αντίστοιχο παγκόσμιο ποσοστό σήμερα είναι 4,3%. Στην Ευρωπαϊκή Ενωση, 0,45%· είναι ο αυριανός πλανητικός στόχος.
Μια τεράστια βιβλιογραφία καταδεικνύει τα αδιαφιλονίκητα βήματα εμπρός. Το προσδόκιμο ζωής έχει ανέλθει από τα 29 έτη το 1770 στα 70 σήμερα. Χάρη στα εμβόλια έχουν εκλείψει ασθένειες που κλάδευαν εκατομμύρια ζωές. Το κατά κεφαλήν εισόδημα έχει απογειωθεί· αν και ο μεγάλος πλούτος συγκεντρώνεται αυξανόμενος σε όλο και λιγότερα χέρια, η μεσαία τάξη ξεπέρασε αριθμητικά τις τάξεις των φτωχών, 3,8 δισ. έναντι 3,3 δισ. Η ακραία φτώχεια περιορίστηκε από 36% το 1990 σε 12% το 2015 και 8,4% το 2019 (η πανδημία και ο πόλεμος στην Ουκρανία έσυραν τα ποσοστά πίσω στα επίπεδα του 2015 – 860 εκατ. άνθρωποι σήμερα λιμοκτονούν). Τα δημοκρατικά καθεστώτα, αν και με μεγάλες μεταξύ τους διαφορές, αυξήθηκαν (με βραδύτερους ρυθμούς στον 21ο αι.) σε 125 από 69 το 1989. Μειώνονται σταδιακά τα θύματα δολοφονιών, βιασμών, πολέμου, γενοκτονιών.
Πορευόμαστε προς τα εμπρός ή προς τα πίσω; Τις αντικειμενικές απαντήσεις αποδυναμώνει η αμφισβήτηση της ίδιας της έννοιας της προόδου.
Ωστόσο οι ιδέες, οι πεποιθήσεις, οι αξίες, οι πρακτικές έχουν υποστεί ριζική μεταβολή. Εξαιτίας της ανεξέλεγκτης ανάπτυξης έχει αμφισβητηθεί η ίδια η έννοια της αλλαγής ως κατεξοχήν μορφή της συνεχούς προόδου. Το μέλλον τρομάζει, δεν είναι ένας μαγνήτης, αλλά ένα νεφέλωμα. Παντού καραδοκούν τραγωδίες και γρίφοι. Ναι, οι άνθρωποι τρέφονται και εκπαιδεύονται καλύτερα, είναι πιο υγιείς και περισσότερο ελεύθεροι, όμως κατηγορούνται ότι πριονίζουν το κλαδί όπου κάθονται. Αν και συνεχώς διασυνδεδεμένοι, παραπονούνται ότι ζουν μεταξύ τους αποκομμένοι, σε ένα κατακερματισμένο σύμπαν, όπου όσα έμοιαζαν στέρεα έχουν ανεμοσκορπιστεί. Μολονότι καταναλώνουν όγκους πληροφοριών (ίσως γι’ αυτό) αισθάνονται αποπροσανατολισμένοι, δεν μιλούν την ίδια γλώσσα, δεν αναγνωρίζουν την ίδια αλήθεια, διεκδικούν διαφορετικές ερμηνείες των νόμων, της οικονομίας, της Ιστορίας.
Στην Ιστορία κυριαρχεί η τάση για πύκνωση της επικοινωνίας και της συμβίωσης – γραφή, δρόμοι, τυπογραφία, νέες τεχνολογίες, κοινωνικά δίκτυα. Θαύμα της πρωταρχής ενός νέου κόσμου –και δώρο προς τη δημοκρατία– χαρακτήρισαν τις πρώτες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης το 2003. Με το Google Translate στα έξυπνα κινητά το 2011, οι διαιρέσεις λόγω γλώσσας κατέρρευσαν. Σε 3 δισ. πλήθυναν οι χρήστες του Facebook από 100 εκατ. το 2008. Ωσπου τα social media άρχισαν να διολισθαίνουν προς τη στρέβλωση και ένα χαοτικό απρόβλεπτο σύμπαν άμετρων θορύβων· likes, retweets, κοινή χρήση, viral, μανία της επιβεβαίωσης, ελαφρότητα της ψηφιακής πλατείας, κυνήγι της δημοτικότητας διά της αγανάκτησης, των δηλητηρίων και της αθυροστομίας, κρουνοί κατακραυγών, λαϊκά δικαστήρια σταδιακά υπέσκαψαν αυτά που ενώνουν έναν λαό, τις μεταξύ τους σχέσεις εμπιστοσύνης, τη δύναμη και το κύρος των θεσμών, τις συλλογικές μάχες, τις κοινές ιστορίες.
Πλέον, δωμάτια αντήχησης και αλγόριθμοι ενισχύουν απειροστικά την εμβέλεια και επιρροή των fake news, αφήνουν ανεμπόδιστο χώρο σε αμετροεπείς, προβοκάτορες και τρολ, ενθαρρύνουν τον κανιβαλισμό μεταξύ των ομάδων, τα ξεσπάσματα οργής και μίσους, ωθούν στα όρια της βιωσιμότητας τις δημοκρατίες. Αφαιρούν βάρος από τον άλλο δίσκο της ζυγαριάς. Δεν είναι μόνο η ηδονική τάση προς την καταστροφολογία και ο μαγνητισμός των κακών νέων που επισκιάζουν τις γνωστές καλές ειδήσεις. Δηλαδή, τη συμβολή των κοινωνικών μέσων στην εκρηκτική διάδοση της γνώσης, την τάχιστη οργάνωση των ανθρώπων προκειμένου να αποκαταστήσουν αδικίες και να λύσουν προβλήματα, την ανάπτυξη της κοινωνικής ευθύνης ως ηθικής αξίας, τις απειράριθμες εθελοντικές συνέργειες που μπορούν να παράγουν κοινά αγαθά και ομόθυμες αλήθειες, να κινήσουν κάπως αλλιώς τον κόσμο. Από την προσθαφαίρεση, πόση πρόοδος μένει;
Δύσκολο να πεις. Οι δυνάμεις της άρνησης, δηλαδή της άγνοιας, των προκαταλήψεων, των δεισιδαιμονιών, των θεωριών συνωμοσίας, της απόγνωσης, του θυμού, του ρατσισμού, του μίσους, των άκρων αντιπαλεύουν διαρκώς εκείνες των αστείρευτων δυνατοτήτων, που η εκπαίδευση, η επιστήμη, η καινοτομία ξεδιπλώνουν σε διαστάσεις επανάστασης. Για τους πρωταγωνιστές της δεν υπάρχει τίποτα πιο συναρπαστικό από έναν κόσμο που βελτιώνεται – πιο πράσινο, πιο δίκαιο, πιο ανοικτό, πιο ανεκτικό. Ομως όλα είναι ρευστά, ασταθή, αβέβαια. Κατάρα ή ευλογία;
Η/Υ ΠΗΓΗ:
Η Καθημερινή: 24 Ιουλίου 2022
Σημείωσις του orp.gr:
Η σύγχυση και ο προβληματισμός θα αυξάνουν, όσο κρατάμε το «Παράθυρο» του Ουρανού κλειστό! Μόνον αν το ανοίξουμε, για τον εαυτό μας και για τους γύρω μας, θα μπορέσουμε να χαρούμε! Τα θαυμάσια επιτεύγματα της κοινωνίας μας!
