Αγιος Χρυσόστομος, Μητροπολίτης Σμύρνης: Η διακονία-προσφορά του.

Στη Μακραίωνη ιστορική του διαδρομή ο Ελληνισμός γνώρισε στιγμές άλλοτε μεγάλης δόξας και εθνικής υπερηφάνειας και άλλοτε ολοκληρωτικής καταστροφής και εξόντωσης. Έζησε μεγάλες χρονικές περιόδους σκληρής δουλείας σε ανελεύθερα πολυεθνικά σχήματα, όπως η Οθωμανική Αυτοκρατορία στα νεότερα χρόνια, ωστόσο, κατάφερε και τότε να διασώσει τα ανώτερα χαρακτηριστικά του Γένους˙ την πίστη, την παιδεία και τον πολιτισμό του.

Ένα από τα πιο σημαντικά και ταυτόχρονα πιο θλιβερά γεγονότα στην ιστορία του Νεότερου Ελληνισμού είναι η Μικρασιατική Καταστροφή. Το 1922 υπήρξε για τους απανταχού Έλληνες έτος απερίγραπτης οδύνης και συμφοράς. Ο ελληνικός κόσμος σμικρύνθηκε και ταπεινώθηκε. Ο Μικρασιατικός Ελληνισμός, που δόξασε την Ελλάδα με την πρόοδο και την πνευματική του ανάπτυξη, γνώρισε τη σφαγή και τον ξεριζωμό από τις προαιώνιες πατρογονικές του εστίες. Αναρίθμητες ψυχές Ελλήνων εξοντώθηκαν στις αρχές του 20ου αιώνα στη μικρασιατική γη. Τα περισσότερα όμως θύματα καταγράφονται τις μέρες της Μικρασιατικής τραγωδίας.

Στα επιφανή και ιδιαίτερα προβεβλημένα θύματα της Μικρασιατικής Καταστροφής ανήκει και ο ιεράρχης της δοξασμένης πρωτεύουσας της Ιωνίας, Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος Καλαφάτης (1867 – 1922). Ο νέος ιερομάρτυρας της Εκκλησίας υπήρξε μια εξέχουσα και χαρισματική προσωπικότητα των αρχών του 20ου αιώνα. Αν και έζησε όλα τα χρόνια της ζωής του εκτός Ελλάδας, αναδείχθηκε σε μια φλογερή φυσιογνωμία του Ελληνισμού που ζούσε και άκμαζε στα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Η ζωή του Χρυσοστόμου Σμύρνης θα μπορούσε να χαρακτηριστεί μυθιστορηματική. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Τρίγλια της Μικράς Ασίας, σπούδασε και ανδρώθηκε πνευματικά στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης, υπηρέτησε στην Πατριαρχική Αυλή της Κωνσταντινούπολης ως Μέγας Πρωτοσύγκελλος, ενώ λίγο αργότερα χρημάτισε Μητροπολίτης Δράμας και έπειτα Μητροπολίτης Σμύρνης. Ο Χρυσόστομος υπήρξε ιεράρχης του Οικουμενικού Θρόνου και διακόνησε την Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία ως αληθινός ποιμένας και επίσκοπος των λογικών προβάτων. Ταυτόχρονα με τα υψηλά αρχιερατικά του καθήκοντα, υπερασπίστηκε με ζήλο και εκπροσώπησε με παρρησία το ποίμνιό του απέναντι στη βουλγαρική και την τουρκική τυραννία, λειτουργώντας και με αυτόν τον τρόπο ως πραγματικός πατέρας των υπόδουλων χριστιανικών πληθυσμών της Μακεδονίας και της Ιωνίας αντίστοιχα.

Εξεμέτρησε το ζην σε ηλικία πενήντα πέντε ετών, γνωρίζοντας βίαιο και φρικτό θάνατο στα χέρια του τουρκικού όχλου της Σμύρνης, κάτι που επιβεβαιωμένα θα μπορούσε να είχε αποφύγει. Με το εκούσιο μαρτύριό του ο Χρυσόστομος Σμύρνης έγινε μιμητής των μαρτύρων της πίστεως και της ελευθερίας. Είναι βέβαιο ότι η θηριωδία και η τέτοιας έντασης αγριότητα που εκδηλώθηκαν εις βάρος του, σχετίζονται με την ιδιότητά του ως επισκόπου της Εκκλησίας, που δραστηριοποιήθηκε με θάρρος και τόλμη σε ένα αλλόθρησκο και επικίνδυνα εχθρικό περιβάλλον.

Ασφαλώς, η εξιστόρηση της ζωής και του μαρτυρίου μιας προσωπικότητας του διαμετρήματος του Χρυσοστόμου Σμύρνης δεν προσφέρεται για αντιδικίες και αναζήτηση ευθυνών εντός και εκτός Ελλάδας. Προσφέρεται όμως για προβληματισμό και κατανόηση των συνθηκών που οδήγησαν στη Μικρασιατική Καταστροφή και το μαρτυρικό τέλος χιλιάδων Ελλήνων ομογενών στην απέναντι πλευρά του Αιγαίου.

Συγχρόνως, μέσα από την παράθεση ποικίλων εκκλησιαστικών, πολιτικών και στρατιωτικών παραμέτρων της εποχής, αναδεικνύεται η μορφή ενός μεγάλου αγίου ιεράρχη και μάρτυρα. Ο Χρυσόστομος αποτελεί μια σύγχρονη μαρτυρική μορφή του Γένους και της Εκκλησίας που διδάσκει με τη ζωή και το έργο που επιτέλεσε στη σύντομη, αλλά τόσο πυκνή σε γεγονότα και περιπέτειες, αρχιερατική διακονία του.

Ο αοίδιμος μαρτυρικός ιεράρχης της Ιωνίας, πιστός στην παραγγελία του Κυρίου «ο ποιμήν ο καλός την ψυχήν αυτού τίθησιν υπέρ των προβάτων» (Ιωάν. ι’ 11), υπήρξε αντάξιος εκπληρωτής του ιερού χρέους και της μεγάλης αποστολής του έναντι της Εκκλησίας και του ορθόδοξου λαού της Μικράς Ασίας. Στη συνείδηση του Γένους και στις καρδιές των απανταχού Ελλήνων ο Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος θα κατέχει εσαεί τη θέση ενός αγίου ιερομάρτυρα της Εκκλησίας και ενός μεγάλου ήρωα του έθνους και της ελευθερίας.

Αθανάσιος Μπιλιανός.

Από το βιβλίο του Αθανασίου Μπιλιανού: Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος. Από τον Μακεδονικό Αγώνα στη Μικρασιατική καταστροφή.

Εκδόσεις ΑΡΜΟΣ, Αθήναι, Σεπτέμβριος 2021.

Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.

Δημοσιεύθηκε στην Άρθρα, Ιστορικά, Λειτουργικά, εορτολογικά, Νεοελληνική απόδοση Ύμνων, Συναξάρια, Μελέτες - εργασίες - βιβλία. Αποθηκεύστε τον μόνιμο σύνδεσμο.