51. Όταν κανένας δεν σε αδική, τουλάχιστον να υπομένης ευχαρίστως τους διαφόρους πειρασμούς. Και επειδή θα δώσης λόγον εις τον Θεόν, φρόντιζε να διανείμης τα περισσεύματά σου, δια να μη σου λογισθούν ως πλεονεξία.
52. Εάν αμαρτήσης κρυφά, μη αποπειραθής να κρύψης το αμάρτημά σου από τον Θεόν. Διότι δι’ ημάς εγράφη ο λόγος˙ «Πάντα γαρ γυμνά και τετραχηλισμένα τοις οφθαλοίς Κυρίου» (Εβρ. δ’, 13).
53. Φρόντιζε να έχης καθαρόν νουν από λογισμούς, τους οποίους να φανερώνης εις τον Δεσπότην Χριστόν. Διότι εις τον νουν βλέπει ο Θεός κατά την Γραφήν «Άνθρωπος γαρ εις πρόσωπον, Θεός δε εις καρδίαν» (βλέπει) (Α’ Βασιλ. ις’, 7).
54. Μη σκέπτεσαι ή μη κάμνης τίποτε, χωρίς να υπολογίσης αν αυτό το θέλη ο Θεός. Διότι εκείνος που οδοιπορεί χωρίς προσανατολισμόν, θα κοπιάση ματαίως.
55. Εκείνος που αμαρτάνει χωρίς ανάγκην, χωρίς δηλαδή την βίαν της φύσεως ή των περιστάσεων, δυσκόλως επανέρχεται, διότι βλέπει ο Θεός, ότι πίπτει ο άνθρωπος άνευ και της παραμικράς αντιστάσεως και, κατά λόγον δικαιοσύνης, δεν τον βοηθεί.
56. Ο οδυνηρός πειρασμός φέρει εις τον συνετόν την μνήμην του Θεού. Και ο πειρασμός θλίβει τον άνθρωπον κατά το μέτρον που ελησμόνησε τον Θεόν.
57. Κάθε πόνος ακούσιος ας σου γίνη διδάσκαλος, που θα σου υπενθυμίζη τον Θεόν και δεν θα σου λείψη ποτέ αφορμή προς μετάνοιαν.
58. Η λήθη του Θεού, είναι πάθος, το οποίον καθ’ εαυτό δεν έχει καμμίαν δύναμιν, αλλά ενδυναμούται κατά αναλογίαν από τας ιδικάς μας αμελείας, όπως ενθυμούμεθα τον Θεόν.
59. Μη δικαιολογείσαι λέγων, τί να κάνω, αφού χωρίς να θέλω λησμονώ τον Θεόν, διότι όταν τον ενθυμήσαι δεν κάμνεις ό,τι οφείλεις.
60. Εκείνο το αγαθόν που ενθυμείσαι, κάμε το. Και εκείνο που λησμονείς θα σου αποκαλυφθή. Εν συνεχεία δε να διατηρήσης την αγαθήν μνήμην από τον κίνδυνον της λήθης.
61. Η θεία Γραφή λέγει «άδης και απώλεια φανερά παρά Κυρίω» (Παροιμ. ιε’, 11). Με αυτά εννοεί την άγνοιαν της καρδίας και την λήθην του Θεού, που έχουν δια του χρόνου στερεωθή.
62. Ο άδης είναι η άγνοια της ψυχής και τα δύο είναι κρυπτά. Απώλεια δε σημαίνει την λήθην του Θεού και προϋποθέτει ύπαρξιν γνώσεως, ήτις απωλέσθη.
63. Να περιεργάζεσαι τα ιδικά σου κακά και όχι του πλησίον και ούτω δεν θα χάσης την διάκρισιν του νου σου.
64. Ένα μόνον πάθος εμποδίζει να κάμωμεν το κατά δύναμιν καλόν: η αμέλεια. Το πάθος τούτο θεραπεύεται δια προσευχής και ελεημοσύνης.
65. Η θλίψις, που υφίσταται κανείς χάριν του Θεού, αποτελεί υποστατικήν ενέργειαν ευσεβείας. Διότι η αληθινή αγάπη δοκιμάζεται δια των εναντιοτήτων.
66. Μη πιστεύης ότι έχεις οιανδήποτε αρετήν, εάν δεν επόνεσες προς απόκτησίν της. Είναι αδόκιμος η αρετή αυτή, διότι εγεννήθη από άνεσιν.
67. Εις πάσαν ακούσιον θλίψιν να αναλογίζεσαι το αποτέλεσμα και ασφαλώς θα εύρης εις την θλίψιν την αναίρεσιν αναλόγου αμαρτίας.
68. Πολλαί συμβουλαί δίδονται από τον πλησίον ως συμφέρουσαι. Αλλά καμμία δεν είναι τόσον ωφέλιμος, όσον η γνώμη του ιδίου, που κατευθύνεται από την γνώσιν του πνευματικού νόμου.
69. Θέλων να θεραπεύσης την νοσούσαν ψυχήν σου, εκ των παθών, φρόντισε να προσέχης την συνείδησίν σου. Όσα δε σου λέγει, να κάμνης και θα εύρης ωφέλειαν.
70. Τα κρυπτά της καρδίας εκάστου, γνωρίζουν μόνον ο Θεός και η συνείδησις. Επομένως να διορθώνεται έκαστος από τας φωνάς αμφοτέρων.
71. Έκαστος άνθρωπος επιτηδεύει κάθε τι, που δύναται να κάμη κατά το θέλημά του. Ο Θεός όμως, κατά την δικαιοσύνην του, προσδιορίζει το αποτέλεσμα.
72. Εάν θέλης να επαινεθής από τους ανθρώπους, χωρίς δια τούτο να κατακριθής από τον Θεόν, προηγουμένως αγάπησε τους ελέγχους των υπέρ των αμαρτιών σου.
73. Όσην εντροπήν υποστή κανείς, από τους ανθρώπους χάριν, της αληθείας του Χριστού, αυτός θα δοξασθή εκατονταπλασίως υπό πλήθους ανθρώπων. Όμως δεν πρέπει να ζητή κανείς την δόξαν των ανθρώπων, αλλά κάθε τι καλόν να το κάμνη χάριν των μελλόντων αγαθών.
74. Όταν ένας ωφελήση τον έτερον δια πνευματικών λόγων ή δι’ έργων, πρέπει αμφότεροι να αποδώσουν την χάριν εις τον Θεόν. Εκείνος που δεν εννοεί, διατί πρέπει να γίνη αυτό, θα αιχμαλωτισθή από εκείνον που εννοεί καλώς τον πνευματικόν νόμον, δηλαδή τον διάβολον.
75. Εκείνος που επαινεί τον πλησίον με υπόκρισιν, θα έλθη καιρός που ο ίδιος θα τον ονειδίση και φυσικά θα εντραπή δια την ανακολουθίαν του.
76. Όστις αγνοεί τας ενέδρας των εχθρών, θα σφαγή με ευχέρειαν. Και εκείνος που δεν γνωρίζει τας αιτίας των παθών, ευκόλως πίπτει εις αυτά.
77. Από την φιληδονίαν γεννάται η αμέλεια και από την αμέλειαν η λήθη του Θεού. Εν τούτοις ο Θεός, έχει χαρίσει εις όλους τους ανθρώπους την γνώσιν εκείνων που συμφέρουν εις την ψυχήν.
78. Έκαστος άνθρωπος συμβουλεύει τον πλησίον, σύμφωνα με την γνώσιν του. Ο Θεός όμως ενεργεί εις τον ακούοντα κατά την πίστιν του. (Δηλαδή χάριν της πίστεως που έχει ο ακούων, δια να ωφεληθή πνευματικώς, ο Θεός διαφοροποιεί τους λόγους εις την ψυχήν του).
Από το βιβλίο: «Πάντα πώλησον, Μάρκον αγόρασον».
Εκδόσεις: Ιερό Ησυχαστήριον Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά. Κουφάλια Θεσσαλονίκης. Γ’ έκδοσις, 1999.
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.
