Αδελφέ, όταν ο αδελφός τη νύχτα σου χτυπά την πόρτα, για να σηκωθείς για τη δοξολογία του Θεού, σήκω πρόθυμα, ώστε και ο άλλος που είναι κάπως αμελής, βλέποντας την προθυμία σου, να παρακινήσει την ψυχή του σε επαγρύπνηση, σύμφωνα με τον ψαλμωδό που λέει: «Πριν από το χάραμα ανοίγουν τα μάτια μου, για να μελετήσω τα λόγια σου»,1 και επίσης: «Σηκωνόμουν τα μεσάνυχτα να σε δοξολογήσω για τις δίκαιες κρίσεις σου».2 Δεν γνωρίζεις ότι ο προφήτης Σαμουήλ άκουσε πολλές φορές μια φωνή να τον καλεί, και ούτε μία φορά δεν βαρέθηκε να σηκωθεί, αν και ήταν παιδί;3
Αν όμως συμβεί ποτέ να πέσεις σε βαθύ ύπνο, από δαιμονική ίσως ενέργεια, και να μην πας στην ακολουθία, όταν έπειτα ξυπνήσεις μην αποφύγεις να πας, λέγοντας μέσα σου: «Τώρα κοντεύει η απόλυση της ακολουθίας, και εγώ πού να πάω;» Μην πεις έτσι, γιατί αυτά είναι λόγια των οκνηρών και ραθύμων. αντίθετα, σήκω γρήγορα και τρέξε στην ακολουθία, σαν να σε κυνηγούν και σαν το ζαρκάδι που ξεφεύγει από την παγίδα.4 Να το ξέρεις, δηλαδή, ότι όπως εκείνοι που πορεύονται στο κακό θα απολογηθούν για κάθε άσκοπο βήμα5 και λόγο6 την ημέρα της κρίσεως, έτσι θα έχει ανταμοιβή ακόμη και για ένα καλό βήμα ή λόγο καθένας που τρέχει στο καλό. Αν λοιπόν φτάσεις στην τελευταία ευχή, μπες και μην ντραπείς. Γιατί, αφού εξομολογηθείς στον ηγούμενο τι σου συνέβη, μπορείς, με την εντολή του βέβαια, να πεις, μετά την απόλυση, στο κελλί σου τους ψαλμούς που σου στέρησε η φαντασία των δαιμόνων. Και έτσι την άλλη μέρα θα βρεθείς πιο πρόθυμος στο έργο του Κυρίου.
Αν όμως το παραλείψεις αυτό από αμέλεια, χωρίς κάποια ανάγκη ή αρρώστια, θα ζημιώσεις πάρα πολύ τον εαυτόν σου.
Να γνωρίζεις και τούτο, αγαπητέ. όσο κανείς περιποιείται με κακό τρόπο τη σάρκα του, τόσο περισσεύουν μέσα του τα πάθη, και πλέον η ψυχή, καθώς συνθλίβεται από το βάρος της κακής συνήθειας του σώματος, μένει άκαρπη. Γι’ αυτό λέει ο Σωτήρας: «Προσέχετε μήπως οι ψυχές σας βαρυφορτωθούν από την κραιπάλη και τη μέθη και τις βιοτικές μέριμνες».7 Για τον λόγο αυτό είπε και ο απόστολος: «Ταλαιπωρώ το σώμα μου και το μεταχειρίζομαι σαν δούλο, από φόβο μήπως, ενώ θα έχω κηρύξει σε άλλους, εγώ ο ίδιος κριθώ ακατάλληλος».8 Αν όμως κανείς βιάσει το σώμα του για να κάνει το έργο του Κυρίου, και αυτό γίνεται πιο εύρωστο, και η ψυχή λαμπρύνεται. Όπως δηλαδή ένας αθλητής γυμνάζει με επιμέλεια το σώμα του, για να το προσαρμόσει στην τεχνική του αγώνα, έτσι και ο αγωνιστής της ευσέβειας οφείλει να γυμνάζει τον εαυτό του σε κάθε καλό έργο.
Θέλω να σου μιλήσω και για τη νύστα. Όπως νομίζω, τρεις είναι οι αιτίες της. Όταν δηλαδή αρχίσει ο αδελφός να ψάλλει ή να προσεύχεται, αμέσως ο πονηρός του φέρνει νύστα, για να παρατήσει την προσευχή και να φύγει. Αν όμως ο αδελφός ξυπνήσει τον εαυτό του και δεν δείξει ραθυμία, ο δαίμονας δεν θα μπορέσει να του κάνει τίποτε. Ωστόσο η νύστα θα είναι πιο έντονη, αν ο αδελφός έχει το στομάχι βαρυφορτωμένο με φαγητά και ποτά. Έπειτα, στη μέση της ακολουθίας, έρχεται στον αδελφό νύστα εξαιτίας της αμέλειάς του, όταν δηλαδή δεν πιέσει τον εαυτό του φροντίζοντας να μείνει στη θέση του ως το τέλος της προσευχής, αλλά χαυνωθεί, οπότε δεν θεωρεί μεγάλη ζημιά το να παρατήσει αυτούς που ψάλλουν και να πάει στο κρεβάτι του ή να καθίσει έξω και να κοιμηθεί. Τέλος, μετά την ολοκλήρωση της συνηθισμένης ακολουθίας, συμβαίνει να έρθει στον αδελφό νύστα φυσιολογική, και μάλιστα αν είναι ασθενικός. στην περίπτωση αυτή κάποια ίσως συγκατάβαση στους ασθενικούς δεν είναι άπρεπη.
Εσύ ωστόσο, αδελφέ, μην αμελείς να είσαι άγρυπνος σε όλα, αλλά όταν σταθείς στην ακολουθία ανάμεσα στους αδελφούς ή μόνος σου, για τη δοξολογία του Κυρίου και Σωτήρα μας Ιησού Χριστού, και σε ενοχλήσει η πρώτη νύστα, μόλις το καταλάβεις να αντισταθείς και να υπομείνεις καρτερικά. Ακόμη και αν σε ρίξει κάτω και μια και δυο φορές, μη φύγεις από τον τόπο σου, και θα βρεις μεγάλη ωφέλεια. Γιατί το πάθος του ακόρεστου ύπνου μοιάζει με τη γαστριμαργία. Αν κανείς συνηθίσει να τρώει πολύ, τότε και το σώμα του ζητά πολύ. αν όμως συνηθίσει στην εγκράτεια, τότε και το σώμα του δεν ζητά την πολυφαγία. Το ίδιο συμβαίνει και με τον ύπνο.
Πώς όμως θα τολμήσεις να αφήσεις την ακολουθία και να βγεις πριν από την απόλυση χωρίς μεγάλη ανάγκη; Αν ήσουν καλεσμένος σε δείπνο κάποιου πλουσίου, αδελφέ, θα τολμούσες άραγε να σηκωθείς ανάμεσα από τους καλεσμένους και να πας στο σπίτι σου; Δεν θα περίμενες μέχρι να σηκωθούν όλοι; Ας φοβηθούμε λοιπόν, αγαπητέ, τον Κύριο του ουρανού και της γης. Ας αγωνιστούμε να ευαρεστήσουμε σε αυτόν, γιατί η Γραφή λέει: «Είναι καταραμένος καθένας που κάνει τα έργα του Κυρίου με αμέλεια».9
Συλλογίσου τους ψαράδες, οι οποίοι κάθε νύχτα μένουν ξάγρυπνοι και φροντίζουν το ψάρεμα. Αν κάποιος από αυτούς, νικημένος από τον ύπνο, αμελήσει και κοιμηθεί, όταν ξυπνήσει, θα διαπιστώσει ότι ο ίδιος δεν έχει πιάσει τίποτε, ενώ εκείνοι που ξαγρύπνησαν έχουν ανταμειφτεί. Αρχίζει τότε να μεταμελείται και να λέει μέσα του: «Αλλίμονό μου, τον αμελή και οκνηρό. γιατί τεμπέλιασα και κοιμήθηκα, και να, φεύγω με άδεια χέρια». Όπως λέει και ο ψαλμωδός: «Αποκοιμήθηκαν και δεν βρήκαν τίποτε».10
Φέρε επίσης στη σκέψη σου και τους κεραμοποιούς και τους χαλκωματάδες, και θα βρεις και σε αυτούς αμέτρητο κόπο και πολλή και συνεχή αγρύπνια. Και εκείνοι για τα έργα αυτής της ζωής ανέχονται τέτοιον κόπο και μόχθο. εμείς όμως, οι οποίοι δεν υπομένουμε κάτι κοπιαστικό ή αηδιαστικό, αλλά στεκόμαστε μπροστά στον Κύριο τον Θεό μας σε τόπο καθαρό και αγιασμένο, με σεμνότητα και πολλή ειρήνη και πνευματική αγαλλίαση και καλή ελπίδα, γιατί ραθυμούμε και χαλαρώνουμε, αγαπητέ, και γιατί ακόμη περισσότερο δεν ξυπνούμε τον εαυτό μας για τη γλυκύτατη λατρεία του Κυρίου και Σωτήρα μας; Όπως λέει και ο Δαβίδ: «Πόσο γλυκά είναι τα λόγια σου στον λάρυγγά μου! Πιο γλυκά από μέλι είναι το στόμα μου»,11 και επίσης: «Όλο χαρά θα είναι τα χείλη μου, καθώς θα σου ψάλλω, και η ψυχή μου, την οποία λύτρωσες».12
Πόση είναι η ζωή μας στη γη, και αμελούμε με τέτοιον τρόπο τη σωτηρία μας; Να, ο ίδιος αυτός προφήτης διακηρύττει: «Ο άνθρωπος είναι ένα τίποτε. οι μέρες του περνούν σαν σκιά».13 Μη συνερίζεσαι λοιπόν, δούλε αγαπημένε του Χριστού, εμένα τον αμελή και ανυπόμονο, αλλά να ξέρεις καλά ότι ο άγρυπνος είναι που θα κερδίσει και ο αμελής θα ζημιωθεί. Γιατί ο καθένας από εμάς για τον εαυτό του θα απολογηθεί στον Θεό.14 Μήτε όμως να θεωρείς κέρδος τον ύπνο και την ανάπαυση του σώματος, αλλά μάλλον πολύ μεγάλη ζημία. γιατί κέρδος είναι η βασιλεία του Θεού.
Ας βιάσουμε λοιπόν και εμείς τον εαυτό μας, αγαπητοί, για να πετύχουμε τη βασιλεία του Θεού και τον μακαρισμό από μέρους του, σύμφωνα με αυτό που είπε: «Είναι μακάριοι οι δούλοι εκείνοι, τους οποίους ο Κύριός τους, όταν έρθει, θα τους βρει άγρυπνους».15 Και όχι μόνο τον εαυτό μας, αλλά και ο ένας τον άλλον ας στηρίζουμε στον φόβο του Κυρίου και ας συμβουλεύουμε με αγάπη και ας ξυπνούμε ο ένας την προθυμία του άλλου για τη δοξολογία του Θεού και Σωτήρα μας Ιησού Χριστού, ώστε όχι μόνο για τον εαυτό μας, αλλά και για την ωφέλεια του συνανθρώπου μας να λάβουμε μεγάλες ανταμοιβές από αυτόν, ο οποίος είπε: «Αφού τα κάνατε για έναν από αυτούς τους άσημους αδελφούς μου, τα κάνατε για εμένα».16
Υποσημειώσεις.
1. Ψαλμ. 118, 148
2. Ψαλμ. 118, 62
3. Α’ Βασ’. 3, 4-10
4. Πρβ. Παροιμ. 6, 5
5. Στο κείμενο: ρήματος. Διόρθωση: βήματος (Εφραίμ, έργα Γ’, λόγοι παραινετικοί προς τους κατ’ Αίγυπτον μοναχούς, σ’. 86.
6. Πρβ. Ματθ. 12, 36
7. Πρβ. Λουκ. 21, 34
8. Α’ Κορ. 9, 27
9. Ιερ. 31,10
10. Ψαλμ. 75,6
11. Ψαλμ. 118, 103
12. Ψαλμ. 70, 23
13. Ψαλμ. 143, 4
14. Ρωμ. 14, 12
15. Λουκ. 12, 37
16. Ματθ. 25, 40
Από το βιβλίο: Ευεργετινός: “Ήτοι Συναγωγή των θεοφθόγγων ρημάτων και διδασκαλιών των θεοφόρων και αγίων πατέρων, από πάσης γραφής θεοπνεύστου συναθροισθείσα.”
Τόμος 2-ος. μετάφραση (Νεοελληνική απόδοση): Δ. Χρισταφακόπουλος
Εκδόσεις, Το Περιβόλι της Παναγίας, 2001
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.
