Η ΠΙΣΤΗ
Πρώτη ἀρετή εἶναι ἡ πίστη. Γιατί ἡ πίστη κάνει ἀκόμη καί τά βουνά νά περπατᾶνε. ῾Ο Κύριος εἶπε: Ὅ,τι ζητήσετε μέ πίστη, θά τό λάβετε. Καί ὅλους μας, στήν ἐπιθυμία νά κάνωμε καλά, ἔνδοξα καί ἐξαίσια ἔργα, μᾶς στηρίζει ἡ πίστη. Ὅμως, νά τό ξέρωμε: ἡ πίστη μας, ἤ αὐξάνει, ἤ λιγοστεύει, ἀνάλογα μέ τήν δική μας θέληση.
Η ΑΓΑΠΗ
Δεύτερη ἐντολή εἶναι ἡ εἰλικρινής ἀγάπη στόν Θεό καί στούς ἀνθρώπους. ῾ Η ἀγάπη ἀγκαλιάζει καί ἑνώνει σέ ἕνα ὅλες τίς ἀρετές. Μόνο μέ τήν ἀγάπη ἐκπληρώνεται ὁλόκληρος ὁ νόμος τοῦ Θεοῦ καί ἡ θεάρεστη ζωή φθάνει σέ τελειότητα.
Αγάπη εἶναι, νά θυσιάζεις τήν «ζωή» σου γιά τούς ἄλλους• καί ὅτι δέν τό θέλεις σύ, νά μή τό κάνεις σέ ἄλλον.
Από ἀγάπη ἔγινε ὁ Θεός ἄνθρωπος. ῾Ο μένων ἐν τῇ ἀγάπῃ, ἐν τῷ Θεῷ μένει. Ὅπου ἀγάπη, ἐκεῖ ὁ Θεός.
Η ΝΗΣΤΕΙΑ
Τρίτη ἀρετή εἶναι ἡ νηστεία.
1. Νηστεία ὀνομάζομαι τό νά τρῶμε μόνο μιά φορά τήν ἡμέρα ὀλίγο φαγητό•καί νά σηκωνόμαστε ἀπό το τραπέζι, ἐνῶ ἀκόμη πεινᾶμε. Τροφή μας πρέπει νά ἔχωμε ψωμί καί ἀλάτι•καί ποτό τό νερό, πού μᾶς δίνουν μόνες τους οἱ πηγές.
Αὐτή εἶναι ἡ βασιλική ὁδός λήψης τροφῆς. Πολλοί ἐσώθηκαν ἔτσι, μᾶς λένε οἱ ἅγιοι πατέρες.
Τό νά ἐγκρατεύεται ἀπό τροφή μιά, δυό, τρεῖς, τέσσερεις, ἤ πέντε, ἤ ἐπτά ἡμέρες ὁ ἄνθρωπος δέν τό ἀντέχει γιά πάντα• τό νά τρώγει ὅμως λίγο καί νά πίνει λίγο νερό, εἶναι κάτι πού μπορεῖ καί τό κάνει πάντοτε. Μόνο πού καί ἀφοῦ φάει, πρέπει νά πεινάει λίγο, γιά νά διατηρεῖται τό σῶμα: ὑπάκουο στό πνεῦμα• κατάλληλο γιά τίς δουλειές• καί εὐαίσθητο στίς πνευματικές κινήσεις• γιά νά μπορεί νά νικάει τά σωματικά πάθη.
2. ‛Η αὐστηρή νηστεία δέν εἶναι σέ θέση νά νεκρώσει τά σωματικά πάθη τόσο, ὅσο τά νεκρώνει ἡ περιορισμένη τροφή. Μερικοί, ἄλλοτε νηστεύουν αὐστηρά καί ἄλλοτε τό ρίχνουν στά νόστιμα φαγητά καί στά γλυκά! Καί αὐτό, γιατί ἀρχίζουν νά κάνουν μιά νηστεία πάνω ἀπό τίς δυνάμεις τους• ἄσκηση σκληρή. Καί, ἐπειδή αὐτά πού ἔκαναν ἦσαν καί ὑπέρμετρα καί ἀσύμμετρα, ἐξασθένησαν καί ἄρχισαν νά ζητοῦν γλυκά καί ἀνάπαυση γιά τήν ἐνίσχυση τοῦ σώματος. Ὅταν κανείς ἐνεργεῖ, ἔτσι, ἀπό τήν μιά κτίζει καί ἀπό τήν ἄλλη γκρεμίζει! Γιατί τό σῶμα, ἅμα ἡ τροφή εἶναι πολύ πενιχρή καί ἐξασθενήσει πολύ ἀπό τήν νηστεία, τήν χρειάζεται πιά τήν γλύκα. Καί ἔτσι ἀναζητεῖ τήν παρηγοριά τῆς τροφῆς. ᾽Αλλά τά γλυκά, κάνουν τά πάθη καί φουντώνουν.
Αν όμως ὁ μοναχός βάλει στόν ἑαυτό του ἔνα καθορισμένο μέτρο, πόση τροφή ἁπλῆς ποιότητας θά πάρει κάθε ἡμέρα, τότε ἔχει πολύ μεγάλη ὠφέλεια. Πάντως, σχετικά μέ τήν ποσότητα τῆς τροφῆς, πρέπει νά παίρνει τόση, ὅση χρειάζεται, γιά νά ἐνισχύωνται οἱ σωματικές δυνάμεις. Ὅποιος τό κάνει ἔτσι, θά μπορεῖ νά ἐκτελεῖ κάθε πνευματική ἐργασία. Μά ἄν κανείς νηστεύει περισσότερο, θά ἔρθει καιρός, πού θά χρειασθῆ νά τό ρίξει πιό πολύ στήν ἀνάπαυση!
3. ‛Η μετρημένη ἄσκηση εἶναι ἀνεκτίμητη σέ ἀξία. Καί γι’ αὐτό μερικοί μεγάλοι πατέρες ἔπαιρναν τροφή μέ μέτρο (=μέ τό ζύγι!), καί γενικά εἶχαν σέ ὅλα μέτρο‧ στά ἀσκητικά τους ἀγωνίσματα‧ στίς σωματικές τους ἀνάγκες‧ στά χρεώδη τοῦ κελλιοῦ τους‧ καί ὅλα τά ἔκαναν στήν ὥρα τους‧ καί τό κάθε πρᾶγμα τό χρησιμοποιοῦσαν μόνο σύμφωνα μέ τό μέτρο καί μέ τήν καθορισμένη τάξη. Καί γι’ αὐτό οἱ ἅγιοι Πατέρες μᾶς συμβουλεύουν, νά μήν ἀρχίζωμε νηστεία πάνω ἀπό τίς δυνάμεις μας‧ γιατί ἔτσί φέρνομε τόν ἑαυτό μας σέ εξάντληση.
Βάλε στόν ἑαυτό σου κανόνα νά τρῶς κάθε ἡμέρα. Γιατί τότε θά μπορεῖς νά ἐγκρατεύεσαι πιό πολύ. ᾽Ενῶ ἐκεῖνος πού νηστεύει περισσότερο, πῶς μετά νά συγκρατηθῆ ἀπό τό παραχόρτασμα καί τήν πολυφαγία; Δέν θά τά καταφέρει!
4. Μιά τέτοια ἄμετρη ἀρχή, προέρχεται ἤ ἀπό ματαιοδοξία, ἤ ἀπό ἀκρισία. Καί ὅπως ξέρομε, ἡ ἐγκράτεια εἶναι μιά ἀρετή, πού μᾶς δίνει τήν ἱκανότητα νά χαλιναγωγοῦμε τήν σάρκα. ‛Η πεῖνα καί ἡ δίψα εἶναι γιά τόν ἄνθρωπο κάθαρση τοῦ σώματος‧ τόν βοηθοῦν νά φυλάξει καθαρό από ρυπαρούς λογισμούς, καί ἀπό πορνικές ἐπιθυμίες. Ἔτσι λοιπόν, τό νά τρώγει κανείς κάθε ἡμέρα λίγο, εἶναι – ὅπως λένε μερικοί ἅγιοι – μέσο γιά τήν τελειότητα. Καί ὅποιος τρώει κάθε ἡμέρα λίγο καί τήν καθορισμένη ὥρα, δέν θά ταπεινωθῆ ἠθικά ποτέ, καί δέν θά ὑποστῆ ποτέ ψυχική βλάβη! Αὐτούς, ὁ ἅγιος Θεόδωρος ὁ Στουδίτης τούς ἐγκωμιάζει στήν διδαχή του στήν Παρασκευή τῆς πρώτης ἐβδομάδας τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, ὅπου πρός ἐπικύρωση φέρνει τά λόγια ἁγίων καί θεοφόρων Πατέρων καί τοῦ ἰδίου τοῦ Κύρίου μας. Κάπως ἔτσι λοιπόν πρέπει νά ἐνεργοῦμε καί ἐμεῖς.
‛Ο Κύριος βέβαια ἔκαμε καί μιά παρατεταμένη νηστεία. Τό ἴδιο καί ὁ Μωϋσῆς καί ὁ ᾿Ηλίας. Καί μερικοί ἄλλοι. Μά μόνο μιά φορά. Μά μόνο τότε, πού ἤθελαν κάτι νά ζητήσουν ἀπό τόν Δημιουργό. Τότε ἐπέβαλλαν στόν ἑαυτό τους γιά ἕνα χρονικό διάστημα αὐστηρή νηστεία.᾿Αλλά καί τότε σύμφωνα μέ τούς νόμους τῆς φύσεως καί μέ τήν διδασκαλία τῶν ἁγίων Γραφῶν. Στούς βίους τῶν ἁγίων, στήν ζωή τοῦ Σωτήρα μας, καί στούς κανόνες πού ἄφησαν ἐκεῖνοι πού ἔζησαν πειθαρχημένα, βλέπομε, ὅτι καλό καί ὠφέλιμο εἶναι, νά εἴμαστε πάντοτε ἕτοιμοι γιά ἀγωνίσματα ἀσκητικά, καί νά βρισκόμαστε πάντοτε σέ ἀσκήσεις, σέ κόπο καί σέ ὑπομονή. ᾿ Αλλά καί νά μή ἐξασθενίζωμε τόν ἐαυτό μας μέ τήν ἄμετρη νηστεία, μήτε νά ἀφήνωμε τό σῶμα μας σέ ἀπραξία.
5. Αν ἡ σάρκα ἀνάβει λόγω νεότητας, ἄς νηστεύωμε λίγο περισσότερο. Καί ἄν εἶναι ἄτονη, ἄς παίρνωμε λίγο περισσότερη τροφή, μέχρι νά χορτάσωμε, χωρίς νά κυττάζωμε, τί κάνουν οἱ ἄλλοι, πόσο τρῶνε, λίγο ἤ πολύ. Κύτταζε καί κρίνε μέ βάση τήν δική σου κατάσταση, τί μπορεῖς νά κάμεις. Μέτρο καί ἐσωτερικός διδάσκαλος γιά τόν καθένα εἶναι ἡ συνείδηση του. Γιατί ἄλλοι εἶναι γεροί καί ἄλλοι ἀσθενικοί. Ἕνας εἶναι σάν σίδερο, ἄλλος σάν χαλκός, ἄλλος σάν κερί! Καί ἔτσι, ὅποιος ξέρει τό μέτρο του, ἄς παίρνει τροφή μιά φορά τήν ἡμέρα, ἐκτός Σαββάτου, Κυριακῆς καί Δεσποτικῶν ‛Εορτῶν.
‛Η μετρημένη καί λογική νηστεία εἶναι βάση, θεμέλιο καί ἀρχή ὅλων τῶν ἀρετῶν.
Ὅπως γιά νά τά βγάλει κανείς πέρα μέ ἕνα λεοντάρι ἤ μέ ἕνα πονηρό φίδι, (χρειάζεται νά ἔχει ἀνάλογες ἱκανότητες), ἔτσι καί γιά νά τά βγάλει πέρα μέ τόν ἐχθρό, ἀπαιτεῖται νά ἔχει σωματική ἀδυναμία καί πνευματική πτωχεία.
Ὅποιος θέλει νά ἔχει νοῦ σταθερό, πού δέν θά τόν κάμπτουν οἱ ρυπαροί λογισμοί, ἄς λεπταίνει τήν σάρκα του μέ τήν νηστεία.
6. Δέν εἶναι δυνατό νά ἁγιάσει κανείς χωρίς νηστεία.
Ὅσο εἶναι ἀπαραίτητο νά ἀναπνέωμε, ἄλλο τόσο καί νά νηστεύωμε!
‛Η αμαρτία εἶναι κρυμμένη μέσα στά βάθη τῆς ψυχῆς μας. Καί γι’ αυτό, όταν ἡ νηστεία μπῆ στήν ψυχῆ μας, τήν ἁμαρτία τήν σκοτώνει.
Γιατί ἡ νηστεία εἶναι ὁ ἀντίποδας τοῦ σαρκικοῦ φρονήματος. Καί ὅταν μπῆ στήν ψυχή του, τό ἐξοβελίζει ἀπό ἐκεῖ καί παίρνει τήν θέση του.
Από το βιβλίο: Τα Κρίνα τοῦ Ἀγροῦ, του Αγίου Παισίου Βελιτσκοφσκι.
Ἔκδοση Ιερᾶς Μητροπόλεως Νικοπόλεως και Πρεβέζης. Α’ έκδοση, Πρέβεζα 1996.
Μετάφραση:
† Ὁ Μητροπολίτης Νικοπόλεως και Πρεβέζης Μελέτιος.
• Τίτλος τοῦ πρωτοτύπου:
• Κρίνι σέλ’νιε ἤλη τσβετί πρεκράσνιε. ’Αρχιμανδρίτα Παΐσια Βελιτσκόβσκογο
• Μετάφραση ἀπό το ρωσσικό πρωτότυπο
• Ἡ μετάφραση ἔγινε ἐπί τῇ βάσει τοῦ κειμένου πού δίδει το περιοδικό: Πραβοσλάβναγια Ζίζν’ (Orthodox Life) 30, (1979)• τεύχη 350-354, σελ.3-34, 18-24, 21-28, 19-34, 23-34 ἀντιστοίχως•
