Από το Γεροντικό.
Πώς και με ποιόν σκοπό πρέπει να κάθεται ο μοναχός στο τραπέζι και να τρώει από όσα παρατίθενται, και τι να προσέχει και μετά το τραπέζι.
Έλεγε κάποιος από τους πατέρες: «Τρία είναι αυτά που τιμούν περισσότερο οι μοναχοί, στα οποία πρέπει να προσερχόμαστε με φόβο και πνευματική χαρά: η κοινωνία των αγίων μυστηρίων, το κοινό γεύμα των αδελφών και το νίψιμό τους».1
Ο ίδιος διηγούνταν και το εξής: «Ήταν κάποιος γέροντας μέγας και διορατικός, και συνέβη κάποτε να καθίσει σε τραπέζι με πολλούς αδελφούς. Καθώς έτρωγαν, κοιτούσε ο γέροντας με τα πνευματικά μάτια και έβλεπε άλλους να τρώνε μέλι, άλλους ψωμί και άλλους ακαθαρσίες. Απορούσε γι’ αυτό και παρακαλούσε τον Θεό λέγοντας ¨Κύριε, φανέρωσέ μου αυτό το μυστήριο, πώς επάνω στο τραπέζι υπάρχουν για όλους τα ίδια φαγητά, και όταν αυτά τρώγονται, φαίνονται τόσο διαφορετικά¨. Και άκουσε μια φωνή από τον ουρανό να του λέει˙ ¨Αυτοί που τρώνε μέλι, είναι όσοι κάθονται στο τραπέζι με φόβο και τρόμο και πνευματική χαρά, και προσεύχονται αδιάκοπα, και η προσευχή τους ανεβαίνει σαν θυμίαμα στον Θεό. Αυτοί που τρώνε το ψωμί, είναι όσοι ευχαριστούν τον Θεό γι’ αυτά που τους δώρησε και τρώνε. Αυτοί που τρώνε ακαθαρσίες, είναι όσοι γογγύζουν και λένε: Αυτό είναι καλό, εκείνο είναι αηδίᨻ.
«Δεν πρέπει λοιπόν να σκεφτόμαστε έτσι», έλεγε, «αλλά μάλλον να δοξολογούμε τον Θεό και να τον υμνούμε, ώστε να εκπληρωθεί ο λόγος του αποστόλου˙ ¨Είτε τρώτε, είτε πίνετε, είτε κάνετε οτιδήποτε άλλο, όλα να τα κάνετε για τη δόξα του Θεού2».
Ένας αδελφός ρώτησε κάποιον γέροντα: «Τυχαίνει να πάω κάπου μαζί με άλλους αδελφούς, και μας βάζουν να φάμε, και οι αδελφοί, είτε από εγκράτεια, είτε επειδή έχουν φάει, δεν θέλουν να φάνε, εγώ όμως πεινώ. Τί κάνω;»
Ο γέροντας αποκρίθηκε: «Αν εσύ πεινάς, δες πόσοι κάθονται στο τραπέζι, παρατήρησε και τα φαγητά, και το μερίδιο που κρίνεις ότι σου αναλογεί, αυτό να φας˙ τίποτε δεν σε εμποδίζει, γιατί ικανοποιείς τη φυσική σου ανάγκη. Αν όμως παρασυρθείς και φας περισσότερο, αυτό είναι η ήττα σου».
Του αββά Ησαΐα
Αδελφέ, όταν καθίσεις στο τραπέζι μαζί με άλλους αδελφούς όντας νέος μην πεις στον εαυτό σου˙ «Φάε γερά, αλλά θυμήσου τις αμαρτίες σου, για να μην τρώς με ευχαρίστηση. Άπλωνε το χέρι σου μόνο μπροστά σου, σαν να σε αναγκάζουν να φας˙ αν είναι κάτι μπροστά σε άλλον, μην απλώσεις το χέρι σου σε αυτό. Τα ρούχα σου να σκεπάζουν τα πόδια σου και τα γόνατά σου να είναι κολλημένα μεταξύ τους. Όταν τρως, μη σηκώσεις το πρόσωπό σου προς τον διπλανό, μην κοιτάς εδώ και εκεί και μην πεις τίποτε, εκτός αν είναι μεγάλη ανάγκη. Αν θέλεις κάτι, μην απλώσεις το χέρι σου σε αυτό, πριν πεις: «Ευλόγησον». Πίνοντας το νερό, μην το πίνεις με ηχηρό τρόπο, όπως οι κοσμικοί. Αν σταματήσεις να τρως, όταν σηκωθούν οι αδελφοί σήκω και εσύ, και μην καθίσεις να μιλήσεις με κανέναν, ούτε λόγους του Θεού, αλλά πήγαινε στο κελλί σου και κλάψε τις αμαρτίες σου.
Αν πας επίσκεψη σε αδελφό ή σε κοινόβιο, μη βάλεις στο στόμα σου μεγάλη ποσότητα από ό,τι νόστιμο βρεθεί, για να θελήσεις γρήγορα να γυρίσεις στο κελλί σου και να μη γίνεις προδότης του εαυτού σου. Αν κάθεσαι μαζί με τους αδελφούς και σου έρθει φλέγμα, μην το φτύσεις μπροστά τους, αλλά σήκω και φτύσε έξω. Μην τεντώνεσαι μπροστά σε άλλους. Αν σε πνίγει χασμουρητό, μην ανοίξεις το στόμα σου μπροστά τους, και θα φύγει. Ποτέ μην ανοίξεις το στόμα σου γελώντας˙ αυτό είναι σημάδι έλλειψης φόβου Θεού.
Αν τρώτε κάτι στο τραπέζι και κάποιος από εσάς δεν το θέλει, να μην πει ότι δεν μπορεί να το φάει, αλλά να βιάσει τον εαυτό του μέχρι θανάτου, και ο Θεός θα τον ανακουφίσει. Αν ο αδελφός σου μαγειρέψει κάτι και δεν το κάνει καλό, μην του πεις ότι δεν το μαγείρεψε καλά, γιατί αυτό είναι θάνατος για την ψυχή σου. Συλλογίσου πόσο θα σε στενοχωρούσε να το άκουγες εσύ αυτό από άλλον, και θα ησυχάσεις.
Του αγίου Διαδόχου.
Το να τρώει και να πίνει κανείς από όλα τα φαγητά και ποτά που του προσφέρονται, ευχαριστώντας τον Θεό, καθόλου δεν αντιμάχεται τον κανόνα της πνευματικής γνώσεως, γιατί όλα τα δημιουργήματα είναι πολύ καλά.3 Ωστόσο, το να απέχει κανείς ευχαρίστως από τα πολλά και ευχάριστα είναι γνώρισμα εκείνων που έχουν πάρα πολλή διάκριση και γνώση. Είναι όμως αδύνατο να καταφρονήσουμε ευχαρίστως τα ευχάριστα αυτής της ζωής, αν δεν γευθούμε με βαθιά αίσθηση και πληρότητα τη γλυκύτητα του Θεού.
Του αββά Κασσιανού.
Το να γίνεται ανάγνωση στα κοινόβια της Ανατολής την ώρα το φαγητού γνωρίζουμε ότι δεν είναι παράδοση των Αιγυπτίων αλλά των Καππαδοκών, οι οποίοι το καθόρισαν αυτό όχι τόσο για χάρη της πνευματικής ωφέλειας, όσο για χάρη της ησυχίας από ομιλίες. Στους Αιγυπτίους όμως, και μάλιστα στους Ταβεννησιώτες, τόση ησυχία κάνουν όλοι οι τόσο πολυάριθμοι αδελφοί, όταν συγκεντρώνονται την ώρα του φαγητού, όση δεν βρίσκει κανείς σχεδόν πουθενά αλλού. Κανείς δεν τολμά να βγάλει τσιμουδιά, εκτός από τον υπεύθυνο της τράπεζας, ο οποίος, αν παρουσιαστεί ανάγκη για κάτι, το κάνει γνωστό με χτύπημα μάλλον παρά με φωνή. Αυτοί φορούν και τα κουκούλια ως κάτω στα βλέφαρα, για να μην έχουν τα μάτια αδέσποτα και περιεργάζονται ο ένας τον άλλον, αλλά να είναι προσηλωμένοι μόνο στο τραπέζι και στην ευχαριστία του Θεού που τους τρέφει. Και προσέχουν πάρα πολύ να μην φάει κανείς τίποτε έξω από το κοινό τραπέζι.
Υποσημειώσεις.
1. Ίσως αναφέρεται σε συνήθεια των τότε μοναχών να νίβονται μετά το κοινό γεύμα, το οποίο γινόταν μετά τη θεία Λειτουργία. Τα τρία αυτά θυμίζουν τον μυστικό Δείπνο που συνδυάστηκε με το νίψιμο των ποδιών των μαθητών από τον Κύριο και την παράδοση των ιερών μυστηρίων. Ή ίσως εννοεί κάτι ανάλογο με το νίψιμο που αναφέρεται στον Δ’ τόμο του Ευεργετινού (Υπόθεση Μ’ (40), από το γεροντικό, διήγηση 2η).
2. Α’. Κορ. 10, 31.
3. Γεν. 1, 31.
Από το βιβλίο: Ευεργετινός: “Ήτοι Συναγωγή των θεοφθόγγων ρημάτων και διδασκαλιών των θεοφόρων και αγίων πατέρων, από πάσης γραφής θεοπνεύστου συναθροισθείσα.”
Τόμος 2-ος. μετάφραση (Νεοελληνική απόδοση): Δ. Χρισταφακόπουλος
Εκδόσεις, Το Περιβόλι της Παναγίας, 2001
Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη.
