«Αυτή η βασίλισσα είναι του Σαβά, η θηλυκή Αρχή, η νικήτρια αυτού του κόσμου της άγνοιας. Εκείνος είναι ο Σολομών, ο άνθρωπος του φωτός και της αλήθειας».
Στην ένδοξη αυτοκρατορία της θα ξεπηδήσουν οχ χρυσές ακτίνες της αγάπης και της ειρήνης από τον ζώντα Ήλιο που δεν δύει ποτέ, και από αυτήν θα γεννηθεί εκείνος που θα κυβερνήσει όλα τα έθνη με σιδηρά ράβδο και μετά θα αναληφθεί και θα καθίσει στον θρόνο του ουρανού.
Όταν ο Σολομών (βασίλευσε από το 970 ως 930 π.Χ.) εδραίωσε την εξουσία του και επεξέτεινε την επιρροή του στις γύρω χώρες, πολλοί βασιλείς και ηγεμόνες θέλησαν να τον γνωρίσουν. Δεν ξέρουμε ποιοι τα κατάφεραν, αλλά είναι γνωστό ότι μια βασίλισσα από το ένδοξο βασίλειο του Σαβά αποφάσισε να πραγματοποιήσει αυτό το μακρινό ταξίδι για να τον δει και να γνωρίσει τη σοφία του.
Σχετικά με τη συνάντηση τους, όπως μαθαίνουμε από τον Ωριγένη, η βασίλισσα του Σαβά έθεσε στον Σολομώντα μερικές ερωτήσεις και εκείνος της απάντησε σε όλες. Εκείνη θαύμασε τις γνώσεις του και τη φρόνηση του και του είπε ότι είχε ακούσει πολλά γι’ αυτόν αλλά δεν τα πίστευε. Τώρα όμως που τον γνώρισε αντιλήφθηκε ότι όσα λέγονταν δεν ήταν ούτε τα μισά από εκείνα που διαπίστωσε η ίδια.
Αν και η Βίβλος έχει λίγα να μας πει για τη βασίλισσα του Σαβά, η παράδοση είναι πολύ γλαφυρή. Στη θρησκευτική τέχνη του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης εμφανίζεται σαν μια συμπαθητική φυσιογνωμία. Συχνά τη βρίσκουμε σε γλυπτά και αγάλματα, που κοσμούν τους γοτθικούς καθεδρικούς ναούς της Γαλλίας, της Αγγλίας, της Γερμανίας και της Ιταλίας. Γενικά αναπαριστάται ως βασίλισσα και μερικές φορές ως μάγισσα.
Ένας λαϊκός θρύλος, που αναπτύχτηκε τον Μεσαίωνα, τη μεταμορφώνει σε προφήτη του αληθινού Σταυρού. Όπως διαβάζουμε στον «Χρυσό Θρύλο», συνταγμένο από τον Δομινικανό επίσκοπο Ιάκωβο ντε Βορατζίνε (1230-1298), η βασίλισσα, κατά τη διάρκεια της επίσκεψης της στον Σολομώντα, στάθηκε σε μια γέφυρα που είχε κατασκευασθεί από ξύλο που προερχόταν από το Δέντρο της Γνώσης του Καλού και του Κακού, το οποίο είχε φυτρώσει στον τάφο του Αδάμ! Εκεί είδε σε όραμα τον Χριστό, ο οποίος κρεμόταν από αυτό το ξύλο, και αρνήθηκε να την πλησιάσει και να την ευλογήσει. Ο Σολομώντας υποτίθεται ότι έθαψε αυτό το ξύλο και όταν έπειτα από αιώνες ξεθάφτηκε, έγινε ο σταυρός του Ιησού.
Τον 19ο αιώνα η βασίλισσα του Σαβά διαδραμάτισε έναν άλλο ρόλο στο βιβλίο του Φλομπέρ (1821-1880) «Οι πειρασμοί του Αγίου Αντωνίου», ένα έργο που άρχισε το 1846 και τελείωσε το 1874. Στην ιστορία του Φλομπέρ η βασίλισσα του Σαβά, ως προσωποποίηση της λαγνείας, εμφανίζεται στον ερημίτη που μόναζε στις Θήβες της Αιγύπτου. Πρώτα του προσέφερε πλούτη και μετά τα ίδια της τα κάλλη. Όταν ο Άγιος Αντώνιος απέρριψε τις προσφορές της, του αποκάλυψε τα πόδια της που ήταν γεμάτα τρίχες κάτω από το περίλαμπρο φόρεμα της και μετά έφυγε. Αυτό φυσικά θεωρήθηκε σαν σημάδι ότι ήταν δαίμονας.
Σύμφωνα με το Κοράνι, το ιερό βιβλίο των Μουσουλμάνων, ο Σολομώντας καταλάβαινε τη γλώσσα των πουλιών και έστειλε μια πρόσκληση στη βασίλισσα Μπελκίς, όπως αποκαλούν οι Άραβες τη βασίλισσα του Σαβά, με έναν τσαλαπετεινό, ο οποίος μετέφερε το γράμμα κάτω από τη φτερούγα του.
Το μήνυμα καλούσε την Μπελκίς στο παλάτι της Ιερουσαλήμ. Το ταξίδι διαρκούσε κανονικά επτά μήνες, αλλά η βασίλισσα ήταν τόσο ανυπόμονη να γνωρίσει τον Σολομώντα ώστε έφθασε στο παλάτι του μέσα σε τρεις μόνο μήνες. Τότε έγινε η γνωστή επαφή που είχαν, κατά την οποία η βασίλισσα δοκίμασε τη σοφία του Σολομώντα με μια σειρά από αινίγματα. Σύμφωνα με τον ισλαμικό θρύλο, ο Σολομώντας κατάφερε με τη βοήθεια των πνευμάτων που είχε υπό την εξουσία του να εξαλείψει τις τρίχες από τα πόδια της βασίλισσας και αφού την προσηλύτισε στη θρησκεία του, την παντρεύτηκε.
Το 1934 ο Αντρέ Μαλρό, νεαρός τότε δημοσιογράφος, ισχυρίστηκε ότι ανακάλυψε τη λευκή πολιτεία του Σαβά, ενώ πετούσε με αεροπλάνο πάνω από την έρημο της Νότιας Αραβίας. Σε ένα άρθρο του περιέγραψε 20 πύργους ή ναούς που έστεκαν ακόμη όρθιοι στα βόρεια σύνορα του Ρουμπ αλ Χάλι. Ότι και αν ήταν αυτό που είδε ο Μαλρό, δεν μπόρεσε να εξακριβωθεί αργότερα.
Ενώ οι ιστορικές λεπτομέρειες για τη βασίλισσα του Σαβά είναι λίγες, τα αρχαία κείμενα μας δίνουν σαφείς περιγραφές για τη χώρα της. Ήταν ένα από τα αραβικά βασίλεια κοντά στην Ερυθρά Θάλασσα. Ο Ησαΐας στην Παλαιά Διαθήκη λέει ότι «το πλήθος των καμήλων, των δρομάδων από τη Μαδιάμ και το Γεφάρ, όλα θα έρθουν από το Σαβά. Θα φέρουν ακόμη χρυσάφι και λιβάνι». Η Μαδιάμ βρισκόταν νοτιοανατολικά του Σινά, στον παραθαλάσσιο δρόμο προς την Υε¬μένη, ήταν η τοποθεσία μιας πηγής, όπου σταματούσαν τα καραβάνια για νε¬ρό. Στο 27ο κεφάλαιο του Ιεζεκιήλ, το Σαβά συνδέεται με την Υεμένη και με το εμπόριο αρωμάτων, πολύτιμων λίθων και χρυσού.
Το ίδιο όνομα «Σαβά» στην πραγματικότητα ανάγεται στη Γένεση, όπου ένας Σαβά είναι απόγονος του Σημ, γιου του Νώε. Αυτός ο Σαβά είχε 12 αδελφούς, δύο από τους οποίους έδωσαν τα ονόματα τους στις χώρες Ουφείρ και Ευειλά. Ίσως λοιπόν να πρόκειται για οικιστές πόλεων. Ένας άλλος από τους 12 αδελφούς, ο Χαζαρμότ, έδωσε το όνομα του σε μια μεγάλη περιοχή που είναι τώρα γνωστή ως Χαντραμάουτ.
Το Σαβά, που ήταν το μεγαλύτερο από τα τέσσερα προαναφερόμενα βασίλεια, ήταν μια καταπράσινη περιοχή, που το Κοράνι την περιγράφει ως «χώρα των δύο κήπων». Το νερό γι’ αυτούς τους «κήπους» προερχόταν από μια γιγαντιαία δεξαμενή, κτισμένη στο Μαρίμπ, την πρωτεύουσα του Σαβά. Η δεξαμενή και το περίπλοκο σύστημα των καναλιών και των τάφρων μετέφεραν το νερό επί 12 αιώνες από το Ουαντί Ντάνα. Η δεξαμενή είχε κτισθεί με τεράστιους λίθους, τόσο επιδέξια τοποθετημένους, ώστε οι αρμοί τους ήταν αόρατοι.
Τα δέντρα που έδιναν το λιβάνι και το μύρο φύονταν στις βουνοπλαγιές της χώρας και το εμπόριο με τα είδη αυτά ήταν η βάση του πλούτου του Σαβά. Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης, ο Έλληνας ιστορικός του 1ου μ.Χ. αιώνα, περιέγραψε τα πλούτη της πρωτεύουσας του Σαβά – πολλά αντικείμενα από πολύτιμους λίθους που ήταν καλυμμένοι με χρυσάφι.
Το Σαβά και οι γειτονικές χώρες ήλεγχαν το εμπόριο με την Ασία. Εκμεταλλεύονταν τους μουσώνες -που από τον Φεβρουάριο ως τον Αύγουστο φυσούν προς την Ινδία και την Άπω Ανατολή και έπειτα αντιστρέφουν την κατεύθυνση τους-για να πλέουν προς τις ανατολικές χώρες. Οι Άραβες φυλούσαν το μυστικό σχετικά με τους ανέμους μέχρις ότου το ανακάλυψαν οι Έλληνες τον 1σ αιώνα μ.Χ.
Είχαν επίσης εξασφαλίσει και το χερσαίο εμπόριο, όπου η μεταφορά γινόταν με καμήλες, οι οποίες μπορούσαν να καλύψουν 40 χιλιόμετρα την ημέρα, φθάνοντας στην Τύρο, στην Παλμύρα και στην Ιερουσαλήμ μέσα σε τρεις μήνες. Τέσσερεις καμήλες μπορούσαν να μεταφέρουν έναν τόνο εμπορευμάτων και επίσης μπορούσαν να προχωρούν χωρίς νερό για τρεις ημέρες. Με τα καραβάνια αυτά εξήγαν από το Σαβά το μύρο, το βάλσαμο και το λιβάνι στον Βορρά, στην Αφρική και στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, και τα οποία είχαν μεγάλη ζήτηση αφού χρησιμοποιούνταν στα καλλυντικά, στα γιατρικά και στις θρησκευτικές τελετουργίες.
Οι κάτοικοι των βασιλείων του Σαβά, του Μααΐν, του Καταμπάν και του Χαζαρμότ, ήταν Σημίτες από τον Βορρά, ίσως από την περιοχή του Ευφράτη. Λάτρευαν τους πλανήτες, τον Ήλιο και τη Σελήνη, ιδιαίτερα όμως την Αφροδίτη. Η θεά αυτή, που ταυτιζόταν με την Ιστάρ ή Αστάρτη, λατρευόταν επίσης από τους λαούς της Τύρου, της Βαβυλώνας και της Σιδώνας. Την εξουσία στο Σαβά ασκούσαν ιερείς-βασιλιάδες, όπως και στο σύστημα διακυβέρνησης των Σουμερίων.
Όποια και αν ήταν η καταγωγή τους, αυτοί οι αρχαίοι Σημίτες ήταν γεωγραφικά απομονωμένοι και έτσι προστατευμένοι από κάθε εισβολή. Όταν ο αυτοκράτορας Αύγουστος έστειλε στην περιοχή αυτήν ρωμαϊκό στρατό, με διοικητή τον Αίλιο Γάλλο, το 25 π.Χ., οι εισβολείς χάθηκαν μέσα στην έρημο, όπου πολλοί πέθαναν από πείνα και δίψα.
Για το βασίλειο του Σαβά έχουν γράψει πολλοί κλασικοί συγγραφείς, όπως ο Ηρόδοτος, ο Στράβωνας, ο Πλίνιος και ο Διόδωρος. Επίσης το αναφέρουν πολλά ασσυριακά χρονικά. Τα ερείπια της δεξαμενής στο Μαρίμπ και οι επιγραφές και τα λείψανα αρχιτεκτονικής που βρίσκονται στην Υεμένη, συνεισφέρουν στην ιστορία του, αλλά πολλά μυστήρια παραμένουν ακόμη ανεξήγητα.
Ο Αλ Κιντί, ο κορυφαίος Άραβας φιλόσοφος που έζησε τον 9ο αιώνα, γράφει για τους κατοίκους αυτού του βασιλείου. «Οι Σαβαίοι πιστεύουν ότι ο Δημιουργός τιμωρεί κάθε άνθρωπο μόνο για 9.000 χρόνια και μετά τον λυτρώνει με τη χάρη του. Οι σοφοί των Σαβαίων ήταν ο Αρανί, ο Αγαθοδαίμονας και ο Ερμής. Όσο για τα έθιμα τους, κανένας άνδρας δεν πρέπει να παίρνει δύο συζύγους. Οι Σαβαίοι δεν πιστεύουν στη Δευτέρα Παρουσία όπου τα σώματα όλων θα αναστηθούν, γιατί νομίζουν ότι η τιμωρία είναι ατομική και επιβάλλεται στο πνεύμα και όχι στο σώμα. Σχετικά με την πρώτη ύλη, τα στοιχεία, τη μορφή, το μη υπαρκτό, τον χώρο, τον χρόνο και την κίνηση, συμφωνούν με τον Αριστοτέλη. Αλλά στα τέσσερα στοιχεία προσθέτουν και ένα πέμπτο, δηλαδή τον ουρανό».
Από το περιοδικό: “Ιστορία εικονογραφημένη”, τεύχος 546, Δεκέμβριος του 2013.
