Στον πόλεμο, οι πιο δυνατοί στρατιώτες του βασιλέως, όταν συναντηθούν με τα αντίπαλα στρατεύματα, δεν βλέπουν τίποτα άλλο με τον νου τους παρά μόνο τους εχθρούς και πως να τους πολεμήσουν. Και τότε οι στρατιώτες, για να φανεί του καθενός η δύναμη και η ορμή του, δεν κάθονται στα μετόπισθεν φοβισμένοι και άνανδροι, ούτε κοιτάνε να φύγουν, αλλά τρέχουν χαρούμενοι και πρόθυμοι να κινδυνεύσουν και να χύσουν με ευχαρίστηση το αίμα τους. Μέσα στην μάχη, ακόμα και ο πιο ηλικιωμένος στρατιώτης, ξεχνά την αδυναμία της ηλικίας του, δυναμώνεται από την υπακοή στον βασιλιά του και με πολύ θράσος, τόλμη και αποκοτιά, βάνει την γλυκιά ζωή του σε κίνδυνο• καθώς, διψά συνεχώς τον θάνατο. Και άλλος μπαίνει στο μέσο των εχθρών με ρωμαλεότητα και τους νικά• άλλος, με αγαλλίαση, τους σφάζει με δίστομο μαχαίρα, κόβει τα κεφάλια τους, τρυπά τα χέρια και τα πόδια τους, διασκορπίζει μέλη του σώματός τους• και άλλος, μπήγει τροχισμένο σπαθί στην καρδιά τους, τους πατάει με το άλογό του και ως ανήμερος λύκος τους καταξεσχίζει και τους διασκορπίζει. Με αυτό τον πολύ δύσκολο και επικίνδυνο
τρόπο παίρνουν τα τρόπαια της νίκης. Τότε, ο βασιλιάς, κάθεται στο χρυσό θρόνο του κρατώντας χρυσό στεφάνι με το δεξί του χέρι για να στεφανώσει χαρούμενος τον στρατιώτη εκείνο που αρίστευσε πιο πολύ από τους άλλους. Και σε άλλους δίνει χρυσάφι, σε άλλους πολύτιμα ρούχα, σε άλλους δόξα και ευημερία και ότι άλλο ωφέλιμο και καλό κρίνει ο βασιλιάς.
Β. Κατά τον ίδιο τρόπο χριστιανοί μου, ανταποδίδει τις αμοιβές ο μέγας Βασιλεύς των βασιλευόντων και Ποιητής των απάντων, Χριστός. Επί των Χερουβίμ καθεζόμενος, παραστέκει αοράτως ως πανταχού παρών, και τα πάντα πληρών, και στεφανώνει όσους νικούν τους εχθρούς της αληθείας: την σάρκα, τον κόσμο και προπαντός τον διάβολον. Τους στεφανώνει, όχι με στεφάνι από άνθη, που μαραίνονται αμέσως• αλλά, με στεφάνι αστερόπλεκτο και αμάραντο στους αιώνες. Δεν ανταμείβει με πλούτο άπειρο, που στην ουσία είναι ποδοπατημένος και άχρηστος πηλός, αλλά με ουράνιο πλούτο, μέσα στον άπειρο, αθάνατο και ατελεύτητο αιώνα Του. Δεν δίνει τιμή, δόξα και μεγαλοπρέπεια μέσα σε αυτόν τον φθαρτό κόσμο, όπου μετά από λίγο καιρό φθείρεται και φεύγει σαν τον καπνό και το όνειρο• αλλά, την ουράνια εκείνη δόξα, την άρρητη και ανερμήνευτη. Δεν τους ντύνει με χρυσά σκήπτρα, ή μαργαριταρόχρυσα ρούχα για να φαίνονται μέσα στο φως λαμπεροί• αλλά τους δίνει το απρόσιτο εκείνο και αστραπόμορφο φως της θείας μακαριότητος. Και δεν τους δίνει για συνοδεία ανθρώπους, που επαινούν φανερά αλλά μπορεί να κατακρίνουν κρυφά, αλλά δίνει για συνοδεία, τους χορούς των Αγγέλων, τις τάξεις των Αρχαγγέλων, τα πολυόμματα Χερουβίμ και τα εξαπτέρυγα Σεραφίμ. Και γενικά, συνελόντως ειπείν, ο Θεός δίνει, όλα εκείνα τα πανευφρόσυνα, ανεκλάλητα και ανερμήνευτα αγαθά, α ητοίμασεν τοις αγαπώσιν αυτόν (Α Κορ. 2.9). Ιδίως δε, σε όσους με ανδρεία ψυχής καταφρόνησαν τον φθαρτόν και μάταιον ετούτον κόσμο, και έχυσαν το αίμα τους για την αγάπη, του υπέρ ημών εκουσίως σταυρωθέντος Χριστού. Μάλιστα, αυτή την πανευφρόσυνον δόξα και την άρρητη αγαλλίαση που λαμβάνουν οι Μάρτυρες στην μακαριότητα του Παραδείσου, δεν δύναται να περιγράψει ούτε ο ρητορικός ετούτος κάλαμος, ούτε γλώσσα ανθρώπων μπορεί να διηγηθεί καταλεπτώς.
Πόσο μάλιστα, για τους ευφημουμένους Αγίους, τον Χρίστο και τον Παναγή• οι οποίοι έλαμψαν με το μαρτυρικό τους αγώνα, φάνηκαν πύργοι αμετακίνητοι της ευσεβείας, και δεν σαλεύθηκε καθόλου η σταθερότητα της αγάπης τους προς τον Χριστόν. Αυτοί, ανεδείχθησαν λύχνοι φωτεινόμορφοι, όπου μέσα στο σκοτάδι της ασεβείας έλαμψαν πιο πολύ και από τον ήλιο• και στρατιώτες μεγαλοψύχοι, επιθυμώντας να μην έχουν μόνο το ένα και μοναδικό κορμί τους, αλλά και πολλά άλλα, για να αντισταθούν άλλες τόσες φορές απέναντι των ασεβών. Όπως, ο μυθικός εκείνος ο Άργος, που είχε 2 ζευγάρια μάτια, ένα που κοίταγε προς τα μπρος και ένα προς τα πίσω και προστάτευε τους αδύναμους συμπατριώτες του, έτσι και αυτοί, είχαν τόσα μάτια, όσες και οι πληγές που έλαβαν για να προστατεύσουν την πίστη. Όπως εκείνος ο μυθικός γίγαντας ο Βριαρός, είχε εκατό χέρια• έτσι και αυτοί, σαν να είχαν εκατό χέρια πολέμησαν την ασέβεια και στο τέλος, ραντισμένοι
με το ίδιο τους το αίμα πέταξαν χαρούμενοι προς τις τάξεις των ουρανών και τα κάλλη του Παραδείσου.
Αυτών λοιπόν τους αγώνας και το μαρτύριο, αν και αμαθής, βούλομαι να διηγηθώ• και ας προσέχετε, για να επευφημήσετε περισσότερο τους Αγίους, όπου πρόθυμα έχυσαν το αίμα τους για την αγάπη του Χριστού. Να δοξάσετε και τον Θεόν, που έδωσε σε αυτούς, τόση ανδρεία και δύναμη…
Παράβαλε και:
09 Μαρτίου, μνήμη των Αγίων Τεσσαράκοντα μαρτύρων, των εν Σεβαστεία: Συναξάριον της ημέρας, Υμνολογική εκλογή, Παρακλητικός Κανών.
09 Μαρτίου, Αγίου Ρωμανού του Μελωδού – δύο Κοντάκια εις τους Αγίους Τεσσαράκοντα Μάρτυρας.