Πρόκειται για την 10η ομιλία του Μεγάλου Φωτίου, Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως. Έχει ως τίτλο: ομιλία δεκάτη, ρηθείσα ως εν εκφράζει του εν τοις βασιλείοις περιωνίμου ναού: Η ομιλία αυτή εκφωνήθηκε, σύμφωνα με τον Παΐσιο τον Γάζης, μεταξύ της 26ης Μαΐου του 866 και της 23ης Σεπτεμβρίου του 867, τότε που συμβασίλευαν ο Μιχαήλ Γ’ και ο Βασίλειος ο Μακεδών, ενώ κατά τον Σ. Αρίσταρχο το 881 την 1η Μαΐου, ημέρα Δευτέρα, ημέρα κατά την οποία τελέσθηκαν από τον πατριάρχη Φώτιο τα εγκαίνια της νέας βασιλικής εκκλησίας, ή της νέας μεγάλης εκκλησίας, ή Νέας εκκλησίας, ή απλώς Νέας, της οποίας τα θεμέλιά της είχαν τεθεί το 876. Κατά την ομιλία αυτή γίνεται περιγραφή της όλης λαμπρότητος της εκκλησίας αυτής, που υπήρξε το ωραιότερο των κτισμάτων του Βασιλείου του Μακεδόνος. Η δε ομιλία έχει χαρακτηρισθεί από τον Παΐσιο τον Γάζης ως η ρητορικότερη όλων των άλλων, όντας αληθινόν άνθος και λειμωνάριον.
Ε. ΜΕΡΕΤΑΚΗ
ΦΩΤΙΟΥ
ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ
ΟΜΙΛΙΑ ΔΕΚΑΤΗ
ΡΗΘΕΙΣΑ ΩΣ ΕΝ ΕΚΦΡΑΣΕΙ ΤΟΥ ΕΝ ΤΟΙΣ
ΒΑΣΙΛΕΙΟΙΣ ΠΕΡΙΩΝΥΜΟΥ ΝΑΟΥ
Φαιδρόν ορώ της παρούσης ημέρας τον σύλλογον και οίον ουκ αν τις ανθρωπίνω σπουδάσματι και χωρίς επιπνοίας θείας συγκροτήσαι κατισχύσειε. Διο και τερπνά της χάριτος υποδέχομαι τα χαρίσματα και τω Χριστού ποιμνίω ενευθηνουμένω και χαίροντι συναγελαζόμενος επαγάλλομαι, ου μέχρις ημών περιγραφομένην την τερπνότητα και θυμηδίαν της πανηγύρεως επιστάμενος, άλλ’ εις αυτόν τον κοινόν Δεσπότην αναφερομένην ειδώς την σεβασμιότητα. Λαμπρότης γαρ πανηγύρεως, όσον κόσμος των πανηγυριζόντων και σεμνολόγημα, τοσούτον της δεσποτικής αγάπης εναργή παρέχεται τα γνωρίσματα…
ΦΩΤΙΟΥ
ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ
ΟΜΙΛΙΑ ΔΕΚΑΤΗ
ΠΟΥ ΕΚΦΩΝΗΘΗΚΕ ΩΣ ΕΚΦΡΑΣΗ
ΤΟΥ ΠΕΡΙΩΝΥΜΟΥ ΝΑΟΥ ΤΩΝ ΑΝΑΚΤΟΡΩΝ
Βλέπω χαρούμενη τη σύναξη αυτής της ημέρας και τέτοια που δεν θα μπορούσε να τη συγκροτήσει κανένας με προσπάθεια ανθρώπων και χωρίς τη θεία έμπνευση. Γι’ αυτό και δέχομαι τα τερπνά χαρίσματα της χάριτος και χαίρομαι να συναναστρέφομαι με το ποίμνιο του Χριστού που πλούσια τα μοιράζεται και είναι γεμάτο χαρά, γνωρίζοντας ότι η τερπνότητα και η ευχαρίστηση της πανήγυρης δεν περιορίζεται σ’ εμάς, άλλ’ είμαι βέβαιος ότι το σέβας υψώνεται μέχρι τον ίδιο τον κοινό μας Δεσπότη. Γιατί λαμπρότητα της πανήγυρης είναι, όσο μεγαλύτερη κοσμιότητα και σεμνή υπερηφάνεια υπάρχει αυτών που μετέχουν στη πανήγυρη, τόσο περισσότερο αυτό παρέχει ολοφάνερα τα γνωρίσματα της δεσποτικής αγάπης…
